Tüm dünyayı etkileyen covid-19 pandemisi büyük ölçüde bitmiş olsa da, enfeksiyon sonrasında gelişen uzun covid belirtileri insanları etkilemeye devam ediyor.
Aşılar, tedaviler ve önceki enfeksiyondan kaynaklanan bağışıklık COVID-19 ile ciddi şekilde hastalanan insan sayısını önemli ölçüde azaltmış olsa da, uzun covid ortadan kalkmıyor. Bazı tahminlere göre, virüsün kalıcı semptomları dünya çapında 65 milyon insanı etkiliyor.
JAMA’da 25 Mayıs’ta yayınlanan iddialı yeni bir bilimsel araştırma, uzun covid’i tanımlamak için kullanılabilecek 12 semptomdan oluşan bir liste önerdi. Rapor, devam eden 1,2 milyar dolarlık Ulusal Sağlık Enstitüsü (NIH) RECOVER çalışmasından yayınlanan ilk çalışma dalgası arasında yer alıyor.
Çalışma, uzun covid belirtileri içinde en yaygın olan 12 tanesini ortaya koydu:
- Efor sonrası halsizlik
- Yorgunluk
- Beyin sisi
- Baş dönmesi
- Sindirim sistemi sorunları
- Kalp çarpıntısı
- Cinsel isteksizlik veya sertleşme sorunu
- Koku veya tat kaybı
- Susuzluk
- Kronik öksürük
- Göğüs ağrısı
- Anormal hareketler
Daha da önemlisi, uzun covidli kişilerde bu 12 belirti ile ilişkili birçok ek belirti olabilir.
Bu belirti çalışması için araştırmacılar, COVID-19 geçiren 8.646 kişi ve COVID-19 geçirmeyen 1.118 kişilik bir kontrol kolu dahil olmak üzere 9.764 yetişkinden elde edilen verileri inceledi. Daha önce COVID-19 enfeksiyonu geçirmiş kişilerle en çok bağlantılı olanları belirlemek için birden fazla vücut bölgesi ve organda 30’dan fazla belirti değerlendirildi.
Araştırmacılar bir puanlama sistemi oluşturarak, her bir belirtinin uzun COVID-19 olan kişiler için ne kadar benzersiz olduğuna bağlı olarak bir puan değeri atadı. Virüs bağlamı dışında alışılmadık bir semptom olan tat ve koku kaybına 8 puan değer verildi. Beyin sisine 3, sindirim sistemi sorunları ve yorgunluğa ise 1’er puan verildi.
Her katılımcıya tanımlanan 12 belirtinin kombinasyonuna göre bir puan verildi. Bir kişi 12 veya daha yüksek puan aldıysa, çalışmanın uzun covid tanımını karşılamış olduğu kabul edildi.
Çalışmada ayrıca aşılanmamış, birden fazla enfeksiyon geçirmiş veya ilk enfeksiyonunu 2021’in sonlarında omikron varyantı gelmeden önce geçirmiş kişilerin daha şiddetli uzun covid belirtileri gösterdiği bulundu.
Bu analizdeki 2.231 hastadan oluşan bir alt kümeye göre, ilk kez 1 Aralık 2021’de veya sonrasında enfekte olan ve enfeksiyondan sonraki 30 gün içinde kaydolan katılımcıların yüzde 10’unda puanlama sistemine göre uzun covid görüldü. Başka bir deyişle, omikron dalgası başladığından beri COVID-19’a yakalanan her 10 kişiden 1’i uzun COVID ile sonuçlandı.
Ayrıca belirli semptomların birlikte ortaya çıktığı ve sağlık üzerinde çeşitli etkileri olan dört alt grup veya “küme” tanımlandığı belirtildi. Bu durum muhtemelen uzun covid’in farklı mekanizmalarından kaynaklanmakta. Bu durum, tedavi yaklaşımlarında da farklılıklara yol açabilir.
Çalışmanın web sitesine göre, RECOVER çalışmasından elde edilen düzinelerce başka sonuç yayınlanmak üzere hazırlanıyor.
Bu çalışmada araştırmacılar, altı ayda uzun COVID için çalışma eşiğini karşılayan katılımcıların yaklaşık üçte birinin dokuz ayda eşiği karşılamadığını tespit etti. “Ancak, bu bireylerin tamamen iyileşip iyileşmediğini bilmiyoruz. Bildiğimiz şey, semptomların zaman içinde gelip gittiğidir. RECOVER katılımcılarını takip etmeye devam ederek, iyileşmeye katkıda bulunan faktörleri daha iyi anlamayı umuyoruz” diyor Foulkes.
Bu yazıda anlatılanlar bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve tedavi için doktorunuzun önerileri çerçevesinde hareket ediniz.
