Kadın kalbi evlatlarını, kocasını, annesini, babasını, arkadaşlarını, akrabalarını cömertçe barındırır, bütün yükü taşır ve zanneder ki “Bana bir şey olmaz”. Ama aslında kadın kalbi daha hassas.
Kadınlarda kalp damar sağlığı riski
Aşağıda Sağlık Bakanlığı 2018 istatistiklerine göre kadınlarda ve erkeklerde ölüm nedenleri görülüyor. Kadınlar kalp hastalıklarından ölüm açısından erkekleri geride bırakmış durumda
- Araştırmalara göre kadınların %39’u en çok meme kanserinden korkuyor. Kalp hastalığından korkan kadınların oranı ise sadece % 32.
- Kadınlar kalp hastalığını daha çok erkek hastalığı olarak algılıyorlar. Oysa istatistiklere göre kadın kalbi daha sorunlu. Her yüz kadından 42 tanesi kalp damar hastalıklarından kaybedilirken, meme kanserinden ölen kadın oranı sadece % 2, tüm kanserlerden ölen kadın oranı ise % 16.Kadınların % 42‘sinin ölüm nedeni kalp ve damar hastalıkları.
- Kalp ve damar hastalığı olan kadınların Alzheimer ve diğer bunama sorunlarına yakalanma olasılığı iki kat artıyor. Bu durum hipertansiyon ve diyabet için de geçerli.
- Tüm inmelerin yaklaşık % 60’ını kadınlar geçiriyor.
- Kadınların yüzde 90’ında kalp hastalığına sebep olan risk faktörlerinden en az birine rastlanıyor.
- Kadın kalbi için riskler arasında hipertansiyon, diyabet, sigara kullanımı, hiperlipidemi (kolesterol yüksekliği), hareketsizlik, obezite ve yaşın ilerlemesi yer alıyor.
- Kadınlar kalp hastalıklarına aldırmadıkları için kendilerine daha az dikkat ediyor ve hareketsizlik, obezite ve sigara kullanımı artıyor.
- Diyabet kadınlarda kalp hastalığı riskini 3-7 kat artırırken, erkeklerde 2-3 kat artıyor.
- Sigara içen kadınlarda kalp krizi, içmeyenlere göre 10 yıl daha erken oluyor ve kalp krizi ve inme riski 4-6 kat artıyor.
- Menopoz öncesi kadınlarda risk sigara içiyorsa 4 kat, 2 yıldan daha uzun doğum kontrol hapı kullanmışsa 2,5 kat artıyor, sigara ve doğum kontrol hapı birlikteliğinde risk 10 kat artıyor.
Yine kadınlar tansiyon ve kolesterol yüksekliğine de pek fazla aldırmadıkları için risk altında. Halbuki uygun tarama yöntemleri kullanılarak kalp krizi geçirme riskini hesaplamak ve gerekli önlemleri alarak bu riski önemli ölçüde azaltmak mümkün.
Kadınlarda kalp hastalığı ve kalp krizi belirtileri
Kadınlarda hastalığı ve kalp krizi belirtileri de erkeklere göre farklıdır. Bu farkları aşağıdaki şekilde görmek mümkündür.
Erkekler genellikle kalp krizinin klasik belirtilerini gösterirler.
- Göğüste sıkıştırıcı veya baskı tarzında, zorlayıcı, dalgalanmalar gösteren, omuzlara, boyna ve kollara yayılan ağrı
- Göğüs ağrısıyla birlikte bayılacak gibi olma veya bayılma, bol terleme, bulantı ve/veya nefes darlığı
- Sıklıkla ağır fiziksel efor sonrası başlangıç
Kadınlarda ise kalp krizi zaman zaman klasik belirtilerle çıkabilir, ancak kadınlarda genellikle daha farklı belirtiler görülür.
- Nefes darlığı veya güçlükle nefes alma
- Bulantı, kusma ve sersemlik hissi
- Sırt veya çene ağrısı
- Açıklanamayan gerginlik, gevşeklik veya yorgunluk
- Çarpıntı, soğuk terleme ve/veya solgunluk
- Hafif, nezle benzeri belirtiler
- Sıklıkla duygusal stres sonrası başlangıç
Sadece kalp krizi değil, inme de kadınlarda kendisini daha farklı gösterebilir. Bu farklar aşağıdaki şekilde görülebilir.
Kadın kalbi için risk faktörleri
- Hipertansiyon
- Şeker hastalığı (diyabet) (Kadınlarda kalp hastalığı riskini üç-yedi kat arttırırken erkeklerde bu risk iki-üç kat artıyor. Diyabetli her üç hastadan ikisi kalp krizi ya da inme nedeniyle ölüyor.)
- Sigara (Sigara içen kadınlarda kalp krizi içmeyenlere göre 10 yıl önce gerçekleşiyor. Kalp krizi ve inme riski dört-altı kat artıyor.)
