Unutkanlık ve odaklanma eksikliği ile kendisini gösteren beyin sisi nedenleri muhtemelen her gün içinde olup da farkında olmadığınız sorunlar.
Orta yaşlı kadınların %60’ı, zihinsel yorgunluk, anlık kafa karışıklığı, unutkanlık, zihinsel berraklık eksikliği ve konsantre olamama gibi bilişsel semptomlara verilen kapsayıcı bir takma ad olan “beyin sisi” yaşadığını bildirmektedir.
Bu belirtilerin bu ölçüde yaygın olmasına karşılık, sinir bozucu gerçek şu ki, geleneksel tıp beyin sisi ile mücadele eden kadınlara destek veya rahatlama yolu sunmuyor. Beyin sisi, orta yaşlı olmanın geçici bir yan etkisi olarak geçiştirilebilir ya da daha da kötüsü, buu sorunların “tümüyle kafasının içinde”olduğu ifade edilebilir.
Halbuki, orta yaşta bulanık düşünmenin yaşlanmanın kendisiyle neredeyse hiçbir ilgisi yoktur ve beyin sisi “tamamen kafanızda” olmaktan çok, vücudunuzun başka bir yerinde altta yatan bir sağlık sorununuz olduğuna dair önemli bir işaret olabilir.
Gelin şu beyin sisi nedenleri hakkında biraz daha ayrıntıya inelim.
Beyin sisinin nedenleri hakkında çok sayıda açıklama vardır. Semptomlarınızı tetikleyen altta yatan nedeni belirledikten sonra sorunu çözmeye başlayabilirsiniz.
- Perimenopoz: Hormonal beyin sisi, perimenopozdaki kadınlarda yaygın bir belirtidir ve hormon seviyelerindeki ani değişimler ve dengesizliklerden kaynaklanır. Östrojen ve progesteron beyindeki anahtar nörotransmitterlerdir. Bu hormonlar değişkenlik gösterdiğinde, beyin fonksiyonlarını ve bilişselliği geçici olarak etkileyerek odaklanma, hafıza ve net düşünmede zorluklar yaratabilir.
- Kronik stres: Kronik stres kontrol edilmediğinde kan basıncını artırabilir, bağışıklık sistemini zayıflatabilir ve zihinsel yorgunluğu tetikleyebilir. Tüm bu olumsuz sonuçların arkasındaki suçlu? Yüksek kortizol. Vücudun adrenal stres tepkisi sürekli olarak aktive olduğunda, kortizol seviyeleri yükselir. Zamanla, yüksek kortizol beyin fonksiyonlarını azaltabilir ve hatta beyin hücrelerine zarar verebilir.
- Az çalışan tiroid: Beyin sisi nedenleri arasında tiroid sorunları sıklıkla ihmal edilir. Tiroid hormonları beynin hafıza ve bilişsel beceriler için çok önemli olan bölgelerini destekler. Kadınlarda hipotiroidi (düşük tiroid) semptomları geliştiğinde, beyin sisi belirtileri genellikle bir şeylerin yanlış gittiğine dair ilk kırmızı bayraklardan biridir. Hipotiroidi ile ilişkili bilişsel semptomlar arasında hafıza kaybı ve konsantrasyon güçlüğü yer alır.
- Bağırsak sağlığı sorunları: Bağırsak ve beyin, serotonin de dahil olmak üzere bağırsakta oluşturulan nörotransmitterlerin ruh halini ve beyin fonksiyonlarını düzenlemeye yardımcı olduğu bir tür süper otoyol olan bağırsak-beyin ekseni aracılığıyla birbirine bağlıdır. Gelişen bağırsak sağlığı sorunları bu ekseni bozabilir ve beyin sisine yol açabilir. Bunun en kötü suçlularından biri, bağırsak astarının hasar gördüğü ve bir bariyer olarak en iyi şekilde işlev göremediği bir durum olan geçirgen bağırsak sendromudur. Tedavi edilmeyen sızdıran bağırsak serotonin seviyelerini baskılar ve enflamasyonu artırır, her ikisi de beyin sisi için tetikleyicidir.
- Diyet: Çok şekerli yiyecekler mi yiyorsunuz? Rafine şekerlerin ve karbonhidratların vücutta yarattığı enflamasyon ve dengesiz kan şekeri seviyeleri beyin fonksiyonlarını bozabilir ve beyin sisine neden olabilir. Diyetteki bazı besin eksiklikleri de beyin sisine katkıda bulunur. B-12 vitamini beyin fonksiyonu için kritik öneme sahiptir, ancak balık, et, kümes hayvanları, yumurta ve süt ürünleri gibi hayvansal gıdalarda doğal olarak bulunduğundan veganlar ve bazı vejetaryenler yeterince alamayabilir. D vitamini ve omega-3 yağ asitleri de optimum beyin fonksiyonu için gereklidir, bu nedenle yeterince almadığınızda veya bir eksiklik geliştirdiğinizde, zihinsel yorgunluğa, zayıf odaklanmaya ve ilgili semptomlara yol açabilir.
- Gıda alerjileri ve duyarlılıkları: Gizli gıda alerjileriniz veya duyarlılıklarınız varsa, enflamasyon ve alerjik tepkinin bir yan etkisi olarak belirli yiyecekleri yedikten sonra beyin sisi gelişebilir. Çölyak hastalığı ve çölyak dışı glüten duyarlılığının her ikisi de beyin sisi belirtileri ile yüksek oranda ilişkilidir.
- Covid-19: “Uzun Covid” ile ilgili semptomlardan muzdarip kişilerin %20-30 kadarı sisli düşünme ve zihinsel karışıklık atakları yaşadıklarını bildirmektedir.
- Uykusuzluk: Çok az uyuduğunuz bir geceden sonra kendinizi sisli mi hissediyorsunuz? Araştırmalar, uyku yoksunluğunun beyin hücrelerinin birbirleriyle iletişim kurma becerisini ne kadar önemli ölçüde bozabileceğini, hafızayı ve hatta görsel algıyı etkileyen geçici zihinsel kayıplara yol açabileceğini göstermektedir. Eğer uykusuzluk çekiyorsanız, muhtemelen ertesi gün beyin sisinin ne kadar önemli olabileceğini zaten biliyorsunuzdur.
- İlaçlar: Beyin fonksiyonlarını etkileyen veya nörotransmitterleri baskılayan bazı ilaçlar (örn. antihistaminikler, sakinleştiriciler, metformin vb.) zihinsel yorgunluk ve konsantrasyon sorunlarına yol açabilir.
Geçici bir zihinsel işlev kaybı yaşamak, Alzheimer veya bunama riskinizin daha yüksek olduğu anlamına gelmez. Ancak, beyin sisi zaman içinde devam ediyorsa veya kötüleşiyorsa ya da daha yaşlıysanız ve ailenizde demans öyküsü varsa, bir doktorla görüşmekte yarar vardır.
Bu yazıda anlatılanlar bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve tedavi için doktorunuzun önerileri çerçevesinde hareket ediniz.
