Ağız yarası olarak da bilinen aft, ağrılı kaşıntı ve yanma hissi ile kendisini gösteren, genellikle 1 cm çapından küçük ağız ülserleridir.
Yaygın olarak dudağın iç kısmında kabarıklık veya ülser şeklinde görülen bu lezyonlar bazen büyük veya yaygın olabilirler ve yemek yerken veya konuşurken sorun yaratabilirler. Çoğu zaman 2 hafta içinde düzelen aftın iyileşmesi bazen 4- 6 haftayı bulabilir ve tanıyı kesinleştirmek için biyopsi gerekebilir.
Aft Oluşumunu Tetikleyen Nedenler
Aft oluşumunun nedenleri halen net değildir. Ancak, aşağıda sayılan faktörler tetikleyici olarak önem taşırlar.
- Ağız içi travmalar
- Diş operasyonları
- Fazla ve sert fırçalama
- Ağız içi yaralanmaları
- Yanak içi ısırıkları
- İçeriğinde SLS (sodyum lauril sülfat) bulunan kimi gargara ve diş macunları
- Kimi gıdalar
- Çikolata
- Kahve
- Çilek
- Yumurta
- Kuruyemiş
- Peynir
- Baharatlı ve asitli gıdalar
- Mikrobesleyici eksiklikleri
- Ağız florasında (mikrobiyatasında) bozulma
- Helicobacter pylori enfeksiyonu
- Adet dönemindeki hormonal değişiklikler
- Duygusal stres
- Çölyak ve gluten duyarlılığı
- Ülseratif kolit ve Crohn gibi enflamatuar bağırsak hastalıkları
- Bağışıklık bozuklukları
- HIV/AIDS gibi hastalıklar
- Kanserler
- Bağışıklığı baskılayan ilaçlar (kortizon, kanser kemoterapisi, diğer immunosupresif ilaçlar)
- Radyoterapi veya fazla radyasyon alımı
Aft Belirtileri
Aft belirtileri ülserlerin ortaya çıkmasından 1- 2 gün önce ağız içinde aftın çıkacağı yerde yanma ve batma ile başlar. Yerleşim yeri genellikle dudakların iç kısmı, yanak içleri ve dil üzerinde yada altındadır. Sonrasında 1- 2 gün süreyle noktasal bir kabarıklık ortaya çıkar, izleyen birkaç günde azami boyutuna ulaşır ve ülserleşir.
Aftlar genellikle 1 cm’den küçük yuvarlak veya oval ülserler şeklindedir, ancak nadiren de olsa 2- 3 cm çaplı, düzensiz kenarlı ve daha derin major ülserler de oluşabilir. Küçük ülserler 1- 2 haftada iyileşirken, major ülserlerin iyileşmesi bazen aylar sürebilir ve sonrasında iz kalabilir.
Korunma ve tedavi
Küçük aftlar genellikle herhangi bir tedaviye gerek kalmadan kendiliğinden iyileşir. Ancak, major aftlar için ağrı ve enflamasyonu ve eğer varsa enfeksiyonu azaltıcı uygulamalar gerekebilir. Bu amaçla ağız içi ağrı giderici, iltihap azaltıcı ve/veya antiseptik kremler veya gargaralar kullanılabilir.
Komplikasyonları ve nüksleri önlemek için ise aşağıdaki önlemleri almak uygun olur.
- Ekşi ve baharatlı gıdaların tüketimini sınırlamak
- Uygun bir beslenme programı
- Bol sıvı tüketimi
- Ağzı her gün birkaç kez 4 dakika boyunca ılık ve hafif tuzlu suya çalkalamak
- Günde 2 defa gargara kullanmak
- Dişleri yumuşak bir diş fırçası kullanarak temizlemek
- Altta yatan tıbbi durumları tespit etmek
- Dengeli ve besleyici bir beslenme programı uygulamak
Aftlarla bağlantılı olduğu düşünülen kimi mikrobesleyiciler aşağıda sıralanmıştır:
- B1 vitamini (tiamin)
- B2 vitamini (riboflavin)
- B6 vitamini (piridoksin)
- B12 vitamini (kobalamin)
- C vitamini
- Folik asit
- Çinko
- Demir
- Selenyum
- Kalsiyum
Akılda tutulması gereken nokta, aft oluşumunun genel sağlık durumun yansıtan bir gösterge olduğudur. Bu nedenle, özellikle tekrarlayan aftlarda altta yatan bir neden olup olmadığı araştırılmalı ve sağlığı koruyucu tedbirler alınmalıdır.
Bu yazıda anlatılanlar bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve tedavi için doktorunuzun önerileri çerçevesinde hareket ediniz.
