Çay veya kahveye düşkün müsünüz? Sabah çayınızı veya kahvenizi içmeden kendisini iyi hissetmeyenlerden misiniz? Peki kahve veya çay zararlı mı? Çay veya kahve kalp hastalığı veya kansere yol açabilir mi? Öyleyse bu yazıda sizinle çay ve kahveyle ilgili olumlu ve olumsuz yönleri gözden geçirelim.
Aslında sadece kahve diyerek geçmemek lazım. Siyah ve yeşil çay, kolalı içecekler ve özellikle de enerji içecekleri ciddi miktarda kafein içerirler, o yüzden yazdıklarımız o içecekleri de kapsıyor.
Hangi içeceklerde ne kadar kafein var?
Aşağıdaki tabloda içeceklerdeki kafein miktarları görülmektedir. Bu tablo genel bir fikir vermek için olup, çay ve kahvenin markasına veya türüne yada diğer içeceklerde içeceğin niteliğine ve markaya göre değişiklikler gösterebilir.
| İçecek | Miktar (ml) | Kafein (mg) |
|---|---|---|
| Türk kahvesi | 100 ml | 84 mg |
| Filtre kahve | 250 ml | 100 mg |
| Kafeinsiz filtre kahve | 250 ml | 2 mg |
| Espresso | 30 ml | 64 mg |
| Hazır granül kahve | 250 ml | 62 mg |
| Siyah çay | 250 ml | 50 mg |
| Yeşil çay | 250 ml | 30 mg |
| Hazır soğuk çay | 250 ml | 20 mg |
| Kolalı içecek | 250 ml | 24 mg |
| Standart enerji içeceği | 250 ml | 30 mg |
| Yoğun enerji içeceği | 30 ml | 215 mg |
Bazı kişilere kahve zararlı mı?
Çocuklar
Özellikle çocuklar kafeinden uzak kalmalı. Çocuklar pek kahve tüketmeseler de, özellikle kolalı içecekler ve enerji içecekleri yoluyla ciddi miktarda kafein alabilirler. Kolalı içecekler ve enerji içecekleri içindeki kafein miktarı, çocukların zaten küçük olan vücutlarında yüksek kafein düzeylerine yol açabilir. Bu içecekler serbest satıldığı için çocukların erişmesi kolaydır, bu açıdan kontrollü olmakta yarar vardır. Ayrıca, bu içecekler içerdikleri önemli miktardaki şeker dolayısıyla çocuklarda şişmanlığa ve başka sağlık problemlerine de yol açabilir. En iyisi, çocukları kafein içeren içeceklerin tümünden uzak tutmaktır.
Kalp hastaları
Peki kalp hastalarına kahve zararlı mı? Kalp hastası, özellikle de ritm bozukluğu olanların yüksek kafeinli içeceklerden uzak durmasında yarar vardır, çünkü fazla kafein bu kişilerde çarpıntı ataklarını tetikleyebilir.
Diğer durumlar
Kafein mideyi de rahatsız edebileceği için, midesinde sorun olanların da kafeinli içeceklere dikkatle yaklaşması önerilir.
Gebe kadınlar da kahve dahil kafeinli içecekler konusunda dikkatli olmalı ve günlük kafein alımlarını maksimum 300 mg ile sınırlamalıdır. Ayrıca aşırı kafein tüketiminin gebe kalmayı güçleştirdiği yönünde çalışmalar vardır.
Yüksek doz kahve veya çay zararlı mı?
Peki fazla içilen kahve veya çay zararlı mı? Her durumda günlük alınan kafein miktarını 400 mg ile sınırlamakta fayda var. Bu dört fincan Türk kahvesi veya filtre kahve veya 8 fincan siyah çay anlamına gelir.
Ancak bu miktarların kişiden kişiye değişeceği ve bir kısım insanların bundan çok daha düşük dozlardan etkilenebileceği de akılda tutulmalıdır. Dolayısıyla, herkes kendi tolere edebildiği miktarı aşmamalıdır.
Kafein kalp hastalığına yol açar mı?
Orta derecede kafein alımının atrial fibrilasyon veya ritm bozukluklarına yol açma ihtimaline yol açabileceği yönündeki genel kanı araştırmalarla doğrulanamamıştır. Benzer şekilde, kafeinin kalp krizi veya inmeye yol açabileceği yönünde de kanıt yoktur. Kafein alımından sonra kan basıncında 2- 3 saat süreyle bir yükselme olsa da, uzun vadede hipertansiyon yaptığını gösterir bulgu da yoktur. Ancak, yine de kalp hastası olanların kafein tüketim miktarlarını doktorlarıyla görüşmelerinde yarar vardır.
Kafein bağımlılığı kötü mü?
Bu, duruma göre değişir. Eğer çay veya kahve içmeden kendinize gelemiyorsanız, bunun nedeni gece kaliteli uyku uyumamanız olabilir mi? Eğer öyleyse, çay- kahve tüketerek kendinize gelmek yerine gece niye dinlemediğinizin üzerinde durun ve uyku kalitenizi arttırma yoluna gidin. Günün ileri saatlerindeki çay- kahve ihtiyacınız artıyorsa, bunun nedeni artan anksiyeteniz ve/veya dikkat dağınıklığınız olabilir, onları çözmeye bakın. Bu bağımlılığın bir kısmı ise sıcak birşeyler içmek ihtiyacından kaynaklanan psikolojik bağımlılık olabilir, bu durumda da kafein içermeyen diğer bitki ve meyva çaylarını kullanmak benzer tatmini sağlar. Bunlar dışında, makul miktardaki çay- kahve tüketiminin sakıncası yoktur.
Kafeinin sağlık için yararı var mı?
Kafeinin kısa dönemde konsantrasyon, hafıza, uyanıklık ve dikkat üzerine olan olumlu etkilerini zaten biliyoruz. Bunun sebebi, kafeinin sempatik sinir sistemini uyarmasıdır. Bu nedenle kişinin uykusunu yeterli alamadığı zamanlar kafein etkisinin en belirgin olduğu zamanlardır.
Bir araştırmada, orta derecede kahve tüketmenin çeşitli kanser türlerinden koruduğu öne sürülmüşse de, bunun mekanizması bilinmemekte ve bu durumun kafeine değil de kahvenin içindeki antioksidanlara bağlı olduğu düşünülmektedir. Yine benzer şekilde, siyah ve yeşil çayın da içindeki antioksidanların da kafeinden bağımsız olarak enflamasyondan ve kalp damar hastalıklarından koruduğu düşünülmektedir.
Sağlıklı çay ve kahve tüketimi
Sonuç olarak, makul miktarda çay veya kahve tüketmenin herhangi bir zararı olmadığı gibi, ilave yararları da olabilir. Ancak tüketim miktarı fazlaysa bunun nedenlerine yönelmek gereklidir.
Bu yazıda anlatılanlar bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve tedavi için doktorunuzun önerileri çerçevesinde hareket ediniz.
