Sarı kantaron, geleneksel tıpta depresyon, menopoz ve kimi cilt rahatsızlıklarının hafifletilmesi için kullanılan bitkisel bir takviyedir.
Hypericum perforatum olarak bilinen çiçekli bir bitkiden elde edilen sarı kantaron (st. John’s Wort), insanların depresyon, anksiyete ve dikkat eksikliği hiperaktivitesini (DEHB) tedavi etmek için alternatif tıbbın bir parçası olarak yaygın olarak kullandıkları bir bitkidir. Ayrıca antibakteriyel ve antiviral özelliklere sahip olduğugörülmektedir.
Bitkinin etkinliğinin çoğundan sorumlu olan kimyasal hiperisindir. Hiperforin ve flavonoidler gibi diğer bileşenler de rol oynayabilir. Kesin mekanizması belirsiz olsa da, bitki beyindeki dopamin, serotonin ve norepinefrin gibi nörotransmitterlerin kullanılabilirliğini artırarak belirli antidepresan türlerine benzer şekilde hareket edebilir.
İnsanlar depresyonu doğal yollarla tedavi etmek için en yaygın olarak sarı kantaron kullanmaktadır. 2017 yılında yapılan bir çalışma, sarı kantaron otunun 4-12 haftalık bir süre boyunca hafif-orta şiddette depresyon semptomlarını azaltmada bir antidepresan sınıfı olan seçici serotonin geri alım inhibitörleri (SSRI’lar) kadar etkili olabileceğini ortaya koymuştur. Bir başka çalışma, bu bitkinin hafif veya orta dereceli depresyon tedavisinde plasebodan daha etkili olduğu sonucuna varmıştır.
Ancak araştırmacılar, bitkinin şiddetli depresyon tedavisinde kullanımına ilişkin araştırma eksikliği olduğu konusunda uyarıda bulunmuşlardır. Buna ek olarak, mevcut araştırmalar olası istenmeyen olayları uygun şekilde hesaba katmamış olabilir.
Buna ek olarak, araştırmalar bu bitkinin aşağıdakiler de dahil olmak üzere diğer bazı durumların semptomlarına yardımcı olabileceğini göstermektedir:
Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB): Bir pilot çalışma bu bitkinin DEHB tedavisinde “biraz etkili” olabileceğini göstermiştir. Bununla birlikte, Amerikan Aile Hekimleri Akademisi tarafından yayınlanan 2020 tarihli bir rapor, doktorların, daha fazla kanıt kullanımını destekleyene kadar DEHB’yi tedavi etmek için sarı kantaron kullanılmasını önermediklerini belirtmektedir.
Atopik dermatit: Bir pilot çalışma, bu bitkinin topikal olarak uygulanmasının plaseboya kıyasla egzama semptomlarını iyileştirebileceğini bildirmiştir. Ancak bu sonuçlara ihtiyatla yaklaşılması gerektiği bildirilmektedir.
Sedef hastalığı: Plak tipi sedef hastalığı olan 20 kişi üzerinde yapılan küçük bir çalışmaya göre, sarı kantaron topikal olarak uygulandığında enflamasyonu ve sedef hastalığı şiddetini azaltmıştır. Ancak, daha fazla araştırmaya ihtiyaç vardır.
Menopoz: Bazı araştırmalar bu bitkinin sıcak basması ve depresyon gibi menopoz ile ilişkili belirtileri azaltmaya yardımcı olabileceğini düşündürmektedir.
İnsanlar anksiyete veya mevsimsel afektif bozukluk gibi diğer sorunları tedavi etmek için sıklıkla sarı kantaron kullansa da, bu koşullar için etkinliği üzerine yapılan araştırmalar sınırlıdır.
Bu bitki, aşağıdakiler de dahil olmak üzere çeşitli yan etkilere neden olabilir:
- kaygı
- baş dönmesi
- ağız kuruluğu
- baş ağrısı
- ışık hassasiyeti
- huzursuzluk
- sedasyon
- cinsel işlev bozukluğu
- cilt reaksiyonları
- mide rahatsızlığı
- yorgunluk veya bitkinlik
Bu bitkiden herhangi bir yarar görmek birkaç hafta sürebilir. Bu bitki de, tıpkı antidepresanlar gibi, yan etkileri önlemek için yavaş yavaş bırakılmalıdır.
Sarı kantaron almak bazı riskleri beraberinde getirebilir. Bazı kişi ve grupların bu bitkinin tüketimini sınırlandırması veya kaçınması gerekebilir. Bunlar aşağıdadır:
İlaç kullanan kişiler: Aşağıdaki ilaçlardan herhangi birini alalanlar bu bitkiyi kullanmamalıdır.
- antikonvülsanlar
- siklosporin
- digoksin
- oral kontraseptifler
- indinavir ve nevirapin dahil olmak üzere bazı anti-HIV ilaçları
- teofi̇li̇n
- warfarin
Bu bitki SSRI grubu antidepresanlarla birlikte kullanılmamalıdır, çünkü bu durumda ciddi serotonin artışı ortaya çıkarak aşağıdaki belirtilere yol açabilir. Bu duruma serotonin sendromu ad verilir ve nadiren de olsa ölümcül bile olabilir.
- titreme
- ishal
- konfüzyon
- kas sertliği
- vücut ısısında düşme
Ayrıca sarı kantaron sumatriptan gibi migren için kullanılan triptan ilaçların etkisini artırabilir.
Depresyon tanısı olan bir kişi, doktor tarafından önerilen tedavilere alternatif olarak sarı kantaron kullanmamalıdır. Eğer bitki etkili olmazsa, depresyon daha da kötüleşebilir.
Bu bitki bazı durumlarda psikozu tetikleyebilir. Major depresyon veya bipolar bozukluğu olan kişilerin, bu alandaki potansiyel faydalarına rağmen bitkinin kullanımı konusunda dikkatli olmaları gerekir, çünkü mani ataklarını tetikleyebilir.
Bu bitkinin hamilelik ve emzirme dönemlerinde kullanımının güvenli olup olmadığı henüz net değildir.
Çoğu insan bu bitkiyi tablet veya kapsül şeklinde alır, ancak özel çay, esansiyel yağ ya da topikal uygulama için alkol çözeltisi içindeki tentürler kullanılabilir.
Yetişkinler için, kapsül veya kuru tablet formundaki normal doz günde 3 kez 300 mg’dır ve yemekle birlikte alınması önerilir.
Sarı kantaronun doğrudan kilo alımına neden olduğunu gösteren hiçbir kanıt yoktur. Yine de, bitkinin kullanımı sırasında kilo kaybı veya kilo alımı ortaya çıkabilir. Bunun nedeni, genellikle iştah ve vücut ağırlığı değişiklikleri ile ilişkili bir durum olan depresyon semptomlarını iyileştirmeye yardımcı olabilmesidir.
