Lipoprotein(a), kısaca Lp(a), kandaki özel bir tür lipoproteindir ve yüksekliği kalp ve damar hastalıkları riskinde önemli artışlara neden olabilir.
Lipoprotein(a) veya kısaca Lp(a), kandaki özel bir lipoproteindir. Lipoproteinler, kolesterol ve trigliseritler gibi yağları kandan taşımak için kullanılan bir tür protein ve yağ karışımıdır. Lp(a), düşük yoğunluklu lipoprotein (LDL) olarak da bilinen “kötü” kolesterolle benzer bir yapıya sahiptir.
Lipoprotein(a) yapısı, apolipoprotein(a) adı verilen bir protein ve LDL benzeri bir yapıdan oluşur. Lp(a) genetik olarak kodlanır ve kalıtsal olarak geçebilir. Bazı insanlar, yüksek Lp(a) seviyelerine sahip doğarlar ve bu durum kalp hastalığı riskini artırabilir.
Yüksek seviyelerde lipoprotein(a) veya Lp(a), kalp hastalığı riskini artırabilir. Lp(a), kandaki yağların taşınmasına yardımcı olan bir lipoprotein türüdür ve özellikle kalp hastalığı ile ilişkilendirilmiştir.
Lipoprotein(a), LDL (kötü kolesterol) benzeri bir yapıya sahip olduğundan, LDL kolesterol gibi, arter duvarlarına plak birikimine neden olabilir ve bu da ateroskleroz (arter duvarlarında kalınlaşma) ve kalp hastalığı riskini artırabilir. Lp(a) ayrıca pıhtılaşma faktörleri üzerinde de etkilidir ve kanın pıhtılaşması riskini artırabilir.
Lp(a) seviyelerinin yüksek olması kalp hastalığı, inme, periferik arter hastalığı ve aort anevrizması gibi kalp damar hastalıklarının gelişme riskini artırabilir. Lp(a) seviyeleri, diğer kardiyovasküler risk faktörleri (örneğin LDL kolesterol, sigara içme, hipertansiyon, diyabet) ile birlikte değerlendirildiğinde daha önemli bir rol oynar.
Kan dolaşımındaki yüksek Lp(a) seviyeleri, inme de dahil olmak üzere kardiyovasküler hastalık riskini arttırır.
Lp(a), yüksek kolesterol seviyeleri gibi diğer risk faktörleri ile birlikte, kalp hastalığına neden olan aterosklerozun (damar sertliği) gelişimine katkıda bulunur. Lp(a)’nın bu etkisi, kolesterol ve diğer lipitlerin arter duvarlarında birikmesi ve plak oluşturması sonucu ortaya çıkar. Bu plaklar, kan akışını sınırlayarak, kalp krizi veya angina (göğüs ağrısı) gibi kalp hastalıklarına yol açabilir.
Lp(a) seviyeleri, çevresel faktörlerin yanı sıra genetik faktörler tarafından da etkilenir. Bazı insanlar, ailesel hiperkolesterolemi (kalıtsal yüksek kolesterol) gibi genetik hastalıklar nedeniyle yüksek Lp(a) seviyelerine sahip olabilirler.
Lp(a) seviyelerinin kontrol altına alınması, kalp hastalığı riskini azaltmaya yardımcı olabilir. Sağlıklı bir yaşam tarzı benimsemek, düzenli egzersiz yapmak, sigara içmemek ve sağlıklı bir diyetle beslenmek Lp(a) seviyelerini azaltmaya yardımcı olabilir. İlaçlar da Lp(a) seviyelerini azaltabilir.
Aort darlığı, kalp ile ana arter olan aort arasında bulunan aort kapağının sertleşmesi ve daralması sonucu oluşur. Bu durum, kalbin kanı aortaya pompalaması zorlaştığında, kalp yetmezliği, kalp krizi ve diğer ciddi komplikasyonlara yol açabilir.
Lp(a), arter duvarlarında birikerek ateroskleroz (damar sertliği) oluşumuna katkıda bulunur. Aort darlığı, aort kapağı üzerinde plak oluşumuna neden olabilir. Bu plaklar, aort kapağının hareketini engelleyerek daralmaya neden olabilir. Ayrıca, Lp(a)’nın, aort kapağındaki kalsiyum birikimine neden olduğu düşünülmektedir. Bu da, aort kapağının sertleşmesine ve daralmasına neden olabilir.
