C reaktif protein (CRP)

Karaciğerde enflamasyona yanıt olarak üretilen C reaktif protein (CRP) düzeyleri akut veya kronik enflamasyonun değerlendirilmesini sağlar.

Çok çeşitli enflamatuar durumlar CRP seviyelerinin yükselmesine neden olabilir. Bu durumların başlıcaları aşağıdadır:

• Romatoid artrit (RA), lupus ve Crohn hastalığı ve ülseratif kolit gibi belirli inflamatuar bağırsak hastalığı (IBD) gibi otoimmün sorunlar
• Kalp zarının iltihaplanması olan perikardit
• Enfeksiyon, organ ve doku yaralanması
• Kanser
• Obezite

Yüksek C reaktif protein seviyeleri neredeyse her zaman altta yatan ciddi bir tıbbi durumun işaretidir. Desilitre başına 0,3-1,0 miligramlık (mg/dl) hafif ve orta dereceli yükselmeler, hamile bireylerde ve hafif enfeksiyonlar, diyabet ve diğer bazı tıbbi durumlar olan kişilerde görülebilir.

Yüksek CRP seviyelerinin en yaygın nedeni şiddetli bir enfeksiyondur. Diğer olası nedenler arasında kötü kontrol edilen bir otoimmün hastalık ve ciddi doku hasarı yer alır.

CRP testi bir tür kan testidir. Testi yaptırmadan önce oruç tutmaya veya sıvılardan kaçınmaya gerek yoktur. Ancak, yüksek hassasiyetli CRP (hs-CRP) testi yaptıran kişiler aynı anda başka kan testleri de yaptırabilir ve bunlar öncesinde 9-12 saat aç kalmayı gerektirebilir.

Her iki test de kandaki aynı molekülün seviyelerini ölçerken, hs-CRP testi CRP testinden farklıdır. hs-CRP testi kan dolaşımındaki küçük CRP artışlarını tespit eder ve genellikle CRP molekülünün CRP testinden daha düşük seviyelerini ölçer. Bu test çoğu zaman sağlıklı bir kişinin kardiyovasküler hastalık ve diğer kalp rahatsızlıkları geliştirme riskini değerlendirmek için kullanılır.

Yüksek hs-CRP seviyesine neden olabilecek bazı durumlar ve faktörler şunlardır:

• irritabl bağırsak sendromu (IBS)
• ateroskleroz (damar sertliği)
• diyabet (şeker hastalığı)
• hareketsiz yaşam tarzı

Yüksek CRP seviyelerinin belirtileri, bunlara neden olan altta yatan duruma bağlıdır. Bununla birlikte, orta derecede enfeksiyonları veya yaralanmaları olan ya da kronik enflamasyonu olan birçok kişi benzer semptomlar yaşayabilir. Bunlar şunları içerir:

• açıklanamayan yorgunluk
• ağrı
• kas sertliği, ağrı ve güçsüzlük
• düşük dereceli ateş
• üşüme
• bir baş ağrısı
• mide bulantısı, iştahsızlık ve hazımsızlık
• uyku güçlüğü veya uykusuzluk
• açıklanamayan kilo kaybı

CRP seviyeleri çok yüksek olan kişilerde genellikle akut enfeksiyon vardır. Akut enfeksiyon belirtileri şunları içerir:

• yüksek ateş
• kalp atış hızında artış
• kontrol edilemeyen terleme, üşüme veya titreme
• kontrol edilemeyen veya inatçı kusma, öğürme veya ishal
• nefes almada zorluk
• kızarıklık veya döküntü
• kurumuş dudaklar, ağız ve cilt
• baş dönmesi veya sersemlik
• şiddetli baş ağrısı, vücut ağrısı, sertlik veya ağrı
• bilinç kaybı

CRP’si yüksek olan bazı kişilerde, özellikle kalp hastalığının erken evrelerinde, çok az belirti olabilir veya hiç belirti olmayabilir.