- Kolesterol ve diğer kan yağlarında yükseklik
- Hareketsizlik
- Şişmanlık (obezite)
- İleri yaş (kadınlarda 65 yaş, erkeklerde 55 yaş üstünde olmak.)
- Ailede erken yaşta kalp damar hastalığı hikayesi bulunması.
Kalp krizi ya da koroner arter hastalığı ile başvuran kadınlar erkeklere göre daha yaşlıdır. Daha çok diyabet, yüksek tansiyon, kalp yetersizliği bulunur.
Kalp hastalığı açısından yüksek risk grubunda bulunan ve tansiyonu ve kolesterol değeri yüksek hastalar mutlaka ilaç tedavisi almalıdır. Hipertansiyon tedavisi ve kolestrol düşürücü tedavi bu grup hastalar ölüm, kalp krizi ve inme oranlarını çok önemli oranda düşürür.
Genel olarak enflamatuar hastalıklar, bilhassa enflamatuar eklem hastalıkları kadınlarda daha sık görülür ve kalp hastalığı riskini arttırır. Yoğun stres, anksiyete ve depresyon da kadınlarda erkeklere oranla daha sıktır ve kalp hastalığı riskinin artışına yol açar. Kadınlarda daha sık görülen uyku bozuklukları da kalp hastalıkları riskini arttıran bir faktördür.
Bunlara ilaveten riski arttıran ve kadınlara özgü başka nedenler de mevcuttur.
Kadınlara özgü sorunlar
Polikistik over sendromu
Yumurtalıklarda birden fazla kistin birikmesiyle ortaya çıkan polikistik over sendromu genellikle şeker metabolizmasındaki bozukluklar nedeniyle oluşur. Polikistik over sendromu, kadınlarda kalp hastalığı riskini % 19 oranında arttırmaktadır. Özellikle 30- 50 yaş arasındaki kadınlarda bu risk artışı belirgindir.
Endometriyozis (Çikolata kisti)
Endometriyozis, rahmin içini döşeyen endometriyum tabakasının rahim dışında başka bir bölgede büyümesi sonucu gelişen ve sıklıkla ağrılı seyreden bir hastalıktır. Endometriyozise en sık olarak yumurtalıklar, fallop tüpleri ve pelvisi örten dokuda rastlanır. Yaklaşık her 15 kadından birini etkileyen bu sorun, en çok 30’lu ve 40’lı yaşlardaki kadınlarda görülür.
Endometriyozis bulunan kadınlarda kalp krizi, angina veya koroner girişim gerekliliği gibi durumlar %50- %90 arası bir risk yaratmaktadır. Endometriyozis genellikle kronik enflamasyon ve metabolik bozukluklarla da birlikte bulunur. Bu durumun nedenleri tam bilinememektedir, ancak endometriyozis bulunan kadınların diğer kalp damar hastalığı riskleri de araştırılarak gerekli tedbirlerin alınmasında yarar vardır.
Adet düzensizlikleri
Uzun süreli adet düzensizlikleri ile kalp hastalığı riski araştırıldığı zaman, bu düzensizliklerin koroner kalp hastalığı riskini %28 kadar arttırdığı saptanmıştır. Bu nedenle, uzun süreli adet düzensizliği bulunan kadınlarda bu duruma yol açan nedenlerin araştırılarak mükünse düzeltilmesi ve diğer kalp damar hastalığı risklerinin incelenmesi yararlı olur.
Erken veya geç menarş (ilk adet) yaşı
Sağlıklı bir kız için ilk adet (menarş) genellikle 12 yaş civarındadır. İlk adetini 10 yaş altında gören kızlarda gelecekteki kalp hastalığı riskinin dört kat arttığı saptanmıştır. İlk adetin 15 yaştan sonra olması durumunda ise gelecekteki kalp hastalığı riski 2,5 kat artmaktadır.
Preeklampsi
Gebelik sırasında preeklampsi (yüksek kan basıncı ve idrarda protein kaçağı) görülmesi, gebeliğin seyri ve bebeğin sağlığı açısından tehlikeli bir duruma işaret eder. Ancak, hepsi bu kadar değildir.
Gebeliği sırasında preeklampsi yaşayan kadınlarda sonradan hipertansiyon gelişmesi çok sıktır. Koroner kalp hastalığı riski de bu kadınlarda diğer kadınlara oranla iki kat artar.
Gebelik diyabeti
Gebeliği sırasında diyabet gelişmesi veya oral glikoz tolerans testi pozitifliği tüm gebeliklerin % 20 kadarında görülür ve hem gebeliğin devamı, hem de anne ve bebeğin sağlığı açısından risk oluşturur.
