Yeni yayınlanan bir çalışma, POTS ve Covid-19 aşıları arasında bir ilişki olduğunu gösterdi, ancak neyse ki, risk büyük değil.
POTS yani postural ortostatik taşikardi sendromu, ayağa kalkınca çarpıntı, yorgunluk veya sersemlik oluşan bir dizi klinik tabloya verilen ortak isimdir. Bu tabloda, insanlar ayağa kalktıklarında çarpıntı hissederler veya kalp hızları ciddi olçüde artar. Bu durum ortostatik intolerans ile ilişkilidir.
Yaklaşık olarak her 200 kişiden birinde POTS mevcuttur. Kimi kişilerde bu tablo 2- 5 yıl içinde tümüyle düzelebilirken, kimi kişilerde ise yaşam boyu dönem dönem tekrarlar. POTS olan kişilerin % 25’inde belirtiler günlük yaşamı sürdürmeyi güçleştirir niteliktedir.
Covid-19 ve disotonomi birlikteliği uzamış COVID olgularının çoğunda sözkonusu ve hastalık sonrası yaşam kalitesini etkileyen bir olay.
Normalde sağlıklı insanlarda ayağa kalktıktan sonra ortalama 500 cc kadar kan torakstan alt ekstremitelere ve mezenterik bölgeye doğru yönelir. Bunun sonucunda kan basıncında ve kalp debisinde geçici bir azalma gözlenir. Bu azalma baroreseptörleri uyarır ve kompansatuar sempatik aktivite devreye girerek kalp hızında artışa ve sistemik vazokonstrüksiyonun gelişmesine neden olur. Bunun sonucunda kalp hızında 10-20 atım/dk artış ile sistolik kan basıncında da minimal değişiklikler ve diyastolik kan basıncında da 5-10 mmHg artış gözlenebilir. Bu fizyolojik adaptasyon mekanizmasında bozukluk olursa ortostatik hipotansiyon, disotonomi ya da POTS gözlenir.
Postural ortostatik taşikardi sendromunun (POTS), SARS-CoV-2 enfeksiyonunun akut dönemi sonrası sekelinin bir parçası olarak ortaya çıkabildiğini biliyoruz. Ancak, yeni yayınlanan bir çalışmada bu tablonun COVID-19 aşılamasından sonra da gelişebildiği bildirildi. Buna göre yeni başlangıçlı POTS tanıları COVID-19 aşılamasından sonra bir miktar artmakta. Ancak bu oran SARS-CoV-2 enfeksiyonundan sonra POTS gelişme olasılığından beş kat daha düşük.
Kwan ve arkadaşları tarafından yapılan çalışmada Covid-19 aşısı olan 284.592 kişi incelenmiş ve aşılamadan 90 gün sonra POTS olasılığının aşılamadan 90 gün öncesine göre daha yüksek olduğu saptanmış. Ancak, aşılamadan sonraki POTS olasılığı daha yüksek bulunmuş olmasına rağmen, bu oranın Covid-19 geçirdikten sonra POTS gelişmesi olasılığından çok daha düşük olduğu saptanmış (aşı sonrası POTS gelişme olasılığı Odds oranı 1.33, SARS CoV-2 enfeksiyonu sonrası POTS gelişme olasılığı Odds oranı 5.35).
Çalışmada incelenen aşı tipleri se şöyle: %62 Pfizer-BioNTech (BNT162b2); %31 Moderna (mRNA-1273); %6.9 Johnson & Johnson/Janssen (Ad26.COV2.S); ve <%0.1 diğer aşılar (AstraZeneca (ChAdOx1-S), Novavax (NVX-CoV2373) and Sinovac (CoronaVac)). Çalışmada aşı tipleri arasında bir fark saptanamadığı gibi; yaş, cinsiyet, etnik köken ve aşılama sayısı açısından da fark olmadığı bildirilmiş.
POTS ve covid-19 aşıları ilişkisini vurgulayan bu çalışmanın kimi sınırlamaları olduğu muhakkak. Ancak, bu sınırlamalara rağmen ve Kwan ve diğerlerinin bazı sınırlamalarını ele alıyor. Ancak sınırlamalara rağmen bu çalışma POTS ve disotonominin aşılamanın yan etkisi olarak ortaya çıkabileceğini göstermesi açısından son derece değerli. İlave olarak, çalışmada POTS’ tablosunun COVID enfeksiyonundan sonra yüksek oranda meydana geldiği ve SARS CoV-2y enfeksiyonu sonrası POTS gelişme olasılığının aşı sonrası POTS gelişme olasılığına göre beş kat daha yüksek olduğu da belirtiliyor. Aşıların ve Covid-19’un POTS ve diğer disotonomilerin gelişimini nasıl etkilediğini tam olarak anlamak için daha fazla araştırmaya ihtiyaç var.
Bu yazıda anlatılanlar bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve tedavi için doktorunuzun önerileri çerçevesinde hareket ediniz.
