Son zamanlarda hafıza,konsantrasyon ve odaklanma sorunlarınız mı var? Beyin sisi ile karşı karşıyasınız demektir.
Ders çalışmaya oturdunuz, ama kitaplar size, siz kitaplara bakıyorsunuz. Veya, işyerinde mailinizi açtınız, onları yanıtlamak yerine mail listesinde aşağı yukarı gezip duruyorsunuz. Evde bir işe başladınız, normalde 10 dakika bile sürmeyecek iş bir saattir bir saattir bitmedi. İşte beyin sisi denen şey budur.
Beyin sisi nedir?
Beyin sisi veya zihin yorgunluğu olarak da adlandırılan durum bir hastalık değil, çeşitli tıbbi sorunların bir belirtisidir. Bu bilişsel problem kapsamında şu belirtiler bulunur:
- Kısa dönem hafıza problemleri
- Zihinde netlik olmaması
- Konsantrasyon bozukluğu
- Odaklanma güçlüğü
- Mantıklı karar verme güçlüğü
- Bilgiyi işleme güçlüğü
- Talimatları izleme güçlüğü
- Hataları düzeltme güçlüğü
Bu durum iş veya okul yaşamını etkileyebilecek boyuta gelebilir. Ancak, bu durum çözümsüz değildir.
Beyin sisi nedenleri nelerdir?
Beyin sisi durumunu çözmenin yolu öncelikle altta yatan nedeni bulmaktan geçer. Nedeni ortaya çıkardıktan sonra çözüme geçilebilir. Muhtemel nedeler aşağıdadır.
Stres
Kronik stres kan basıncını yükseltir, bağışıklığı zayıflatır ve depresyonu tetikler. Bu durum aynı zamanda mental yorgunluk da yapar.
Stres tehlike anlamına gelir. Tehlike ile karşı karşıya kaldığı zaman oluşan tepkinin adı “dövüş veya kaç (fight or flight)” tepkisidir. Bu durumda kaçmak veya dövüşmek için gerekli gücü sağlamak üzere beyin bir dizi nörokimyasal ve hormon salgılanmasını sağlar. Sonuçta ortaya bir dizi zihinsel fiziksel ve metabolik değişiklik çıkar. Ortaya çıkan temel zihinsel değişiklik stresin kaynağına odaklanmak ve diğer zihinsel faaliyetleri geri planda bırakmaktır.
Bu durum kısa dönemde çok işe yaramasına karşılık, uzun vadede sorun yaratır ve olağan düşünsel işlevleri engeller. Kişinin beyni yorulduğu zaman düşünmek, bağlantı kurmak ve odaklanmak güçleşir. Kronik olarak stres uyarıları devam ettiği sürece stres kaynağına odaklanma sürer ve başka konulara odaklanma ve hafıza kaynaklarına ulaşma güçleşir.
Uyku problemleri
Beyin sisi açısından en önemli sorunlardan biri de uykunun süre ve/veya kalitesindeki azalmadır. Uyku süre ve kalitesi yetersizse, beyin yeterince temizlenmeye fırsat bulamaz ve bu durum beyin sisi ile sonuçlanır.
Hormonal değişiklikler
Kadınlarda östrojen ve progesteron düzeyleri bir menstruel döngü boyunca dalgalanan bir seyir izler. Emosyonel yapı da genellikle menstruel döngüyü izler.
Özellikle hormon düzeylerinin en fazla azaldığı adet döneminde hafıza, odaklanma ve konsantrasyon sorunları görülür. Benzer şekilde gebelikte ve menopoz döneminde de bu durum sıktır.
Diyet
Beyin sisinin oluşumunda diyet de önemli rol oynar. En bilinen örnek B12 eksikliği ve selenyum eksikliğidir. Gıda allerjileri ve duyarlılıkları da bu konuda önemli rol oynar. Özellikle FODMAP duyarlılığı ve laktoz intoleransı bu konuda başı çeker.
Bunun yanısıra, MSG (Çin tuzu), aspartam ve alkol de dikkat edilmesi gereken maddelerdir, bu nedenle beyin sisi olanların hazır soslar ve çorbalardan, diyet içeceklerden, sucuk salam ve benzeri şarküteri ürünlerinden uzak durması yararlıdır.
Sorun yaratan gıdaların diyetten çıkartılması belirtileri düzeltebilir.
Tıbbi sorunlar
Kan şekerini etkileyen durumlar, iltihaplı hastalıklar ve yorgunluk yaratan durumlar beyin sisini oluşturabilir. Bu durumlar aşağıda sıralanmıştır.
- anemi
- depresyon
- diyabet
- iltihaplı romatizmal hastalıklar
- iltihaplı barsak hastalıkları
- fibromiyalji
- migren
- kronik yorgunluk sendromu
- hipotiroidi
- multipl skleroz
- susuzluk
Bunlar dışında alkol, ilaç ve madde bağımlılığı da önemli bir nedendir.
İlaçlar
Kullanılan çeşitli ilaçlar da beyin sisine neden olabilir. Bu konudaki başlıca ilaç grupları şunlardır:
- Anksiyete ilaçları
- Epilepsi ilaçları
- Trisiklik antidepresan ilaçlar
- Uyku ilaçları
- Parkinson ilaçları
- Narkotik ağrı kesiciler
- Kanser kemoterapisi
- Antihistaminikler
- İdrar kaçırmayı önleyici ilaçlar (antikolinerjikler)
- Beta blokerler
- Statinler
Beyin sisi nasıl giderilir?
Beyin sisinin düzelmesi için genellikle yukarıda belirtilen nedenlerin düzelmesi gerekir. Bunun dışında yapılması gerekenler aşağıda belirtilmiştir.
- Anksiyete ve stres kontrolu
- Uyku düzenini oluşturma
- Düzenli egzersiz
- Gün içinde hiçbirşey yapılmayan 5 dakikalık boş zamanlar oluşturma (TV, telefon ve diğer uyarılardan uzakta)
- Çok çeşitli iş yapmayı (multitasking) bırakma, bir işi bitirmeden diğerine başlamama
- Bir konu üzerine 15- 30 dakika yoğunlaşma (örneğin 15- 30 dakikalık bir online veya video eğitime katılma)
- Rutin dışı işler yapma, yöntemler ve yaklaşımlar kullanma (örn. rutin işe bir saat ara verip yeni bir yemek pişirme)
Beyin sisi ne zaman ciddiye alınmalı?
Aşağıdaki dört belirtiden biri veya daha fazlası mevcutsa, sorunun altyapısını araştırmak üzere bir doktora görünmekte yarar vardır.
- Beyin sisinin birkaç ay veya daha uzun sürmesi ve stres ve uykusuzluğun azalmasına rağmen düzelmemesi
- Beyin sisinin sonucunda işyerinde, finansal kararlarda veya sosyal hayatta büyük hatalar yapılması
- Beyin sisinin yanısıra ağrı veya denge problemleri gibi sorunların ortaya çıkması
- Sosyal hayatı etkileyecek ölçüde unutkanlık
Sonuç
Her ne kadar bir hastalık olmayıp sadece bir belirtiler topluluğu olsa bile, beyin sisi dikkate alınması gereken bir durumdur. Bu durum genellikle yaşamda yolunda gitmeyen birşeylerin olduğunu işaret eder ve bunların düzeltilmesi için uyarı anlamına gelir. Bu uyarıyı dikkate almak gerekir.
Bu yazıda anlatılanlar bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve tedavi için doktorunuzun önerileri çerçevesinde hareket ediniz.
