Maçlar ve kalp sorunları arasında bir ilişki var mı? Final maçları ve derbiler kalp krizlerini, ani ölümleri ve diğer kalp sorunlarını tetikleyebilir mi?
Katar’da yapılan 2022 FIFA Dünya Kupası’nın final maçı 17 Aralık tarihinde oynanacak. Milyonlarca insan, Katar’da gerçekleşen bu yılın en büyük futbol etkinliği “FIFA World Cup 2022” finalini dört gözle bekliyor. Bu etkinlik, dünyanın dört bir yanındaki insanların sosyalleşmesi, bağlantı kurması, kutlama yapması ve futbol maçlarını izlemekten zevk alması için büyük bir fırsat.
Bu etkinlik, Katar’ın 2022 FIFA Dünya Kupası’na ev sahipliği yapma teklifi sırasında ilk kez oluşturulan Generation Amazing programını genişleterek, dünya çapında fiziksel aktiviteyi ve sporu teşvik etme fırsatı sunuyor. Bu program, toplumsal cinsiyet eşitliği ve kapsayıcılık gibi ilkeleri ve iletişim, organizasyon, takım çalışması ve liderlik gibi yaşam becerilerini pekiştiren, saha içinde ve dışında bir tür futbol antrenmanı olan “gelişim için futbol yaklaşımı”ndan yararlanmakta.
FIFA Dünya Kupası 2022, farklı bilinçlendirme kampanyaları aracılığıyla sağlığı teşvik eden mesajlar yayarak diğer sağlıklı yaşam tarzı alışkanlıklarını ve davranışlarını teşvik etmek için bir fırsat oluşturuyor. Sağlıklı davranışların benimsenmesi, bulaşıcı olmayan hastalıkların en önemlisi birbiriyle ilişkili olan kalp ve damar hastalıkları, diyabet ve hipertansiyonun önlenmesi ve kontrolü için büyük önem taşıyan bir olgu.
Bununla birlikte, böylesine büyük bir spor etkinliği sırasında futbolcuların ve taraftarların yaşadığı stres, bazen kalbi olumsuz yönde etkileyerek olumsuz kardiyak sonuçlara yol açabilecek tepkilere neden olabilir. Literatürde, uzun süreli strese maruz kalmanın koroner kalp hastalığını hızlandırabileceği, akut stresin ise kardiyak olayların oluşumunu tetikleyebileceği tespit edilmiştir.Ayrıca stres, hipertansiyon, diyabet ve obezite dahil olmak üzere çeşitli kalp damar hastalığı risk faktörlerini de artırabilir. Stresli koşulların olumsuz sağlık sonuçları, bir kişiden diğerine değişen farklı stres sonuçlarına verilen fizyolojik tepkilere bağlıdır.
Hem futbolcular hem de taraftarlar, özellikle önemli spor etkinlikleri sırasında büyük stres yaşarlar. Önemli karşılaşmalar sırasında futbolcular maç sırasında fiziksel performanslarını ve sağlıklarını etkileyebilecek değişken yoğunluklarda bir dizi stres etkeniyle karşı karşıya kalır. Antrenman ortamı, rekabet, sakatlanma korkusu, hedefler ve beklentiler, koçluk stilleri, takım atmosferi ve medya stresi gibi futbolcular için çeşitli stres kaynakları saptanmıştır. Bu durum müsabaka sırasında sporcunun yaşamını da tehdit edebilir.
Çeşitli çalışmalar futbol maçlarını izlerken hem erkeklerde hem de kadınlarda ölümcül olan ve olmayan kardiyovasküler olay riskinin arttığını göstermiştir. Almanya’daki 2006 FIFA Dünya Kupası sırasında yapılan bir araştırmada, stresli bir futbol maçı izlemenin akut kardiyovasküler olay riskini iki kattan fazla artırdığı saptanmıştır. İngiltere’nin 1998 Dünya Kupası sırasında, İngiltere’nin Arjantin’e penaltı atışlarında yenildiği gün ve onu takip eden iki günde kalp krizi nedeniyle hastane başvurularında %25’lik bir artış gözlenmiştir. Hollanda futbol takımının 1996’da Avrupa futbol şampiyonasından elendiği maç gününde erkekler arasında fazladan 14 ani kalp ölümü meydana geldiği bildirilmiştir. Almanya’da düzenlenen 2014 FIFA Dünya Kupası sırasında kalp krizi nedeniyle hastaneye başvuruların arttığı göze çarpmıştır.