Bu kadınlarda ileriki yıllarda diyabet gelişme riski % 50 civarındadır. Üstelik, bu kadınlarda, sonradan diyabet gelişimi olsun veya olmasın, koroner kalsifikasyon görülmesi sıklığının diğer kadınlara oranla iki kat fazla olduğu bildirilmiştir.
Erken menopoz
Erken menopoz kalp sağlığı açısından önemli bir tehlike durumundadır. Kalp hastalığı riskinin menopoza 40 yaşından önce giren kadınlarda (prematür menopoz) iki kat, 40- 45 yaşlar arasında menopoza girenlerde ise % 50 arttığı gösterilmiştir. Risk açısından doğal veya cerrahi menopoz arasında fark yoktur.
Kadınlarda kalp hastalığı riskinden korunma
Kadınlar kalp krizinden korunmak istiyorlarsa şu önlemleri almalıdır:
- Sigara içmeyin veya bırakın. Sigara içmek kalp hastalığı riskinizi 2 ila 4 kat arttırır.
- Düzenli kontrollerinizi ihmal etmeyin. Tansiyon, kolesterol veya kan şekeri gibi kalp hastalığının altyapısını oluşturan faktörleri kontrol ettirmeden bilemezsiniz.
- Aktif olun. Düzenli fiziksel aktiviteniz olsun. Hiçbir şey yapamazsanız hergün en az yarım saat yürüyün.
- Diş sağlığınıza dikkat edin. Dişeti hastalığı ve kötü diş sağlığı kalp hastalığı riskinizi 2 katına çıkartır. Dişlerinize iyi bakın, fırçalamayı ve diş ipi kullanmayı ihmal etmeyin.
- Alkolü ılımlı tüketin. Fazla alkol tüketimi hem tansiyonunuzu yükseltir, hem de kan yağlarınızı ve şekerinizi kötü etkiler. Alkol tüketirken ölçülü olun. Tercihan haftada iki kez birer bardaktan fazla içmeyin.
- Doğum kontrol yöntemini dikkatli seçin. Doğum kontrol hapları kadınlarda damar içi pıhtılaşma riskini % 60 kadar arttırabilir. Doğum kontrolü için tercihan diğer daha güvenli yolları seçin.
- Cinsel sağlığınıza dikkat edin. Jinekolojik infeksiyon ve sorunlar, özellikle klamidya ve genital siğil kalp hastalığını riskinizi arttırabilir.
- Şekerli içecekleri es geçin. Gazoz, kola, meyve suyu ve benzeri içecekler vücudunuza gereksiz enerji depolanmasına yol açar. Şekerli içecekler yerine su için.
- Rahat olun, gevşeyin. Uzamış stres kalbinizi yorar ve metabolizmanızı bozar, sonuçta kalbiniz ve damarlarınız zarar görür. Gevşeyin, stresle mücadeleyi öğrenin.
Kadın kalbi ile ilgili doğru bilinen yanlışlar
- Kalp hastalıkları erkeklerde çok kadınlarda az görülür, kadınlar daha çok kanser nedeniyle ölür. YANLIŞ
- Ben gencim, spor yapıyorum, fit görünüyorum, fit hissediyorum, bende kalp hastalığı olmaz. YANLIŞ
- Göğüs ağrım yok, nefes darlığım yok, bende kalp hastalığı yok. YANLIŞ
- Ailemde kalp hastalığı var, yapacak bir şey yok, ben kalp hastalığından öleceğim. YANLIŞ
Rakamlarla kadın kalbi
- Kalp hastalıkları kadınlarda tüm dünyada bir numaralı ölüm sebebi.
- Her bir dakikada bir kadın kalp hastalıkları nedeniyle ölüyor.
- Kadınların yüzde 90’ında kalp hastalığına sebep olan risk faktörlerinden en az biri bulunuyor.
- İlk kez kalp krizi geçirenlerin yüzde 50’sinin daha önce bir şikayeti bulunmuyor.
- Koroner bypass ameliyatına bağlı ölüm oranı genç kadınlarda erkeklerin 2 katı.
- Kalp krizinden 1 yıl sonra kaybedilen kadınların sayısı erkeklerden daha fazla.
- Kadınlarda kalp krizlerinin yüzde 50’si sigaraya bağlı, Sigara içen kadınlarda kalp krizi geçirme riski 4-6 kat artıyor.
- Kadınların üçte biri obez. Vücut ağırlıklarının yüzde 10’unu kaybedip bunu 2 yıldan uzun koruyan kadınlarda kalp hastalığı ve diyabet riski önemli ölçüde azalıyor.
- Haftada 5 gün 30-45 dakika egzersiz kadınlarda kalp krizi riskini yüzde 50 azaltıyor.
Bu yazıda anlatılanlar bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve tedavi için doktorunuzun önerileri çerçevesinde hareket ediniz.
