Çoğu kez balgam söktürücü olarak kullanılan N-asetilsistein (NAC), aslında güçlü bir antioksidan ve antienflamatuardır.
N-asetilsistein (NAC) çeşitli durumlara yardımcı olabilecek bir takviyedir. Olası kullanım alanları atletik performansı artırmaktan kan şekeri seviyelerini yönetmeye ve kronik akciğer sorunlarını tedavi etmeye kadar uzanmaktadır.
Vücudun normal işlevini sürdürebilmesi için 20 amino aside ihtiyacı vardır. Bunlardan 11 tanesini vücut kendi kendine üretebilir, yani kişinin bunları almak için yemek yemesine gerek yoktur. L-sistein bu amino asitlerden biridir. Vücutta NAC, esansiyel olmayan bir amino asit olan L-sisteine dönüşür. Vücut daha sonra, sistein, glisin ve glutamik asitten oluşan bir tripeptit veya amino asit zinciri olan glutatyon yapmak için L-sisteini kullanır. Glutatyon, DNA yapımı, bağışıklık sistemini destekleme, belirli enzimlerin işlevini destekleme, belirli organ işlevlerine yardımcı olma ve daha fazlası gibi vücutta önemli işlevleri olan bir antioksidandır. Hücredeki L-sistein arzının vücuttaki glutatyon üretim hızını sınırladığı düşünülmektedir. Dolayısıyla, L-sistein arzını artırmak bu oranı artırabilir. NAC, L-sisteinin kendisinden daha az toksik ve daha fazla çözünür olduğundan, genellikle takviyelerde L-sisteinin kendisi yerine kullanılır.
NAC’ın çok çeşitli sağlık sorunlarının tedavisine yardımcı olma potansiyeli araştırılmıştır. Bazı araştırmalar, NAC takviyesinin aşağıdaki şekillerde yardımcı olabileceğini göstermektedir:
Psikiyatrik durumların tedavisi: Vücuttaki NAC miktarının artırılması, bazı nörotransmitterlerin seviyelerini artırabilir ve bu da kişinin zihinsel işlevini iyileştirebilir. 2018 tarihli bir incelemeye göre, NAC aşağıdakiler de dahil olmak üzere çeşitli psikiyatrik durumların semptomlarını hafifletmeye yardımcı olabilir:
- bipolar bozukluk
- obsesif-kompulsif bozukluk
- Şizofreni
Psikiyatrik semptomları hafifletmenin bir yolu olarak NAC ile ilgili araştırmalar umut verici olsa da, tek başına bir tedavi olarak önerilmez. Bunun yerine, önerilen terapi ve ilaç tedavisi gibi kanıta dayalı tedavilere güvenilmelidir. Ancak, bu gibi durumlarda geleneksel tedaviyi desteklemek için doktor tarafından NAC kullanımı önerilebilir.
Akciğer rahatsızlıklarının ve aşırı mukusun tedavisi: Bronşit veya kistik fibrozis gibi kronik akciğer rahatsızlıkları olan kişiler için NAC önerilmektedir. Bununla birlikte, akciğer hastalığı için bir tedavi olarak N-asetil sistein kullanımı ile ilgili klinik çalışmalar çelişkili sonuçlar vermiştir.
Polikistik over sendromu olan kadınlarda insülin duyarlılığının iyileştirilmesi: 2017 tarihli bir incelemede , NAC almanın polikistik over sendromu (PCOS) olan kişilerde bulunan insülin direnci üzerine fayda sağlayabileceği öne sürülmüştür. Ancak, NAC, insülin gibi ilaçların veya diğer kan şekeri kontrol yöntemlerinin yerini tutmaz. Sadece takviye olarak faydalı olabilir.
Erken doğum riskini azaltma: Aynı 2017 tarihli incelemeye göre, NAC takviyeleri erken doğum riskini azaltmaya yardımcı olabilir. Bakteriyel vajinozis gibi enfeksiyonlar erken doğum riskini artırabilir ve vücudun enflamatuar yanıtı riski daha da yükseltebilir. Yazarlar, NAC’ın enflamasyonla mücadele ettiği için, erken doğum için bu risk faktörüne karşı koymaya yardımcı olabileceğini bildirmektedir. Yazarlar, gebeliğin 16. haftasından sonra progesteronun yanı sıra günde 0,6 gram NAC alınmasının, erken doğum ve bakteriyel vajinoz geçmişi olan kişilerde erken doğumu önlemeye yardımcı olduğu 2009 tarihli bir çalışmaya atıfta bulunmaktadır. Bununla birlikte, herhangi bir takviyede olduğu gibi, hamilelik sırasında NAC almadan önce güvenliği konusunda bir doktora danışmak önemlidir.
Aşırı dozda asetaminofen (parasetamol) tedavisi: Asetaminofen aşırı dozlarını tedavi etmek için NAC kullanılabilir. Asetaminofen (parasetamol) ağrıkesici ve ateş düşürücü olarak kullanılan ve reçetesiz de alınabilen bir analjeziktir. Bu ilacın aşırı dozda alınmasında, 10 saat içinde NAC uygulanması karaciğer hasarı riskini azaltmaya yardımcı olabilir.
Diğer potansiyel faydalar: N-asetilsistein ayrıca aşağıdaki durumlarda da yararlı olabilir:
Buna ek olarak, son araştırmalar NAC’ın COVID-19‘a neden olan SARS-CoV-2 virüsünü baskılamasına yardımcı olabileceğini göstermiştir. N-asetilsistein özellikle, hastanın mekanik ventilasyon ihtiyacını ve ölüm oranını azaltmasına yardımcı olabilir. Ancak şu anda bu etkiler için sınırlı kanıt bulunmaktadır.
Yaygın kullanılan doz günde 600-1.200 mg’dır. Ancak, kullanımı ve dozu konusunda bir doktora danışılmalıdır. Mevcut kılavuzlar 12 yaşın altındaki çocukların NAC almaması gerektiğini söylemektedir.
NAC takviyesinin yan etkileri genellikle hafiftir ve şunları içerebilir:
- ishal
- göz tahrişi
- yorgunluk
- mide bulantısı
- deri döküntüsü
- kusma
Çok nadiren, düşük tansiyon, astım atakları ve açıklanamayan baş ağrıları gibi daha ciddi yan etkiler bildirilmiştir.
Hap, bant veya krem olarak nitrogliserin veya benzerlerini alan kişiler NAC almamalıdır, çünkü kombinasyon aşırı düşük tansiyona ve baş ağrısına neden olabilir. Aynı risk sertleşme sorununda kullanılan ilaçlar için de söz konusudur.
Sonuç olarak, NAC, enflamasyonu azaltabilen bir antioksidandır. Takviye olarak alınması, bir dizi tıbbi durumun semptomlarını iyileştirmeye yardımcı olabilir. Bununla birlikte, NAC takviyesi ile ilgili araştırmaların çoğunun küçük ölçekte yapıldığına dikkat etmek çok önemlidir. Takviyenin faydalarının kapsamını belirlemek için daha fazla araştırma yapılması gerekecektir. NAC takviyelerini denemek isteyen herkes önce bir doktora danışmalıdır.
