Enerji içecekleri uzun süreden beri enerjiyi, fizik performansı ve uyanıklığı arttırdıkları gerekçesiyle büyük ilgi görüyor ama çok da masum değiller.
Enerji içecekleri uzun süreden beri enerjiyi, fizik performansı ve uyanıklığı arttırdıkları iddiasıyla pazarlanıyor ve büyük ilgi görüyor. Yapılan araştırmalar enerji içeceklerinin çoğunun 18- 34 yaş arası erkekler tarafından tüketildiğini ve 12- 18 yaş arası gençler arasında kullanımın çok yaygın olduğunu gösteriyor.
Enerji içecekleri nedir?
Enerji içecekleri, enerjiyi ve mental performansı arttıran maddeler içeren içeceklerdir. Hemen hemen tümünün içerdiği ana içerik kafeindir, ancak miktarı üründen ürüne değişir. Ayrıca çoğu üründe kafeinden başka aşağıdaki maddeler bulunabilir.
- Şeker: Hemen hemen tüm enerji içecekleri diğer çoğu hazır içecek gibi yüksek miktarda şeker içerir. Şekersiz enerji içecekleri de olmakla birlikte bunlar pek yaygın değildir.
- B vitaminleri
- Amino asit deriveleri: En yaygın olan taurin ve L- karnitindir. Ayrıca glukuronolakton gibi kimi doğal maddeler de içerebilirler
- Bitkisel maddeler: En sık kullanılanları guarana ve ginseng’dir. Ayrıca yohimbin ve turunç özü de bulunabilir
İki ana tip enerji içeceği vardır. Birinci grupta normal içeceklerde olduğu gibi metal kutularda satılan enerji içecekleri bulunur. İkinci grupta ise genellikle 50- 70 cc civarında küçük şişelerde satılan enerji fişekleri vardır. Tümü kafein içerir ve normal enerji içeceklerinde bir kutuda 70- 240 mg, enerji fişeklerinde ise bir şişede 110- 200 mg kafein vardır (normal bir fincan kahvede ortalama 100 mg kafein bulunur).
Enerji içecekleri: Olumlu etkileri
Enerji içeceklerinin gerçekten de, iddia edildiği gibi, hafızayı ve konsantrasyon yeteneğini uyardığı ve mental yorgunluğu azalttığı gösterilmiştir. Bu etki % 24’e kadar olabilmektedir. Ancak bu etkinin kafeinden mi, şeker veya diğer maddelerin kafeinle etkileşiminden mi olduğu bililinmemekte ve etki kişiden kişiye çok değişmektedir.
Uzun yol şoförleri ve vardiyalı çalışanlar veya nöbet tutanlar tarafından uyanıklığı ve sürüş dikkatini arttırdığı için çokça tercih edilen bu içecekler vardiya sonrasındaki uyku kalitesini de ciddi şekilde bozmaktadır.
Enerji içecekleri ve sağlık sorunları
Güvenlik
Enerji içeceğiyle ilgili acil servis başvurularının 2007- 2011 yılları arasında iki katına çıktığı ve bu başvuruların 1/10’unun hastaneye yatırılmayı gerektirdiği bildirilmiştir.
Üniversite öğrencilerinin yaklaşık dörtte birinin enerji içeceklerini alkolle karıştırdığı ve bunlardaki alkol bağımlılığının diğerlerine oranla daha fazla olduğu bildirilmiştir. Yine bu kişilerde cinsel saldırılar veya cinsel saldırı mağduriyeti, alkollü araç kullanma ve alkolle bağlantılı suçlar ve yaralanmalar daha fazladır.
Enerji içecekleri ile ilgili acil servis başvurularının % 42’si, bu içeceklerin alkolle veya uyuşturucu maddelerle birlikte kullanımı sonucudur.
Kalp sorunları
Enerji içecekleri kalple ilgili sorunları tetikleyebilir ve bu durum acil servis başvuruları arasında önemli yer tutar. Bu durumun en önemli sebebi aşırı kafein alımıdır. Ayrıca bu içeceklerin içinde bulunan guarana da kafein içerir ve bu kutuda belirtilen kafein içeriğinde yazılmaz. Görülen başlıca kalp sorunları tansiyon yükselmesi ve çarpıntıların tetiklenmesidir. Kalp krizinin tetiklenmesi de mümkündür. Bu gibi sorunlar günde üç enerji içeceği veya daha fazlası tüketildiğinde ve/veya alkol ile karıştırıldığı zaman anlamlı şekilde artış göstermektedir.
Şeker yükü
Enerji içeceklerinin 250 ml’sinde 25 gramdan fazla şeker vardır (6-8 kesme şeker). Bu durum kan şekerinin ani yükselmesi, kafein etkisiyle birleşmesi sonucu hipoglisemi, diyabet olasılığının artması, diyabetlilerde kan şekeri düzeninin bozulması ve enflamasyonun tetiklenmesi sonucunu yaratır.
Çocuklar ve ergenler
Ergenlerin dörtte birinden fazlası enerji içeceklerini düzenli olarak tüketmektedir. Ancak, enerji içeceklerinin 18 yaş altı kişiler tarafından tüketilmemesi önerilmektedir. Bunun nedeni bu içeceklerin alkol ve madde bağımlılığı olasılığını arttırması ile, zihinsel ve psikolojik gelişmelerde sorunlara yol açmasıdır.
Enerji içecekleri tüketilebilir mi?
Günde bir kutu kadar (~250 ml) standart enerji içeceği, ortalama bir fincan kahve kadar (80- 100 mg) kafein içerir ve bu ölçüde kullanılmasında sakınca yoktur. Ancak, bundan fazlası veya küçük hacimli enerji fişekleri içerdikleri kafein miktarı nedeniyle sorun yaratabilirler.
Bu nedenle, tüketimi günlük kafein miktarı 200 mg’ı aşmayacak şekilde yapmak önerilir. Enerji içeriğinin yanısıra içilen kahve veya çayın da kafein içerdiği unutulmamalıdır.
Çocuklar, ergenler, gebeler ve süt veren kadınlar enerji içeceği kullanmamalıdır.
Enerji içecekleri ile ilgili Youtube videosu aşağıdadır.
Bu yazıda anlatılanlar bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve tedavi için doktorunuzun önerileri çerçevesinde hareket ediniz.
