Niasin, B3 vitamini olarak da bilinen ve hücre fonksiyonlarının sürdürülmesi için gerekli olan suda eriyen bir vitamindir.
B3 vitamini olarak da bilinen niasin suda eridiği ve vücutta depolanmadığı için düzenli olarak dışarıdan alınması gereken bir vitamindir. Bu vitaminin temelde 2 kimyasal formu bulunur: Nikotinik asit ve Niasinamid (Nikotinamid). Her 2 form da hem tüketilen gıdalar hem suplementler içerisinde yer almaktadır.
Niasin vücutta NAD adı verilen bir çeşit koenzimin yapısına katılır. Bu koenzim özellikle tüketilen gıdalardan enerji elde edilmesinde olmak üzere 400’ den fazla biyokimyasal reaksiyonda rol oynar.
Niasin’in vücuttaki temel işlevleri
Kan yağları
Bu vitamin HDL (iyi) kolesterolü arttırabilir ve LDL (kötü) kolesterolü ve trigliseritleri azaltabilir. Ancak, literatürde, kalp hastalıkları riski ve niasin arasında bağlantı bulunamayan çalışmalar da mevcuttur. Bu etkilerin görülmesi için bu vitaminin 1500 mg veya daha yüksek dozda alınması gerekir. Bu ölçüde yüksek dozlarda yan etki görülme olasılığı yüksektir. Bu nedenle, kolesterol yüksekliği tedavisinde niasin birincil tedavi olarak kullanılmaz.
Kan basıncı
Niasin, prostoglandinleri arttırarak kan damarlarını genişletebilir ve bu şekilde kan akışını arttırarak kan basıncını düşürebilir. 12.000’den fazla yetişkin üzerinde yapılan bir çalışmada günlük 1 mg’lık doz artışının yüksek tansiyon riskinde %2 azalma sağladığı belirtilmiştir. Bununla birlikte, bu etkilerin doğrulanması için daha fazla çalışmaya ihtiyaç olduğu unutulmamalıdır.
Tip I diyabet
Bu vitamin pankreasın beta hücrelerini koruyarak, tip I diyabete yatkın çocukların bu hastalığa yakalanma riskini azaltabilir.
Buna karşılık, bu vitaminin tip 2 diyabetteki etkisi daha karmaşıktır. B3 vitamini bir yandan kolesterolün düşmesine yardımcı olarak damar sağlığını korurken, diğer yandan da kan şekerini yükseltebilmektedir.
Cit sağlığı
Bu vitamin deri hücrelerinin güneş hasarından korunmasına destek olur ve bu nedenle bazı cilt kanseri türlerinin
önlenmesine yardımcı olabileceği düşünülmektedir.
Zihin sağlığı
Beyin düzenli çalışmak ve NAD üzerinden yeterli enerji üretebilmek için bu vitamine ihtiyaç duyar. Nitekim şiddetli niasin eksikliği hafıza kaybı ve demans gibi bilişsel gerileme ile ilişkilendirilmiştir. Bu maddenin beyin hücrelerini stres ve hasarlanmadan koruduğu düşünülmektedir. 65 yaş üstü 3718 erkek katılımcıyla yapılan, 6 yıl süren bir çalışmada en yüksek ve en düşük tüketimler karşılaştırıldığında, Alzheimer ve bilişsel fonksiyon kaybından koruyucu etkisi olduğu bildirilmiştir.
Niasin eksikliği belirtileri
- Deride kızarıklık veya renk kaybı
- Parlak kırmızı dil
- Kusma
- Kabızlık veya ishal
- Depresyon
- Yorgunluk
- Başağrısı
- Hafıza sorunları
- İştahsızlık
Batı ülkelerinde bu vitaminin eksikliği çok nadirdir ve daha çok HIV/AIDS, anoreksiya nervoza, karaciğer yetersizliği, alkol bağımlılığı veya benzer sorunları olan kişilerde veya ileri derecede yoksullarda görülür. İleri eksiklik durumu, ya da diğer adıyla pellegra, az gelişmiş ülkelerde tek yönlü beslenme sonucu olarak görülebilmektedir.
Niasin kullanımı
Niasin gıdalarla alındığı zaman yan etki yaratacak düzeyde sorun yaratmaz. Yan etkiler genellikle ilaç veya supleman olarak kolesterol düşürücü dozlarda alındığında ortaya çıkar.
Sık rastlanan yan etkiler
- Yüzde kızarma ve yanma (flushing)
- ishal
- bulantı- kusma
- Öksürük
- Kaşıntı
Bu etkiler genellikle birkaç gün içinde geçer. Geçmediği takdirde kullanımı kesmek gerekir.
