Açlık kan şekeriniz normal olabilir. Aynı kapsamda yapılan hemoglobin A1c değeri de normal bulunabilir. Hatta, HOMA testi de normal bulunmuş olabilir. Tüm bunlara rağmen, kan şekeri dengesizliği nedeniyle sorunlar yaşayabilirsiniz.
Dengeli kan şekeri
Normal koşullar altında açlık kan şekeri 100 mg/dl altında, hemoglobin A1c değeri % 5.7 altında ve yemekten (veya glikoz yüklemesinden) sonraki 2. saat kan şekeri de 140 mg/dl altında bulunur. Kan şeker ölçütlerinin diyabet açısından değerlendirilmesi aşağıdaki şekilde gösterilmiştir.
Kan şekeri dengesizliği
Ölçütler normal olsa bile kan şekerinde hızlı düşüşler ve yükselmeler görülebilir ve bu durum kimi belirtilere yol açabilir. Bu duruma “kan şekeri dengesizliği” adı verilir.
Bu durumun nedeni, yemekten sonra hızlı yükselen kan şekerinin aşırı insülin salınımını tetiklemesi, bunun sonrasında da hızlı kan şekeri düşüşünün ortaya çıkmasıdır. Kan şekerindeki hızlı düşüş dengeleyici mekanizmaları harekete geçirerek kan şekerinin yeniden yükselmesine yol açar ve bu durum bir kısır döngü halinde sürer gider.
Bu durumun başlıca nedeni insülin direncidir.
İnsülin direnci
İnsülin direnci, vücuttaki hücrelerde bulunan insülin reseptörlerinin insüline direnç kazanarak hücrenin içine glikoz girmesini önlemesi anlamını taşır. Bu durum ön planda kas, yağ ve karaciğer hücreleri için geçerlidir, ancak diğer hücreleri de etkiler.
Hücrelerin insüline olan cevabının azalması başlıca birkaç sonuç yaratır:
- Hücreye yeterli glikoz giremediği için hücre kendisine gereken enerjiyi yeterince üretemez ve bunun sonucunda hücrenin kimi fonksiyonlarında aksamalar olabilir.
- Glikoz hücreye giremediği için kanda yüksek kalır.
- Kandaki glikozun yüksek kalması insülin salgılanmasını daha fazla uyarır.
- Artan insülin salgınlanması sonucunda karaciğer dokusuna gereğinden fazla giren glikoz yağa çevrilir ve karaciğer yağlanmasına yol açar.
- Aynı şekilde, artan insülin salgınlanması sonucunda yağ dokusuna gereğinden fazla giren glikoz yağa çevrilir ve kilo almaya ve şişmanlamaya yol açar.
- Sonuçta insülin direnci sendromu şişmanlık, hipertansiyon, kolesterol yüksekliği ve tip 2 diyabetten oluşan bir grup problemin nedeni olur. Bu duruma metabolik sendrom da denir.
Kan şekeri dengesizliği kontrolü
Uzun vadede kan şekeri dengesizliğinden kurtulmak için yaşam tarzında ve diyette yapılması gereken bazı değişiklikleri kalıcı hale getirmekte yarar vardır. Bu değişiklikler şu şekilde sayılabilir:
Düzenli yemek yiyin
Gün içindeki öğün zamanlarınındüzenli ve miktar ve içeriklerinin de sağlıklı olmasına dikkat edin. Yemek için zaman ayırın, iş arasında yemek yemeyin. Yemeğinizi sofrada ve yavaş yiyin. Öğün aralarındaki atıştırma zamanlarınız bile belli olsun. Atıştırma zamanlarında az miktarda kuruyemiş veya düşük şekerli meyveler gibi sağlıklı atıştırmalıklar tüketin.
Kahvaltıyı atlamayın
Kahvaltı, gün içindeki enerji gereksinimizin karşılanmasının ilk basamağıdır. Sağlıklı ve yavaş yenen bir kahvaltı gün içinde kan şekeri ve insülin düzeylerinin dengeli gitmesini sağlayacak ve açlık krizlerini önlemeye yardımcı olacaktır.
Tam besinleri tüketin
Rafine besinlerden kaçınmak önemli bir noktadır. Özellikle hazır gıdalarda sıklıkla nişasta, rafine un, şeker veya mısır şurubu ve tuz birlikte bulunur. Bunlar kan şekerini hızla yükselterek insülin salgılanmasına yol açarlar. Bunun sonucunda da kan şekerinin hızlı düşüşü (hipoglisemi) ortaya çıkarak açlık ve tatlı krizlerini tetikler.
Bunu engellemenin en kolay yolu, endüstriyel ve rafine gıdalardan kaçınarak onlar yerine tam tahıllar, baklagiller ve sebzeler gibi tam gıdaları tüketmektir. Bu şekilde kan şekeri daha yavaş ve dengeli yükselerek açlık krizlerini tetiklemez.
Tüm şeker türlerinden ve tatlandırıcılardan kaçının
Çeşitli isimler altındaki tüm şeker türleri (rafine şeker, mısır şurubu, bal, hurma şekeri, agave şurubu, pekmez vs.) hipoglisemiyi tetikler. İçlerinde şeker olmamasına rağmen yapay tatlandırıcıların da benzer şekilde davrandığı anlaşılmaktadır. Dolayısıyla lezzeti tatlı olan tüm ürünlerden kaçınmakta yarar vardır. Buna yüksek oranda şeker içeren meyveler de dahildir.
Baharatlardan yararlanın
Şeker türlerinin kesilmesiyle ortaya çıkan lezzet eksikliğini tarçın, karanfil, kişniş ve kakule gibi baharatlarla kapatmak oldukça etkili bir yoldur. Özellikle içeceklerde ve yoğurtta baharatlar şeker eksikliğini hissettirmez.
Yeterince uyuyun
Uyku kalitesi ve süresi son derece önemlidir. Süre ve kalite açısından yetersiz uyku yorgunluğu ve stresi, dolayısıyla kan şekeri dengesizliğini arttıracaktır.
Stresinizi yönetin
Stres hem kan şekeri dalgalanmasını arttırarak, hem de emosyonel yeme isteğini tetikleyerek tatlı isteğini uyarır. Bu nedenle stresi kontrol etmek kan şekeri dengesini kontrol etmeyi de kolaylaştırır.
Kan şekerini etkileyen ilaç ve maddeler hakkında dikkatli olun
Çeşitli ilaçlar ve maddeler kan şekerini etkileyerek kan şekeri dengesizliğini arttırabilir. Bu nedenle kullandığınız ilaçlar, alkol, kafein, nikotin ve benzerleri konusunda dikkatli olmakta yarar vardır.
Kan şekeri dengesizliği için ne zaman doktora gitmeli?
Eğer kan şekeri dengesizliği
- günlük yaşamınızı ve iş performansınızı etkiliyorsa
- stres yükünüzü arttırıyorsa
- çok fazla şeker yüklenmenize neden oluyorsa
bir doktora görünmekte ve onun önerileriyle hareket etmekte yarar vardır.
Kan şekeri dengesizliği testi
Aşağıdaki test, kan şekeri dengesizliğinizin olup olmadığını veya ne derecede olduğunu anlamak açısından oldukça yararlı olacaktır. Testi doldurup yollamanız durumunda sonuçların yorumlanmasıyla ilgili olarak sizinle iletişime geçeceğiz.
Bu yazıda anlatılanlar bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve tedavi için doktorunuzun önerileri çerçevesinde hareket ediniz.
