Mitokondri işlev bozukluğu, pek çok kronik hastalığın hücresel ve moleküler zemininde rol oynayan çok önemli bir sorundur.
Mitokondri neredeyse tüm vücut hücrelerinde enerji üretimi için gereklidir. Mitokondrinin fonksiyonu herhangi bir nedenle bozulursa, hücre ve vücut fonksiyonları uygun şekilde işlev göremez.
Yaşlandıkça, hücrelerdeki mitokondri sayı ve işlevlerinde azalma, hücrelerin kullanabileceği enerji miktarını da azaltır. 20 yaşından itibaren başlayan mitokondri sayı ve işlevindeki azalma yaşın ilerlemesi ile daha belirgin hale gelir. Yaşlanma, mitokondriyal bir hastalık olarak nitelendirilebilir.
Günümüzde kronik hastalıkların pek çoğunun temel nedenleri, hücresel ve moleküler boyutta ele alınmaktadır. Kronik hastalıkların ortaya çıkmasından 5- 10 yıl önce mitokondride hasar gözlenebilmektedir. Mitokondri DNA’sında meydana gelen hasar ATP üretiminde aksamaya yol açarak oksidatif stres, yüksek miktarda serbest radikal oluşumu ve zamansız apoptoza yol açarak birçok hastalığın gelişiminde önemli rol oynar.
Kimi genetik bozukluklar da mitokondri işlev bozukluğu nedeni olabilir. Ancak bu durumlar oldukça nadirdir ve yaklaşık 5000 kişiden birinde rastlanır. Bu değişiklik sonrasında, ortaya çıkan hastalıkların en önemli özelliği anneden geçiş göstermesidir. Diğer bir deyişle; hastalık, bu tür bir hastalığa sahip anneden hem erkek, hem de kız çocuğa geçebilir, ancak doğan hasta çocuklardan sadece kız çocuğun, çocuklarına geçiş gösterir. Bu hastalıklardan bazıları Leber’in Herediter Optik Atrofisi (LHON), Kearn Sayre Sendromu (KSS), Leigh Sendromu, NARP Sendromu olarak sayılabilirç
Mitokondriyal bozuklukların ortaya çıkmasının en önemli nedeni çevresel etkenler ve yaşam tarzıdır. Bu etkenlerin başlıcaları aşağıda sıralanmıştır:
- Hava kirliliği
- Sigara
- Mikroplastikler ve aromatik hidrokarbonlar
- Tarım ilaçları
Mitokondri işlev bozukluğu ortaya çıkmaya başladığında kimi belirti ve bulgular ortaya çıkmaya başlar. Bunların başlıcaları aşağıda sıralanmıştır:
- Çabuk ve sık yorulma
- Hastalıklara dirençsizlik
- Güçsüzlük
- Depresyon
- Konsantrasyon Bozukluğu
- Dikkat Eksikliği
- Öğrenme Güçlüğü
- Unutkanlık
- Stress ile başa çıkamama
- Çarpıntı
- Cilt sorunları
- Allerjiler
mitokondrial yetmezliğin en sık görülen bulgularıdır.
Mitokondri işlev bozukluğu pek çok yerel ve sistemik soruna yol açar. Bunların başta gelenleri aşağıdadır:
- Büyüme geriliği
- Kas güçsüzlüğü (sarkopeni)
- Kronik yorgunluk, tükenmişlik
- Görme ve işitme sorunları
- Öğrenme güçlükleri
- Fiziksel ve zihinsel gelişim bozuklukları
- Otizm ve otistik davranışlar
- Kalp, karaciğer ve böbrek hastalıkları
- Yutma güçlüğü, ishal veya kabızlık, açıklanamayan kusma, kramplar, reflü
- Diyabet ve insülin direnci
- Artmış enfeksiyon riski
- Nörolojik problemler, migren
- Hareket bozuklukları
- Tiroid problemleri
- Solunum problemleri
Mitokondri işlev bozukluğu birçok kronik hastalığın oluşumunda da rol oynar.
- Nörodejeneratif Hastalıklar: Alzheimer, Parkinson, ALS
- Kalp ve damar hastalıkları: Ateroskleroz, koroner kalp hastalığı, kalp yetersizliği
- Diyabet ve metabolik sendrom
- Otoimmün hastalıklar
- Psikiyatrik bozukluklar: Otizm, şizofreni, bipolar bozukluk, duygudurum bozuklukları
- Gastrointestinal problemler
- Kronik yorgunluk sendromu
- Kas-iskelet sistemi hastalıkları: Fibromiyalji, kas atrofisi
- Kronik enfeksiyonlar
- Kanser
Kronik durumlar ve enerji
Mitokondriyal disfonksiyonun birçok kronik hastalıkta rol oynadığına dair belirtiler vardır. Aşağıda kısa bir genel bakış yer almaktadır.
- Nörodejeneratif Hastalıklar: Alzheimer, Parkinson, ALS
- Kardiyovasküler hastalıklar: Ateroskleroz, diğer kardiyovasküler hastalıklar
- Diyabet ve metabolik sendrom
- Otoimmün hastalıklar: Multipl skleroz, tip I diyabet
- Psikiyatrik bozukluklar: Otizm spektrum bozuklukları, şizofreni, bipolar bozukluk, duygudurum bozuklukları
- Gastrointestinal problemler
- Yorgunluk sendromları: Kronik yorgunluk sendromu
- Kas-iskelet sistemi hastalıkları: Fibromiyalji, kas atrofisi
- Kronik enfeksiyonlar
Bu yazıda anlatılanlar bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve tedavi için doktorunuzun önerileri çerçevesinde hareket ediniz.
