Kabızlık son derece sık rastlanmasına karşılık genellikle ihmal edilen, ancak çeşitli sorunlara yol açabilecek bir sağlık sorunudur.
Sindirim sistemi yaklaşık 10 metre uzunluğunda, ağızdan başlayıp anüs ile biten, tüm vücut boyunca
ilerleyen bir sistemdir ve temel işlevi tüketilen besinlerin vücut hücreleri tarafından kullanılabileceği
forma dönüştürmektir. Etkili bir sindirim sistemi olmadan vücutta homeostazı korumak oldukça zordur.
Kabızlık, bağırsak hareketlerinin azalması, sert dışkılama, dışkılamak için ıkınma, anorektal tıkanıklık hissi, dışkılamadan sonra tam olmayan boşaltım hissi gibi semptomları barındıran bağırsak rahatsızlıkları olarak tanımlanır. Kabızlık, Dünya Gastroenteroloji Derneği tarafından bir semptom olarak tanımlanmaktadır.
Uzun vadede bireylerin hayat kalitesini azaltıcı etkisi bulunan kabızlık dünya nüfusunun yaklaşık % 14’ünü etkilemektedir. Kadınlarda kabızlık erkeklere oranla üç kat daha fazla görülmektedir.
Bu sıklığına karşılık, kabızlıkta belirtiler kişiden kişiye oldukça fazla değişiklk gösterebilmektedir. En sık rastlanan başlıca belirtiler aşağıdadır:
Kabızlık tanısı için aşağıdaki belirtilerden en az iki tanesinin olması gerekir:
- Dışkılama sırasında zorlanma
- Sert veya topaklı dışkı
- Dışkıyı tam boşaltamama hissi
- Elle dışkı boşaltma gayreti
- Haftada 3 kezden daha az dışkılama
- Düzensiz kalın bağırsak hareketleri
- Şişkinlik
- Karın ağrısı
Her ne kadar her gün dışkılama normal veya ideal kabul edilse de; sert, zorlayıcı veya ağrılı olmadığı sürece her 2- 3 günde bir dışarı çıkmak da normal sayılabilir.
Dışkının kıvamı için genellikle Bristol Dışkı Skalası kullanılır. Aşağıda görülen bu skalada Tip 4 dışkılama ideal kabul edilir.
Bir haftadan daha kısa süreli kabızlık akut, 4 haftadan (kimi kriterlere göre 3 aydan) uzun süren kabızlık kronik olarak nitelendirilir.
Kabızlık riskini arttıran faktörler aşağıda sıralanmıştır:
- Kadın cinsiyet
- İleri yaş
- Düşük gelir
- Eğitim düzeyi
- İlaç kullanımı (opioid, kalsiyum kanal blokerleri, antidepresanlar vb.)
- Yetersiz sıvı alımı
- Yetersiz lif tüketimi, düşük sebze ve meyve tüketimi
- Düşük fiziksel aktivite
- Aşırı çay-kahve tüketimi
Çeşitli sağlık sorunları da kabızlığa neden olabilir veya labızlığın şiddetini arttırabilir. Bunlardan başlıcaları aşağıdadır:
- İnme
- Parkinson hastalığı
- Diyabet
- Bağırsak tıkanıklığı
- İrritabl Bağırsak Sendromu (IBS)
- Çölyak
- Divertiküloz
- Aşırı veya yanlış laksatif kullanımı
- Hipotiroidi gibi hormonal sorunlar
Kabızlık kimi sağlık sorunlarına da yol açabilecek bır durumdur. Bu sorunların başlıcaları aşağıdadır:
- Basur (hemoroid)
- Makat çatlakları (anal fissür)
- Makat sarkması (rektal prolaps)
- Kalın bağırsak divertikülleri
- Kronik sırt ve bel ağrıları
- Apendiks sorunları (apandisit)
Buna karşılık, kimi durumlarda kabızlık bazı başka sorunların habercisi olabilir. Bu nedenle, aşağıdaki durumlarda zaman geçirmeden doktora başvurmak gerekir.
- Dışkıda kan görülmesi
- Çok koyu renkli veya katran siyahlığında dışkı
- Şiddetli veya giderek artan karın ağrısı
- Gaz çıkartamama
- Müshillere veya benzeri müdahalelere rağmen belirtilerin azalmaması veya aksine artması
- Kabızlık sonrası ishal
Bu belirtiler sindirim sisteminde kanama veya barsakta tıkanma habercisi olabilir.
Aşağıdaki belirtiler ise doğrudan barsak kanseri veya başka ciddi sorunlar için alarm işaretidir, bunlar gözden kaçırılmamalıdır.
- Dışkıda kan (kırmızı, siyah, veya katran görünümlü)
- Kilo kaybı
- Yeni başlayan veya hızla kötüleşen belirtiler
Kabızlık araştırmasının ikinci aşamasında ise kişinin tıbbi geçmişi ve belirtilerine göre inceleme yapılmalıdır.
- İlaç yan etkileri
- Diyetle yeterli miktar ve nitelikte lif alınamaması
- Yetersiz sıvı tüketimi
- Hemoroid veya anüs çatlağı gibi ağrılı dışkılamanın sık rastlanan nedenleri
Alarm belirtileri yoksa sırf kabızlık için genellikle kolonoskopi önerilmez. Ancak bu konudaki kararı yine de doktor verecektir.
Bu yazıda anlatılanlar bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve tedavi için doktorunuzun önerileri çerçevesinde hareket ediniz.