Şu anda CRP kan seviyeleri için belirlenmiş bir standart yoktur ve farklı laboratuvarlar biraz farklı yönergelere sahip olabilir. Bu, CRP seviyelerindeki hafif bir yükselmenin hiçbir şey ifade etmeyebileceği anlamına gelir. Bununla birlikte, genel bir kural olarak, CRP için aşağıdaki sınıflandırmalar geçerlidir:

• Küçük yükselme 0,3 mg/dl ile 1,0 mg/dl arasındaki seviyeleri ifade eder. Bu durum hareketsiz, hamile veya diyabet gibi kronik bir rahatsızlığı olan kişilerde ortaya çıkabilir. Soğuk algınlığı gibi hafif enfeksiyonlar da bu yükselmeleri tetikleyebilir.
• Orta derecede yükselme, 1,0 mg/dl ile 10,0 mg/dl arasındaki seviyeleri ifade eder ve daha önemli bir soruna işaret edebilir. Orta dereceli bir yükselme, bir enfeksiyondan kaynaklanan akut enflamasyona yada romatoid artrit veya kalp hastalığı gibi ciddi bir hastalıktan kaynaklanan kronik enflamasyona bağlı olabilir.
• Şiddetli yükselme 50,0 mg/dl’nin üzerindeki seviyeleri ifade eder. Bu yükseklik akut bir bakteriyel enfeksiyon konusunda uyarır.
• Belirgin yükselme olarak adlandırılan 10,0 mg/dl üzerindeki CRP seviyeleri tipik olarak altta yatan iltihabi bir soruna işaret eder.

hs-CRP test sonuçları, aşağıdaki aralıklarla bir kişinin kardiyovasküler hastalık geliştirme riskine işaret eder:

• 2 mg/l’den az olması riskin daha düşük olduğunu gösterir
• 2 mg/l’den büyük olması daha yüksek bir risk olduğunu gösterir

Hafif veya orta derecede yüksek CRP seviyelerini yorumlamak zor olabilir. Çok çeşitli koşullar CRP seviyelerini hafifçe yükseltebilir. CRP için standart bir referans aralığı olmadığından, yalnızca CRP seviyelerine bakarak herhangi bir sonuca varmak genellikle mümkün değildir.

Aşağıdaki faktörler de CRP seviyelerinin yorumlanmasını zorlaştırabilir:

• Yaşam tarzı: Sigara içen, obezite sorunu olan veya az egzersiz yapan kişilerde CRP seviyeleri normalden yüksek olabilir.
• Küçük yaralanmalar veya enfeksiyonlar: Bu durumlar CRP seviyelerini geçici olarak yükseltebilir ve diyabet veya enflamatuar bağırsak hastalıkları gibi diğer durumları gizleyebilir.
• Kronik durumlar: Otoimmün hastalıklar da dahil olmak üzere kalıcı enflamasyona neden olan koşullar küçük bir enfeksiyon gibi diğer olası yüksek CRP nedenlerini maskeleyebilir.
• Östrojen seviyeleri: Doğum kontrol hapları ve hormon replasman ilaçları gibi östrojen bazlı ilaçlar CRP seviyelerini yükseltebilir.
• Hamilelik: Hamilelik, özellikle ilerleyen aşamalarda Güvenilir Kaynak CRP seviyelerini yükseltebilir.

Bununla birlikte, diğer dış faktörlerden bağımsız olarak, 10 mg/l’nin üzerindeki CRP seviyeleri tipik olarak altta yatan iltihabi bir soruna işaret edecektir.

En olası neden nedir?
Kronik olarak yüksek C reaktif protein seviyeleri genellikle RA veya bir eklem enfekte olduğunda ortaya çıkan enfeksiyöz artrite işaret eder.

Önemli ölçüde yüksek CRP seviyeleri, bakteriyel veya mantar enfeksiyonları gibi ciddi enfeksiyonlarda ortaya çıkma eğilimindedir. Bakteriyel enfeksiyon, 50 mg/l’den yüksek CRP seviyelerini içeren vakaların yaklaşık %90’ından sorumludur.

Bazen, belirli kanserlerde ve önemli iltihaplanmaya neden olabilecek diğer durumlarda da daha yüksek seviyeler ortaya çıkar.

Çok yüksek CRP seviyeleri tıbbi bir acil duruma işaret edebilir ve kişinin hastanede acil bakıma ihtiyacı olabilir.

Bununla birlikte, bir kişinin CRP seviyesi yalnızca orta derecede yükselmişse, özellikle çok az belirti varsa veya hiç belirti yoksa, nedenini belirlemek zor olabilir. Bunun için aşağıdaki öneriler yapılabilir:

• olası nedenler için ek testler
• 1-2 ay içinde takip testi
• diğer belirtiler için izleme