Ciddi yan etkiler
- Açıklanamayan kas gevşekliği, hassasiyeti veya ağrısı
- Karaciğer sorunları
- Yorgunluk veya gevşeklik
- İştah kaybı
- Mide ağrısı
- İdrar renginin koyulaşması
- Sarılık
Bu belirtiler acil olarak doktora başvurmayı gerektirir.
İlaç etkileşimleri
Niasin kullanımı kullanılan diğer ilaçlar, bitkisel maddeler ve vitaminlerle etkileşim gösterebilir. Bunların başında kolesterol ilaçları gelir. Statin grubu ilaçlar kas yan etkilerini kolaylaştırırken, safra asidi bağlayıcı kolesterol ilaçları da niasin etkinliğini azaltır.
Diğer sorunlar
- Allerji niasinde sık olur ve kmi zaman ciddi sorun yaratabilir.
- Alkol alımı ile geçimsizlik ve yan etkilerde artış görülür.
- Karaciğer yetersizliği durumunda niasin kullanılmamalıdır.
- Böbrek yetersizliği varlığında niasin kullanılmamalıdır.
- Niasin diyabetlilerde kan şekerini yükseltebilir.
- Niasin rik asit düzeylerini arttırarak gut krizlerini tetikleyebilir.
- Niasin ülserli kişilerde mide sorunlarını arttırabilir.
- Bu vitamin gebelerde, süt veren annelerde, 16 yaşından küçük çocuklarda ve yaşlılarda supleman veya ilaç olarak kullanılmamalıdır.
Günlük gereksinim
Esansiyel amino asitlerden biri olan triptofan, vücutta bu vitaminin üretilmesinde de rol oynar. Bu nedenle triptofan kaynakları da niasin kaynağı olarak kabul edilir ve ihtiyacımız olan miktar “Niasin Eşdeğeri (NE)” olarak tanımlanır. 1 NE, 1 mg niasin veya 60 mg triptofan olarak kabul edilir.
Günlük gereksinim yaş ve cinsiyet gruplarına uygun şekilde tabloda verilmiştir.
| Kategoriler | Kadınlar (mg) | Erkekler (mg) | Gebelik (mg) | Süt verme (mg) |
|---|---|---|---|---|
| 0-6 ay | 2 | 2 | | |
| 7-12 ay | 4 | 4 | | |
| 1-3 yaş | 6 | 6 | | |
| 4-8 yaş | 8 | 8 | | |
| 9-13 yaş | 12 | 12 | | |
| 14-18 yaş | 14 | 16 | 18 | 17 |
| 19 yaş ve üzeri | 14 | 16 | 18 | 17 |
Niasin kaynakları
Niasin eksikliği çok sık karşılaşılan besin eksikliklerinden biri değildir. Bunun sebebi birçok bitkisel ve
hayvansal gıdada bulunmasıdır. Et, tavuk, hindi ve balık gibi hayvansal kaynaklı besinler vücudun niasini rahatlıkla kullanabileceği formu olan NAD formundan zengindir. Kuruyemişler, baklagiller ve tahıllar ise bitki bazlı gıdalar
vücudun kolayca kullanamayacağı doğal bir form içerirler.
Beslenmede yer alan başlıca kaynaklar ve miktarları aşağıdaki tabloda verilmiştir:
| Besin | Niasin miktarı (mg/100 gr) |
|---|---|
| Somon, pişmiş | 8.51 |
| Tavuk göğsü, pişmiş | 14 |
| Tam tahıllı buğday ekmeği | 5.59 |
| Sığır eti, pişmiş | 7.74 |
| Esmer pirinç, pişmiş | 2.56 |
| Sığır karaciğeri | 8.44 |
| Taze bezelye | 2.02 |
| Hamsi | 14 |
| Ton balığı | 22.1 |
| Sığır böbreği | 3.92 |
| Somon | 0,13 |
| Kuzu eti | 6.79 |
| Hindi göğsü | 11.8 |
| Yer fıstığı | 14.4 |
| Patates | 1.32 |
Niasin enerji üretimi ve hücre yenilenmesi açısından önemli bir vitamindir. Ancak, doğal kaynaklardan alınması tercih edilmeli ve özel bir neden yoksa supleman veya ilaç olarak kullanılmasından kaçınılmalıdır.
Bu yazıda anlatılanlar bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve tedavi için doktorunuzun önerileri çerçevesinde hareket ediniz.