İspanya ligi müsabakası sırasında duygusal stres ile akut koroner sendrom arasındaki ilişkiyi değerlendiren yakın zamanda yayınlanan bir çalışma, maçlar ve kalp sorunları arasındaki ilginç bir bağlantıyı vurgulamıştır. Buna göre, kalp krizi nedeniyle hastaneye başvurular en fazla ev sahibi takımın yenilgisi durumunda olmaktaydı. Çalışma, bu durumda yüksek riskli erkeklerde kalp krizi nedeniyle hastaneye kaldırılma oranının % 30 arttığını saptadı.
Maçlar ve kalp sorunları arasındaki ilişki sadece futbol maçlarına özgü değildir. Benzer sonuçlar ABD’de Super Bowl maçları ardından ve Yeni Zelanda’da Rugby Dünya Kupası maçları sonrasında da bildirilmiştir.
Takotsubo kardiyomiyopatisi veya “kırık kalp sendromu” olarak bilinen durum (stres kaynaklı kardiyomiyopati) da, favori takımlarının yenilgisinden sonra taraftarlar arasında rapor edilmiştir.
Bu durumun en önemli nedeni maç sırasında yaşanan akut stres ve buna bağlı katekolamin artışının tetiklediği olaylardır. Kişilerin bir kalp hastalığı öyküsü bulunması; diyabet, hipertansiyon, kolesterol yüksekliği ve sigara gibi risk faktörlerinin mevcudiyeti riski arttırmaktadır. Ek olarak, sigara içmek, aşırı yemek yemek, aşırı içki içmek ve uyku yoksunluğu gibi genellikle önemli maçları izlemekle ilişkilendirilen davranışlar, olumsuz kardiyak sonuçlara daha fazla katkıda bulunabilir.
Akut strese karşı kortizol ve testosteron artışının erkeklerde kadınlara oranla daha belirgin olduğu gözlenmiştir. Bu durum İspanya’da 2010 FIFA Dünya Kupası finallerinde ve Brezilya’da 2014 Dünya Kupası maçları sırasında da saptanmıştır. Önemli maçlar sonrasında kalp damar hastalıklarında gözlenen artışın erkeklerde kadınlara oranla daha fazla olmasının temelinde yatan faktörlerden birinin bu olduğu düşünülmektedir.
Tüm bu nedenlerle maçlar ve kalp sorunları arasındaki ilişki ciddiye alınmak zorundadır. Maç öncesinde stresi arttıracak davranışlardan kaçınılması, maç öncesinde ve maç sırasında aşırı yemek ve içki tüketiminden uzak durulması, maç sırasında sigara içilmemesi önemli önlemlerdir. Ayrıca, bilinen kalp hastalığı bulunan ve/veya diyabet, hipertansiyon, kolesterol yüksekliği ve sigara gibi risk faktörleri olan kişilerin canlı maç izlemekten kaçınması da uygun olur. Maç öncesinde ve maç sırasında uzun süre oturmak, hareketsizlik ve maç öncesi ve sonrasında uykusuzluk da riski arttıran faktörler arasındadır.
Büyük spor etkinlikleri hem yarışmacılar hem de seyirciler arasında akut kardiyak olayları tetikleyebilir ve FIFA Dünya Kupası bunun en önemli tarihi örneğidir. Dünyanın en çok izlenen ve takip edilen spor etkinliği olan FIFA Dünya Kupası, sadece ev sahibi ülke için değil, dünyadaki tüm ülkeler için, insanlarına ruh sağlığı ve stres yönetimi odaklı sağlık farkındalığı mesajları iletmeleri için bir fırsattır. İnsanlar, Dünya Kupası sırasında futbol maçlarını izlerken, sağlıklı bir kalp için sağlıklı bir zihnin gerekli olduğunu ve sonunda “bunun sadece bir oyun” olduğunu her zaman hatırlamalıdır.
Bu yazıda anlatılanlar bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve tedavi için doktorunuzun önerileri çerçevesinde hareket ediniz.
