Mitokondri işlevleri sadece enerji üretmek değildir. Hücrelerin içindeki bu küçük organelin daha başka önemli işlevleri de vardır.
Mitokondri genlerinin sadece %3 kadarı enerji üretimi ile ilgilidir. Diğer genlerin aktivitesi genellikle bulunduğu hücreye özgün olarak değişiklik gösterir.
Enerji üretimi
ATP, tüm yaşam formlarında bulunan ve tüm metabolik işlevlere güç sağlayan kompleks bir organik kimyasaldır. ATP’nin hemen hemen tümü mitokindri içinde gerçekleşen ve sitrik asit siklusu veya Krebs siklusu adı verilen bir dizi reaksiyon sonucu üretilir ve bu üretimin çoğu da iç membranın katlarında veya çıkıntılarında meydana gelir.
Bu enerji üretimi sırasında gıdalarla alınan enerji kaynakları, hücrenin kullanabileceği bir enerji formu olan ATP’ye dönüşür. Bu işleme oksidatif fosforilasyon adı verilir.
Krebs siklusu NADH adı verilen bir kimyasal üretir ve bu molekül aracılığıyla kristalardaki enzimler tarafından ATP üretilir. ATP kimyasal bağlarla bağlanmış olarak bulunur ve bu bağlar kırıldığında enerji açığa çıkar.
Hücre ölümü
Mitokondri işlevleri arasında en önemlilerinden biri de hücre ölümünde oynadığı roldür. Hücre ölümü ya da diğer adıyla apoptosis yaşamın özgün bir parçasıdır. Hücreler yaşlandıkları veya hasarlandıkları zaman yokedilir ve temizlenirler. Mitokondri hangi hücrelerin yokedileceğine karar verilmesine yardımcı olur. Bu amaçla mitokondri sitokrom C adı verilen bir madde salgılar. Sitokrom C tarafından aktive edilen kaspaz, hücrenin ölümünde rol oynayan başlıca enzimlerden biridir.
Kanser ve benzeri hastalıkların normal işlemesi gereken apoptoz işleminin aksaması sonucu ortaya çıktığı düşünülmektedir. Bu da, mitokondrinin kanser ve benzeri hastalıkların oluşumunda rol oynayabileceğini düşündürmektedir.
Kalsiyum depolanması
Kalsiyum bir dizi hücresel işlev için yaşamsal öneme sahiptir. Örneğin hücreye kalsiyum girişi sinir hücrelerinden nörotransmitter veya endokrin hücrelerinden hormon salınmasını tetikler. Kalsiyum aynı zamanda kasların çalışması, döllenme ve kan pıhtılaşması için de gereklidir.
Kalsiyumun sahip olduğu bu önemden ötürü. hücredeki kalsiyum düzeyi hassasiyetle ayarlanır. Mitokondri hücredeki fazla kalsiyumu hızla emer ve yeniden gerektiği zamana kadar depolar.
Isı üretimi
Vücuttaki kahverengi yağ hücrelerinde mitokondri proton sızıntısı adı verilen bir işlemle ısı üretir. Kahverengi yağ hücreleri ısıya karşı çok duyarlı olan bebeklerde en fazla bulunur ve yaş ilerledikçe miktarı azalır.
Diğer mitokondri işlevleri
Mitokondriler; heme (hemoglobinin protein kısmı) sentezi, steroid sentezi, yağ asitleri metabolizması, amino asit metabolizması, karbonhidrat metabolizması, Fe/S kümelerinin sentezi ve proteinlerin katabolizması gibi işlevlerde de önemli rol oynar.
Bu yazıda anlatılanlar bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve tedavi için doktorunuzun önerileri çerçevesinde hareket ediniz.
