Menopoz hakkında bilinmesi gerekenler

Menopoz tıpkı bebeklik, ergenlik, cinsel olgunluk gibi hayatın bir dönemidir. Bu dönemde yumurta üretimi kesilir, adet dönemleri ve üreme fonksiyonu sona erer.

Bu sözcük Yunanca mens (ay) ve pause (durmak) sözcüklerinden türemiştir. Dünya Sağlık Örgütü, menopozu yumurtalıkların aktivitelerini kaybetmeleri sonucu adet döngüsünün kalıcı olarak kesilmesi olarak tanımlamaktadır. Menapoz yaşı dünya genelinde 45-55 yaştır. Yapılan çalışmalar Türkiye’de ortalama menopoz yaşının 46-48 olduğunu göstermektedir. 

Menopoz dönemleri

Menopoz, üç döneme ayrılır:

• Perimenopoz: İlk belirtilerin görüldüğü dönemden menopoza kadar geçen süreyi kapsar. Yumurtalıklarda folikül aktivitesi yavaşlar. Adetler düzensizleşir. Bu süreç birkaç ay ya da yıl sürebilir. 
• Menopoz: En son adet kanamasının görülmesidir. 
• Postmenopoz: Menopozdan yaşlılık dönemine kadar süren 6-8 yıllık süreyi kapsar. Bir kadının postmenopoz olabilmesi için 12 aydır adet görmüyor olması gereklidir. 

Oluşum biçimine göre sınıflama ise aşağıdaki şekilde yapılır:

• Doğal menopoz
• Erken menopoz: 45 yaşından önce oluşan menopoza erken menopoz denir. Sebebi belli olmayan durumlar, otoimmün hastalıklar, radyoterapi, kemoterapi, enfeksiyonlar, çevresel nedenler, kürtaj ve düşükler, sık gebelik, aşırı şişmanlık, hipotiroidizm gibi sebeplerle oluşabilir. 
• Cerrahi menopoz: Bazı operasyonlar zamanından önce menopoza girmeye neden olabilir. Adet gören bir kadının yumurtalıkları cerrahi olarak çıkarılırsa adet kesilir ve menopoz gelişir. Radyasyon tedavileri ise bir başka nedendir. Kanser kemoterapileri esnasında görülen yumurtalık fonksiyon kayıpları ise genellikle geri dönüşümlüdür.

Menopoz yaşını etkileyen faktörler

• Genetik faktörler: Bir ailedeki kadınların genellikle benzer yaşlarda menopoza girdikleri gözlenmektedir.
• Genital faktörler: Düzensiz adet gören kadınların düzenli adet görenlere göre daha erken menopoza girdikleri gözlenmiştir. Bunun dışında doğurganlık durumu, ilk adet yaşı, doğum kontrol hapı kullanma, iki yıldan uzun emzirme gibi durumlar da etkili olabilir.
• Psikolojik faktörler: Psikolojik travmalar menopozun gelişimini hızlandırır. Savaş, göç, deprem ve uzun süren hapishane hayatındın erken menapozu tetiklediği gözlemlenmiştir.
• Çevresel faktörler: Soğuk iklimlerde ve aşırı ağır şartlarda yaşayan kadınlar daha erken menopoza girer.
• Sigara kullanımı: Yoğun sigara içen kadınlar içmeyenlere göre 1-2 yıl daha erken menopoza girmektedirler.
• Genel sağlık durumu: Ağır metabolik hastalıklar, genetik bozukluklar, enfeksiyon hastalıkları, kemoterapi ve radyoterapi bu konuda etkili olabilir.
• Sosyal faktörler: Kırsal ve geleneksel toplumlarda kadınlar daha erken menopoza girebilir.

Perimenopoz belirtileri

• Adet düzensizlikleri
• Ateş basmaları ve yüzde kızarma
• Aşırı terleme
• Depresif eğilim
• Uyku bozuklukları
• Anksiyete
• İştah artışı
• Konsantrasyon güçlüğü, unutkanlık ve dikkat dağınıklığı (beyin sisi)
• Nabızda artış
• Başağrısı, baş dönmesi
• Yorgunluk
• Cinsel istekte azalma

Menopoz sonrası belirtiler

Perimenopoz belirtilerine ilaveten aşağıdaki belirti ve bulgular da görülebilir.

• Cinsel organlarda atrofi yani küçülme olabilir ve rahim, vajina ve vulva ve üretra küçülebilir. Buna bağlı olarak sık idrara çıkma, vulvada kaşıntı, ağrılı cinsel birliktelik, rahim sarkması, idrar kaçırma, idrar kesesinde sarkma, tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonları, makatta sarkma görülebilir. 
• Deri incelir, kollajen miktarı azalır, koltuk altı ve kasıklarda kıl miktarı azalır, buna karşılık çene, dudak ve göğüslerde tüylenme olabilir. Cilt kurur, esnekliğini kaybeder ve yara iyileşmesi gecikir.
• Menopoz döneminde ağız kuruluğu, ağızda kötü tat ve diş eti hastalıkları olabilir.
• Kabızlık ve basur sık görülür. Reflü ve safra taşına da sık rastlanır. 
• Kadınlarda kalp hastalıklarına yakalanma riski menopozla birlikte artar, yüksek tansiyon ortaya çıkabilir.
• Kemiklerin zayıflaması ve osteoporoz görülebilir. Menopoz sonrası kadınlar her yıl kemik kitlelerinin % 3-4’ünü kaybeder.
• Menopoz sonrası kadınlarda metabolik hız yavaşlar, kan şekeri dengesizliği ve kilo artışı görülür.
• Cinsel isteksizlik baş gösterir.

Tanı

Tanının erken konulması önemlidir, çünkü menopozdaki kayıpların önemli bir kısmı ilk bir yılda gerçekleşir. Erken tanı erken tedaviyi sağlar.

Adetleri azalan ve sıcak basmaları ve psikolojik rahatsızlıkları olan bir kadından adetin üçüncü günü alınan kanda FSH ve LH hormonları artmışsa menopoz tanısı konabilir. Düzensiz adet gören bir kadında FSH düzeyi 40 pg/ml üzerinde ise menopoz tanısı kesinlikle konur. FSH düzeyi 25-40 pg/ml arasında ise premenopoz söylenebilir. Bu konuda gerekirse anti mülleryen hormon ölçümleri de yapılabilir. Ancak düzensiz kanamaları olan her kadında gebelik ve düzensiz kanamaya sebep olan diğer hastalıklar araştırılmalı, gerekirse ultrason yapılmalıdır. 

Bu yazıda anlatılanlar bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve tedavi için doktorunuzun önerileri çerçevesinde hareket ediniz.