Lp(a) seviyelerinin kontrol altına alınması, aort darlığı riskini azaltmaya yardımcı olabilir. Sağlıklı bir yaşam tarzı benimsemek, düzenli egzersiz yapmak, sigara içmemek ve sağlıklı bir diyetle beslenmek Lp(a) seviyelerini azaltmaya yardımcı olabilir. İlaçlar da Lp(a) seviyelerini azaltabilir.
Aort anevrizması, aort duvarının genişlemesi veya balonlaşmasıdır ve çeşitli nedenlerle ortaya çıkabilir. Aort anevrizması, genellikle semptomsuz olarak başlar, ancak büyüdükçe ciddi komplikasyonlara yol açabilir.
Lp(a), kan dolaşımındaki birçok lipoprotein gibi, arter duvarlarında birikerek ateroskleroz (damar sertliği) oluşumuna katkıda bulunur. Bu plaklar, aort duvarının sertleşmesine, kalınlaşmasına ve zayıflamasına neden olabilir. Ayrıca Lp(a)’nın, aort duvarının elastik liflerindeki bir protein olan fibrilin ile etkileşime girerek, fibrilin hasarına neden olduğu ve sonuç olarak aort duvarının zayıflamasına yol açtığı düşünülmektedir. Bu nedenle, Lp(a) yüksek seviyeleri, aort anevrizması riskini arttırır.
Lp(a) seviyelerinin kontrol altına alınması, aort anevrizması riskini azaltmaya yardımcı olabilir. Sağlıklı bir yaşam tarzı benimsemek, düzenli egzersiz yapmak, sigara içmemek ve sağlıklı bir diyetle beslenmek Lp(a) seviyelerini azaltmaya yardımcı olabilir. İlaçlar da Lp(a) seviyelerini azaltabilir.
Yapılan çalışmalar, yüksek Lp(a) seviyelerinin, beyindeki tıkalı bir arter tarafından oluşan en yaygın inme türü olan iskemik inmenin riskini arttırdığını ortaya koymuştur. Lp(a), kan pıhtısı oluşumuna katkıda bulunarak, kan damarlarının duvarlarında yağ birikimini teşvik ederek kan pıhtıları oluşumuna katkıda bulunmaktadır. Ayrıca, Lp(a) aterosklerozun (damar sertliği) oluşumuna katkıda bulunarak inme riskini artırabilir. Yapılan çalışmalar, yüksek Lp(a) seviyelerine sahip olan insanların ateroskleroz riskinin daha yüksek olduğunu göstermiştir.
Lp(a)’nın inmeye nasıl katkıda bulunduğunun tam mekanizması tam olarak anlaşılamamış olmasına rağmen, Lp(a) seviyelerinin azaltılmasının inme riskini azaltmaya yardımcı olabileceği açıktır. Düzenli egzersiz, sağlıklı bir diyet ve sigarayı bırakma gibi yaşam tarzı değişiklikleri, Lp(a) seviyelerini azaltmaya yardımcı olabilir.
Lp(a) seviyeleri genetik faktörler tarafından etkilendiği için, bazı insanlar sağlıklı bir yaşam tarzına rağmen yüksek Lp(a) seviyelerine sahip olabilirler. Bu nedenle, kardiyovasküler hastalık ve yüksek Lp(a) seviyeleri aile öyküsü olan bireylerin Lp(a) seviyelerini takip etmeleri ve uygun müdahaleleri tartışmaları önerilir.
Lp(a) seviyeleri, diyet ve yaşam tarzı değişiklikleriyle değiştirilemez. Ancak bazı ilaçlar, özellikle statinler, Lp(a) seviyelerini azaltabilir.
Lp(a) farkındalık günü, bu proteinin yüksek seviyelerinin kalp hastalığı riskini artırması hakkında farkındalığı artırmayı amaçlayan bir girişimdir. Her yıl 8 Nisan’da kutlanan bu günde, Lp(a) hakkında daha fazla bilinçlenme sağlamak ve bu proteinin sağlık üzerindeki etkileri hakkında farkındalık yaratmak için seminerler, konferanslar, sosyal medya kampanyaları ve bilgilendirici broşürler gibi çeşitli etkinlikler düzenlenebilir.
Lipoprotein(a) farkındalık günü, insanların kalp sağlığına yönelik risk faktörleri hakkında bilgi edinmelerine yardımcı olabilir ve sağlıklı yaşam tarzı seçimleri yapmalarına teşvik edebilir. Bu da kalp hastalığı riskini azaltabilir ve insanların daha uzun ve sağlıklı bir yaşam sürmelerine yardımcı olabilir.
Bu yazıda anlatılanlar bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve tedavi için doktorunuzun önerileri çerçevesinde hareket ediniz.
