Covid-19 ve disotonomi birlikteliği uzamış COVID olgularının çoğunda sözkonusu ve hastalık sonrası yaşam kalitesini etkileyen bir olay.
COVID-19’un hayatımıza girişi hızlı oldu ama hayatımızdan çıkışı bu kadar hızlı olacak gibi görünmüyor. Hastalığa yakalanmak yetmiyormuş gibi hastalık sonrası devam eden sorunlar herkesi endişelendiriyor. COVID-19 sonrası uzamış COVID-19 ile gelişen disotonomi ve POTS da bu sorunlardan biri.
Normalde sağlıklı insanlarda ayağa kalktıktan sonra ortalama 500 cc kadar kan torakstan alt ekstremitelere ve mezenterik bölgeye doğru yönelir. Bunun sonucunda kan basıncında ve kalp debisinde geçici bir azalma gözlenir. Bu azalma baroreseptörleri uyarır ve kompansatuar sempatik aktivite devreye girerek kalp hızında artışa ve sistemik vazokonstrüksiyonun gelişmesine neden olur. Bunun sonucunda kalp hızında 10-20 atım/dk artış ile sistolik kan basıncında da minimal değişiklikler ve diyastolik kan basıncında da 5-10 mmHg artış gözlenebilir. Bu fizyolojik adaptasyon mekanizmasında bozukluk olursa ortostatik hipotansiyon, disotonomi ya da POTS gözlenir.
COVID-19 ve disotonomi ilişkisi
COVID-19 ve disotonomi ilişkisini gösterir veriler şunlardır:
- Virüs enfeksiyonları ve büyük ameliyatlar sonrası disotonomi geliştiğini gösterir veriler mevcut.
- Ateş, iştahsızlık, bulantı, aşırı gece terlemesi ve uzun süreli yatak istirahati; kan volümününün azalmasına ve kardiyak sempatik noradrenerjik sistemin aktivitesinin artması klinik belirtilerle beraber bir kısır döngünün oluşmasına neden olabilir. Bu duruma “Grinch kalbi” adı verilir.
- Ekstrakardiyak postganglionik nöronların enfekte olması mezenterik vazokonstriksiyonun bozulmasına neden olabilir.
- COVID-19 beyin sapını etkileyerek ve medüller merkezlerin fonksiyonunu bozarak Takotsubo kardiyomiyopatisine benzer şekilde artan merkezi sempatik çıkışlara yol açabilir.
- Bir başka mekanizma ise otoimmünitedir. Virüse karşı gelişen bazı antikorların çapraz reaksiyona girmesi, kalp atım sayısını ve kan basıncını düzenleyen otonom mekanizmalara zarar verebilir.
Enfeksiyon sonrası POTS, COVID-19’a özgü birşey değildir. Lyme hastalığı ve Epstein Barr Virüs enfeksiyonu sonrasında da benzer tablolar bildirilmiştir.
Tanı nasıl konur?
COVID-19 sonrasında iyileşen kişilerde aşağıdaki şikayetlerin gözlenmesi halinde disotonomi akla gelmelidir.
- Düşük yoğunluktaki egzersizler sırasında taşikardisi gelişenler
- Geçmeyen aşırı yorgunluk hissi
- Baş dönmesi
- Mide bulantısı ve kusma
- Beyinde karıncalanma hissi, odaklanmada zorlanma
- Bacaklarda güçsüzlük ve renk değişikliği
Bu gibi durumlarda olayın devamının nasıl olacağı doktor tarafından belirlenmelidir.
Bu hastalar için standart bir tedavi yoktur ve tedavi planı kişiye özgü olarak belirlenir. Basınçlı çoraplar, tuzlu su infüzyonları ve uygun bir egzersiz programı kullanılabilecek yöntemler arasındadır.
Sonuç olarak, disotonomi uzamış COVID-19 tablosunda rol oynayan başlıca faktörler arasındadır ve bu kişilerde mutlaka akla gelmelidir.
Bu yazıda anlatılanlar bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve tedavi için doktorunuzun önerileri çerçevesinde hareket ediniz.
