Ölüm nedenleri arasında ilk sırada olan kalp damar hastalıklarında, kardiyovaskuler sağlığın sosyal belirleyicileri giderek daha önemli olmaya başladı.
Dünyadaki en önemli sağlık sorunlarının başında kalp ve damar hastalıkları (kardiyovaskuler hastalıklar) gelmektedir. 2109 yılında kardiyovaskuler hastalıklar dünyada yaklaşık 18 milyon ölüme yol açmıştır ve bu sayı tüm ölümlerin yaklaşık üçte birine tekabül etmektedir. Bu ölümlerin % 85’inin nedeni kalp krizi ve inmedir. Hipertansiyon da dahil edildiği zaman, ABD’de yaklaşık her iki kişiden birinde kardiyovaskuler hastalık vardır.
Kardiyovaskuler hastalıkların önlenmesi ve tedavisi açısından diyet, egzersiz ve sigara gibi değiştirilebilir risk faktörlerinin önemi tartışmasızdır. Ancak, kardiyovaskuler sağlığın sosyal belirleyicileri de giderek daha fazla önem kazanmaktadır.
Kardiyovaskuler sağlığın sosyal belirleyicileri nelerdir?
Sağlığın sosyal belirleyicileri dendiği zaman, kişinin günlük hayatını şekillendiren ekonomik, sosyal ve fiziksel çevre koşullarının kronik hastalıkların oluşumundaki ve sağlık hizmetine erişimdeki rolü anlaşılır. Eğitim, iş ve gelir düzeyini içeren sosyoekonomik durum, gıda erişilebilirliği ve sağlığı, sosyal ilişkiler ve sosyal destek, hava kirliliği ve benzeri çevresel faktörler, kronik stres ve toplumsal ayrımcılık (etnisite, cinsiyet, din vs.) dahil sosyal koşullar bu kapsamın içindedir.
Kardiyovaskuler sağlığın sosyal belirleyicileri ve Covid-19
Covid-19 pandemisi kardiyovaskuler sağlığın sosyal belirleyicileri üzerine olumsuz etki yapmış ve sorunları derinleştirmiştir. Bu durumun başlıca nedenleri şunlardır:
- Yoksulluğun ve yoksunluğun artışı
- Düşük ücretli çalışanların güvencesiz isdihdamında artış
- Sosyal koruma yokluğu
- Kalabalık evler
- İşyerlerinin korunma önlemlerinin ve işyeri sağlık standartlarının düşüklüğü
- Yasal statü eşitsizliğinde artış
- Dışlayıcı damgalama
- Toplum sağlığı bilgilendirmesine eşitsiz erişim
- Korunma, tedavi ve aşı olanaklarına erişim eşitsizliği
Bu durum; pandemi döneminde gerek Covid-19’a bağlı, gerekse Covid-19 dışı sağlık sorunlarında ve bunlara bağlı ölümlerde de ciddi artışlara yol açmıştır. Bu durumdan en fazla etkilenenler toplumun sosyoekonomik açıdan alt katmanlarındaki kesimlerdir (yoksullar, göçmen ve mülteciler, dışlanan azınlıklar vb.).
Kardiyovaskuler korunma ve sosyal belirleyiciler
Tüm bu olumsuz koşullarıla mücadele etmek için 5 maddelik bir eylem planı önerilmiştir. Bu odak noktaları şunlardır:
- Toplumun alt katmanlarındaki kişilerin ve hastaların sağlık hizmetlerine erişiminin kolaylaştırılması
- Sağlık eşitsizliklerine yol açan yapısal ve sistemsel sorunların giderilmesi
- Sağlığın ve özellikle kardiyovaskuler sağlığın sosyal belirleyicilerinin düzeltilmesi yönündeki gayretlerin arttırılması
- Eğitim ve toplumsal politikalar gibi konularda tıbbın güvenilir araçlarından ve yeni sosyal teknolojilerden yararlanılması
- Konu ile ilgili geniş tabanlı sivil toplum kuruluşlarıyla işbirliği
Sonuç
Sağlık fiziksel, ruhsal ve sosyal açıdan tam bir iyilik halidir. Ancak, sağlığın sosyal boyutu yakın zamana kadar büyük ölçüde ihmale uğramıştır. Oysa ki, sağlığın belirleyicilerinin bir bütün olarak ele alınması bir zorunluluktur. Diğer türlü, maliyet her anlamda çok yüksektir.
Bu yazıda anlatılanlar bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve tedavi için doktorunuzun önerileri çerçevesinde hareket ediniz.
