Meme görüntülemesi öncelikle meme kanserinin taramasında veya izlemesinde çok önemli olmakla birlikte, tüm meme hastalıklarında kullanılır.
Meme Görüntülemesi günümüzdeki hızlı teknolojik gelişmeler ve meme bilimindeki yenilikler paralelinde memenin değerlendirmesinde çok önemli bir yer tutmaktadır. Tanıdan tedaviye her aşamada görüntüleme ile elde edilen bilgilere ihtiyaç vardır ve multidisipliner ekip içinde radyoloğun rolü ve sorumlulukları artmıştır.
Kadınların önemli bir sağlık sorunu olan meme kanserinde erken tanıda mamografik taramalar yaygınlaşmıştır ve artan sayıda uygulanmaktadır. Taramalar yanısıra tanısal amaçlı incelemelerde, görüntüleme eşliğinde yapılacak girişimsel işlemlerde, tedavi planlaması ve izlemde görüntüleme yöntemleri kullanılmaktadır. Radyolojik incelemelerin doğru yönetimi büyük öneme sahiptir.
Mamografi
Düşük doz X-ışını kullanarak görüntü elde edilen mamografi, memenin görüntüsünü alabilen röntgen cihazı olarak açıklanabilir.
Mamografi çekimindeki amaç, meme kanserinin erken evrede saptanabilmesidir. Günümüzde standart mamografiye ek olarak dijital mamografi de kullanıma girmiştir.
Mamografi, meme kanserini elle muayeneye göre yaklaşık 2 yıl önce saptayabilmektedir. Bu nedenle bu teknik meme kanseri taraması için büyük öneme sahiptir.
Mamografi kimlere önerilir?
Herhangi bir bulgu ya da belirti olmasa bile 40 yaşın üzerindeki tüm kadınlara düzenli olarak mamografi çektirmeleri yani mamografi taraması yaptırmaları önerilmektedir. Her iki yılda bir mamografi taramasından geçen her 1000 sağlıklı kadında ortalama 8 meme kanseri ölümü engellenebilmektedir.
Mamografi kimlere önerilmez?
Kırk yaşın altındaki kadınlara mamografik tarama önerilmez. Bunun nedenleri aşağıdadır:
- Genç kadınlarda memenin yoğunluğu, yani memede süt üreten dokunun fazla olması mamografinin kanser saptamadaki başarısını azaltır.
- Yine genç kadınlarda meme dokusu radyasyona daha duyarlı olduğu için mamografi riskli olabilir.
Mamografi hangi aralıklarla çekilmeli?
Kırk yaşın üzerindeki kadınlarda tarama bir ya da iki yıllık aralıklarla uygulanabilir. Özellikle 40-50 yaş arasındaki kadınlarda ortaya çıkabilecek kanserlerin hızlı büyüme olasılığı daha yüksek olduğu için yıllık tarama yapılması daha uygundur.
Mamografide alınan radyasyon
Mamografi sırasında alınan radyasyon dozu oldukça düşüktür. Bu doz, 3 ayda normal olarak maruz kalınan veya uzun bir uçak yolculuğunda alınan radyasyon dozuna eşdeğerdir. Mamografi ile alınan radyasyona bağlı kanser oluşma olasılığı teorik olarak mümkünse de, özellikle 40 yaşın üzerindeki kadınlarda bu olasılık yok denebilecek kadar az, buna karşılık doğru ve erken tanıyla elde edilecek fayda riske göre çok daha fazladır.
Mamografi nasıl çekilir?
Mamografide görüntü elde etmek için meme görüntü dedektörü ve kompresyon plakası arasında bir miktar sıkıştırılır. Rutinde her iki memenin önden ve oblik iki farklı görüntüsü alınır, şüpheli durumlarda ek görüntüler çekilebilir. Memenin sıkıştırılma amaçları aşağıdadır:
- Memenin hareket etmesini önlemek ve kaliteli görüntü elde etmek
- Memenin kalınlığını azaltarak daha az X-ışını verilmesini sağlamak
- Meme içinde birbiri üzerine binen dokuların açılmasını sağlayarak olası tanı hatalarını engellemek
Memenin sıkıştırılması kadında bir miktar basınç hissi veya ağrı yaratabilir. İncelemenin son adet tarihinden 2 hafta sonra yapılması bu rahatsızlık duygusunu en aza indirir.
Mamografi çekimine gelirken göğüs bölgesine ve koltukaltına pudra, deodorant ya da parıltılı krem gibi kozmetik maddeler uygulanmamalıdır. Bu maddeler kuşkulu görüntülere yol açarak tanıda hataya neden olabilir.
Kimlerde dijtal mamografi önerilir?
Meme yapısı yoğun olan kadınlarda ve meme ameliyatı geçirmiş ya da meme protezi konmuş, bu nedenle değerlendirilmesi güçleşmiş memelere sahip kadınlarda dijital mamografi daha başarılı sonuçlar sağlayabilmektedir.
