Çevrenizde mutlaka inme geçirdiği için felçli kalan tanıdıklarınız vardır. Peki inme hakkında bilmeniz gerekenler nelerdir?
İnme nedir?
İnme, kalp krizinin beyindeki karşılığıdır. Beynin belli bir bölgesine giden damarın tıkanması veya patlaması sonucunda o damarın beslediği beyin bölgesi ölür. Bunun sonucunda da, beyinde o bölgeyle ilişkili vücut faaliyetleri devre dışı kalır. Bu duruma inme (stroke) adı verilir.
Sorunun boyutu
- Dünyada her yıl 15 milyon kişi inme geçiriyor.
- Türkiye’de bir yılda inme geçiren kişi sayısı yaklaşık 650 bin (2017)
- Dünyada her yıl 5,5 milyon kişi inme nedeniyle ölüyor.
- Türkiye’de beyin damar hastalıkları nedeniyle ölümler tüm ölümlerin yaklaşık % 8’ini oluşturuyor.
- İnme geçirenlerin yaklaşık yarısı sakat kalıyor.
İnme nasıl oluşur?
İnme beynin bir kısmına giden kanın kesilmesiyle ortaya çıkan beyin hasarına verilen isimdir. Oksijen alamayan beyin hücreleri birkaç dakika içinde ölmeye başlar. Bunun sonucunda da, beyin hasarı ortaya çıkar.
Belli bir beyin bölgesine giden kanın kesilmesinin iki ana nedeni vardır. Bunlardan ilki o bölgeye giden damarın tıkanması, ikincisi ise beyin damarlarından birinin yırtılarak beyin kanaması ortaya çıkmasıdır.
Tüm inmelerin %80’i, tıkayıcı inmelerdir. Tıkayıcı inmelerin nedenleri TOAST kriterlerine göre sınıflandırılır. Buna göre:
| Beyne giden büyük atardamarlardan birinin tıkanması | Damar sertliği | %20 |
| Beynin içindeki küçük uç damarlardan birinin tıkanması | Laküner inme | %25 |
| Kalp veya diğer damarlardan gelen pıhtılar | Embolik inme | %15 |
| Sebebi bilinmeyen inmeler | Kriptojenik inme | % 5-10 |
| Diğer nedenler | Enfeksiyonlar, ilaç etkileri vb. | %20-25 |
Bazı durumlarda inme belirtileri ortaya çıktıktan sonra 24 saat içinde düzelir. Bu duruma “geçici iskemik atak” adı verilir. Tüm belirtilerin düzelmesine rağmen, geçici iskemik atak inme eşdeğeridir ve bu kişiler inme geçirmiş gibi kabul edilerek takip ve tedavi planlaması yapılmalıdır.
Bazı kişilerde ise, inme hiçbir belirti vermez. “Sessiz inme” adı verilen bu durum ancak belli incelemelerle ortaya çıkar. Bu kişiler de yine inme geçirmiş gibi kabul edilerek takip ve tedavi planlaması yapılmalıdır.
İnme belirtileri
İnmede erken müdahalenin önemi çok büyüktür. Bu nedenle aşağıdaki durumlarda derhal ve tercihan 112 aranarak acil servis müracaatı yapılmalıdır.
- Yüz ve/veya kol ve/veya bacakta ani ortaya çıkan tek taraflı (sağ veya sol) hareket veya his kaybı
- Görmede, güçte, koordinasyonda, duyularda, konuşmada veya konuşulanları anlamada ani ortaya çıkan kayıp veya bozukluk.
- Tek gözde ani görme kaybı
- Ani denge kaybı, birlikte bulantı, kusma, ateş, hıçkırık veya yutma güçlüğü
- Herhangi bir neden olmaksızın ani ve şiddetli başağrısı ve ardından bilinç kaybı
- Kısa süreli bilinç kaybı
- Sersemlik veya nedensiz düşme
İnme hakkında risk faktörleri
Kimi faktörler inme hakkında riski belirgin şekilde arttırır. Bu risk faktörlerini bilmek inme hakkında doğru davranmak açısından önemlidir.
Risk faktörlerini değiştirilebilir ve değiştirilemez olarak iki bölümde incelemek daha doğru olur. Aşağıdaki şekil başlıca inme risk faktörlerini özetlemektedir.
İnme hakkında Değiştirilebilir risk faktörleri
- Hipertansiyon
- Atriyal fibrilasyon
- Kontrolsuz diyabet
- Yüksek kolesterol
- Sigara kullanımı
- Aşırı alkol alımı
- Obezite
- Kimi kalp kapak hastalıkları ve doğumsal kalp hastalıkları
- Mitral kapak hastalığı
- Enfektif endokardit
- Sağ ve sol kalp arasında geçişe yol açan doğumsal kalp hastalıkları
- Koroner arter hastalığı veya karotis hastalığı
- Taze veya önceden geçirilmiş kalp krizi
- Kronik koroner arter hastalığı
- Karotis darlıkları
- Kimi kan hastalıkları
- Polisitemi
- Esansiyel trombositoz
- Orak hücreli anemi
- Östrojen içeren ilaçlar ve doğum kontrol hapları (risk doz ve süreyle bağlantılıdır)
- Uyuşturucu madde kullanımı
- Uyku apnesi ve diğer kronik uyku bozuklukları
İnme hakkında değiştirilemez risk faktörleri
- 65 ve üzeri yaş
- Cinsiyet (Erkekler daha sık inme geçirir, ama kadınlarda inme daha tehlikelidir)
- Etnisite (Siyah ırkta daha sık görülür)
- Ailede inme öyküsü
Değiştirilebilir risk faktörlerinin kontrolu inme riskini belirgin şekilde azaltır. Bu nedenle kişinin kendisini bu risk faktörleri konusunda değerlendirmesi ve gereğini yapması önemlidir.
İnmenin önlenmesi
Uygun tedbirlerle ve tedavilerle inme riski % 50 azaltılabilir. Bu amaçla yapılabilecekler şunlardır:
- Tansiyonunuzun normal olmasını sağlayın
- Tütünün her çeşidinden uzak durun
- Kolesterol seviyelerinizin normal olmasını sağlayın
- Diyabetinizi kontrol altında tutun
- Sağlıklı bir vücut ağırlığına sahip olun
- Sağlıklı bir uyku düzenine sahip olun, uyku apneniz varsa tedavi edin.
- Atrial fibrilasyonunuz varsa, kan pıhtılaşmasını önleyici ilaçlarınızı uygun şekilde kullanın
İnme hakkında son söz
İnme ölüm veya maluliyet yaratabilen önemli bir sorundur. Tüm inmelerin yaklaşık yarısı uygun tedbirler ve tedaviyle önlenebilir. Bu nedenle, inme riskini hafife almamak gerekir.
Bu yazıda anlatılanlar bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve tedavi için doktorunuzun önerileri çerçevesinde hareket ediniz.
