Yeme bozuklukları; yemek yeme, egzersiz veya vücut şekli ile ilgili sağlıksız bir yönelimi içeren psikolojik bozukluk durumlarına verilen isimdir.
Yeme bozuklukları toplumda her 100 kişiden 4 tanesinde görülmektedir ve her 7 kişiden biri yaşamının bir döneminde yeme bozukluğu yaşar.
Yeme bozukluğu aşağıdaki belirtilerle kendisini gösterebilir:
- Dış görünüş, yemek yeme ve kilo alımıyla ilgili endişe ve takıntı
- Dış görünüşü ile ilgili hoşnutsuzluk
- Kilo alma korkusu
- Vücudundan aşırı memnuniyetsizlik
- Kilo alma korkusu.
- Yemek yemediği halde çevresindekilerin yemek yediğinizi düşünmesine izin vermek
- Sağlıksız olduğunu bildiği yeme alışkanlıklarını gizlice sürdürme
- Yemek yediği zaman endişeli, üzgün veya suçlu hissetmek
- Yiyecek konusunda kontrolün kendisinde olmadığını hissetmek
- Vücudunu sürekli kontrol etmek, örneğin sürekli tartılmak veya vücut ölçülerini kontrol etmek
- Kilo vermek için zorla kusmak veya müshil kullanmak
Yaygın yeme bozukluğu türleri nelerdir?
Aşağıdakiler de dahil olmak üzere çeşitli yeme bozukluğu türleri vardır:
Tıkınırcasına yeme bozukluğu (BED)
Tüm yeme bozukluğu vakalarının neredeyse yarısını oluşturur. Bu rahatsızlıktan mustarip kişiler, aç olmasalar bile (‘tıkınma’ olarak bilinir) sıklıkla çok büyük miktarlarda yiyecek tüketirler. Bu kişilertıkınırcasına yemek yedikten sonra genellikle utanç ve suçluluk hissederler, ancak bulimia nervoza’lı kişilerin tersine yediklerinden kurtulmaya uğraşmazlar
Bulimia nervoza
Bu bozukluğa sahip kişiler, genellikle gizli olarak, sık sık fazla yemek yerler ve ardından kusma, müshil veya diyet hapları yoluyla yediklerinden kurtulmaya çalışırlar. Bu kişiler genellikle kontrolden çıkmış hissederler. Yeme bozukluğu olan her 10 kişiden yaklaşık 1’inde bulimia nervoza vardır.
Anoreksiya nervoza
Bu duruma sahip kişiler kilo almaktan çok korkarlar. Bunun nedeni genellikle bedenlerinden utanç duymalarıdır (body shaming). Bu nedenle, yemek yemekten aşırı ölçüde kaçınırlar ve eleri ile ilgili kafalarındaki kötü imajdır. Bu kişiler yemek yemekten aşırı kaçınabilirler ve yemekle ve egzersizle ilgili aşırı kurallar ve kısıtlamalar uygulayabilirler. Bu bozukluğa sahip kişiler tüm yeme bozukluklarının % 10’undan daha azdır.
Diğer tanımlanmış yeme bozuklukları (OSFED)
OSFED’li bir kişi, diğer yeme bozukluklarının semptomlarının çoğuna sahiptir, ancak durumları herhangi bir spesifik bozuklukla uyumlu değildir. OSFED’li kişiler genellikle çok rahatsız edici yeme alışkanlıklarına sahiptir ve çarpık bir vücut imajına sahip olabilirler. Yeme bozukluğu için tedavi arayan her 3 kişiden yaklaşık 1’inde OSFED vardır.
Yeme bozuklukları için belirtiler
Utanç veya suçluluk duygusuyla bunu saklamaya çalışabileceklerinden, birinin yeme bozukluğu olup olmadığını anlamak her zaman kolay değildir. Bununla birlikte, yeme bozukluklarıyla ilişkili davranışlardan bazıları şunlardır:
- Diyet: Bu, kalori sayma, oruç tutma, öğün atlama, belirli yiyecek gruplarından kaçınma veya yeme ile ilgili takıntılı ritüeller yapma anlamına gelebilir.