Tomosentez nedir?
Dijital mamografinin daha gelişmiş bir formu olan bu yöntem, memeyi üç boyutlu olarak 1mm kalınlığında kesitler halinde inceleme olanağı sağlar. Cihazın kendisi ve çekim şekli mamografiye çok benzer.Bu yöntemin en önemli sakıncası mamografiye oranla daha fazla radyasyon kullanmasıdır. Ayrıca 2011 yılında onaylanmış bir görüntüleme yöntemi olsa da, günümüze kadar bu teknolojinin tarama ve tanı koyma konusundaki rolü henüz netlik kazanmamıştır.
BIRADS sınıflaması
Tüm dünyada meme görüntülemesi raporlarında BIRADS (Breast Imaging Reporting and Data System) adı verilen bir kategorizasyon sistemi kullanılır. Bu sistemde kullanılan kategorilerin anlamları aşağıdadır:
- Kategori 0: Ek görüntüleme yöntemlerine ihtiyaç var
- Kategori 1: Normal bulgular
- Kategori 2: Kesinlikle iyi huylu bulgular
- Kategori 3: Muhtemelen iyi huylu bulgular (kansder olasılığı % 2’nin altında)
- Kategori 4: Şüpheli bulgular
- Kategori 5: Yüksek olasılıkla kötü huylu bulgular
- Kategori 6: Kanıtlanmış meme kanseri olan hastalar
Kategori 1 ve kategori 2’de yıllık aralıklarla rutin kontrol önerilirken, Kategori 3’te çok düşük (<% 5) de olsa kanser riski bulunduğu için 6 ay sonra kontrol önerilir. Kategori 4’te ortalama yüzde 30-40, kategori 5’te ise yüzde 90’ın üzerinde kanser riski sözkonusudur ve bu hastalarda ileri incelemeler yapılması gerekir.
Meme Ultrasonografisi
Ultrasonografi, ses dalgaları kullanılarak vücudun bir bölgesini görüntüleyen bir yöntemdir. Bu yöntem zaman zaman fiziksel muayene veya mamografi sırasında ortaya çıkan şüpheleri gidermek amacıyla kullanılır, bazen de, yoğun meme dokusuna sahip kadınlarda mamografiye destek işlevi görebilir. Ancak, meme kanseri görüntülemesi için mamografi yerine sadece ultrason uygulaması, yeterli sonuç vermediği için tek başına tavsiye edilmez.
Özellikle meme dokusu yoğun olan kadınlarda mamografinin duyarlılığı azalır ve tanıyı desteklemek amacıyla ultrasonografi kullanılması gerebilir. Mamografinin kanser saptamadaki % 80-85 civarındaki başarısı, özellikle meme dokusu yoğun kadınlarda meme ultrasonografisi ile birlikte uygulandığında % 90’ın üzerine çıkar.
- Ultrason, bazı meme kitlelerinin değerlendirilmesi için kullanışlı bir yöntemdir. Kistler, sadece fiziksel muayene ile tespit edilemediği için, şüpheli bölgenin kist olup olmadığını söyleyen tek yoldur.
- Ultrason, bazı meme lezyonlarından biyopsi alınmasına yardımcı olan bir yöntem olarak da kullanılmaktadır.
- Ultrason, daha detaylı bir inceleme için mamografi ile birlikte sıkça kullanılan bir yöntem haline gelmiştir. Ancak, etkisi uygulayan uzmanın tecrübesine ve becerisine bağlıdır.
Meme MR
Radyasyon içermeyen bir yöntem olan MR ile özellikle yumuşak dokuların görüntülenmesinde başarılı sonuçlar elde edilmektedir. Meme görüntülemesi amacıyla kullanım amaçları aşağıdaki şekilde sayılabilir:
- 40 yaş altı kadınlarda mamografi kullanımı önerilmediğinden, yüksek meme kanseri riskine sahip 40 yaş altı kadınlarda tarama amaçlı olarak
- Muayene veya mamografi yada ultrason ile saptanan şüpheli lezyonların ayırıcı tanısı ve takibi amacıyla
- Meme kanseri olan kadınlarda lezyonun gidişini veya tedavi sonuçlarını izleme amacıyla
Bu yöntemle, diğer görüntüleme yöntemleri ile saptanamayan kanser odaklarının tesbiti mümkündür. Ancak, bu yöntemin maliyetinin yüksekliği, fazla yaygın olmaması ve zaman alıcı bir işlem olması nedeniyle yüksek riskli genç kadınlar dışında rutin meme taraması amacıyla kullanılması önerilmemektedir.
Bu yazıda anlatılanlar bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve tedavi için doktorunuzun önerileri çerçevesinde hareket ediniz.