- Tıkınırcasına yeme: Yiyeceklerin istiflenmesi veya büyük miktarlarda yiyeceğin mutfaktan kaybolması dahil.
- Tasfiye: Kusma veya yiyeceklerin vücuttan atılması için laksatifler kullanma. Arındıran kişiler, yemek yerken veya yemek yedikten sonra sık sık tuvalete giderler.
- Aşırı egzersiz: Kişi herhangi bir nedenle egzersiz rutinini bozmayı reddedebilir, belirli sayıda tekrarlayan egzersizleri yapmakta ısrar edebilir veya egzersiz yapamazsa sıkıntıya düşebilir.
- Sosyal geri çekilme: Kişi, yemek yemeyi içeren sosyal olay ve durumlardan kaçınabilir veya tek başına yemek yemeyi tercih edebilir.
- Vücut imajı: Kişi vücut şekline ve ağırlığına odaklanabilir.
- Giyim tarzında değişiklik: örneğin bol giysiler giymeye başlayabilir.
Bir kişinin yeme bozukluğuna sahip olabileceğine dair fiziksel belirtilerin başlıcaları şunlardır:
- Kilo değişiklikleri: vücut ağırlığında dalgalanmalar veya hızlı kilo kaybı.
- Adet döngüsünde bozulma
- Baş dönmesi dengesizlik, sersemlik : duygusersem veyabayılmak.
- Tükenmişlik ve kronik yorgunluk
- Üşüme ve soğuğa duyarlılık
- Konsantre olamama veya mantıklı düşünememe
Yeme bozukluğunun duygusal belirtilerinden bazıları ise şunlardır:
- Kilo veya vücut görünümü takıntısı
- Düşük özgüven
- Tükenmişlik duygusu
- Yemekle ilgili olarak endişeli, üzgün veya suçlu hissetmek.
- Ruh hali değişiklikleri: depresyon, kaygı, karamsarlık veya sinirlilik.
Yeme bozuklukları nedenleri
Yeme bozukluğunun tek bir nedeni olması pek olası değildir ve genellikle birçok faktörün, olayın, duygunun veya baskının birleşiminden kaynaklanır. Kişiler farkında olmadan acı verici durumlarla veya duygularla başa çıkmalarına yardımcı olması için yiyecekleri kullanabilirler.
Bu faktörlerin başlıcaları şunlardır:
- Düşük benlik saygısı
- Aile ilişkilerinde veya sosyal ilişkilerde sorunlar
- Okul veya işyeri sorunları
- Yüksek kariyer beklentisi
- Özgüven eksikliği
- Cinsel sorunlar
- Duygusal veya cinsel istismar
- Travmatik olaylar
- Uzamış keder
- Zorbalık veya cinsel taciz
- Boşanma
- Kronik hastalıklar veya engellilik
- Genetik faktörler
Tanı
Yeme bozukluğu çeken birçok kişi, durumlarını bir sır olarak saklar veya bir sorunları olduğunu kabul etmez. Ancak, erken yardım almak önemlidir. Bu nedenle bir iç hastalıkları veya psikiyatri uzmanıyla görüşmek yararlı olur.
Tedavi
Tedaviye olabildiğince erken başlamak önemlidir çünkü kronik yeme bozukluğu olan kişiler için uzun vadeli sağlık sonuçları olabilir. Herkesin sorunu farklı olduğu için yeme bozukluklarını tedavi etmek için ‘herkese uyan tek bir yaklaşım’ yoktur. Tedavide doktor, diyetisyen ve psikologdan oluşan bir ekibin bulunması iyi olur.
Tedavi seçeneklerinden bazıları şunlardır:
- Psikolojik danışmanlık
- Beslenme eğitimi
- Aile yaklaşımı
- İlaç tedavisi
Yukarıda belirtildiği gibi, tedavinin şekli kişiye özel olarak belirlenmelidir.
Bu yazıda anlatılanlar bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve tedavi için doktorunuzun önerileri çerçevesinde hareket ediniz.
