Hemoglobin A1c, diyabet tanısı ve takibi için çok yaygın olarak kullanılan ve değerli bilgiler veren bir kan testidir.
Hemoglobin A1c Nedir?
Hemoglobin kanda oksijen taşıyan ana proteindir. Kandaki glikozun bir kısmı hemoglobine kalıcı olarak bağlanır ve bu bağlanma miktarı kandaki glikoz düzeyi arttıkça ona paralel olarak artar. Glikocüzun glikolizasyonu denen bu olayın sonucunda ortaya çıkan maddeye glikohemoglobin veya hemoglobin A1c (HbA1c) denir.
Hemoglobinin ömrü, alyuvarların ömrü kadar, yani yaklaşık üç ay civarındadır. Glikohemoglobin oluşumu kalıcıdır, dolayısıyla üç ay, yani hemoglobinin ömrü boyunca kanda kalır. Dolayısıyla, hemoglobin A1c kan şekerinin son üç aydaki ortalama seyrini yansıtır.
Hemoglobin A1c Nasıl Ölçülür?
Hemoglobin A1c, damardan alınan bir tüp kan ile yapılır. Ölçüm için aç veya tok olmanın önemi yoktur.
Hemoglobin A1c ölçümünün nedenleri
Hemoglobin A1c ölçümünün iki gerekçesi vardır. Bunlardan birincisi diyabet tanısının konulması, diğeri zaten diyabetli olan kişide kan şekeri kontrolünün izlenmesidir.
Sonuçların değerlendirilmesi
Hemoglobin A1c düzeyi aşağıdaki şekilde değerlendirilebilir:
- 3.5- 5.7 arasındaki değerler normal kabul edilir.
- 5.7- 6.4 arasındaki değerler prediyabet yönünde değerlendirilir.
- 6.5 ve üzerindeki değerler ise diyabet tanısı koydurur.
Kan şekeri ile HbA1c arasındaki ilişki nasıldır?
Hemoglobin A1c ortalama kan şekeri düzeyini yansıtır. Ortalama kan şekeri düzeyi dendiği zaman, açlık, tokluk, gece ve gndüz dahil olmak üzere kan şekerinin 24 saatlik ortalaması anlaşılır.
HbA1c ile ortalama kan şekeri arasındaki ilişki aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.
| HbA1c düzeyi (%) | Ortalama kan şekeri düzeyi (mg/dl) |
|---|---|
| 5 | 97 |
| 5.5 | 111 |
| 6 | 126 |
| 6.5 | 140 |
| 7 | 154 |
| 7.5 | 169 |
| 8 | 183 |
| 8.5 | 197 |
| 9 | 212 |
| 9.5 | 226 |
| 10 | 240 |
| 10.5 | 255 |
| 11 | 269 |
| 11.5 | 283 |
| 12 | 298 |
Hemoglobin A1c değerlerinin yükselme nedenleri
HbA1c sonucunun yüksek çıkması temelde diyabet sonucudur. Ancak, bazı diyabet dışı nedenler de kan şekerini yükselterek HbA1c değerlerini etkileyebilir. HbA1c düzeyini yükselten nedenler aşağıda sayılmıştır:
- Diyabet
- Obezite: Gerek fazla kalori alınması, gerekse obezite ve göbek çevresi diyabetli olmayanlarda bile artmış HbA1c düzeyleriyle genellikle paralellik gösterir.
- Sigara: Sigara ve tütün kullanımı gerek diyabetiklerde, gerekse diyabetik olmayanlarda HbA1c düzeylerini yükseltir.
- Demir, B12 ve folik asit eksikliği anemileri: Bunların tümü kan şekerinden bağımsız, ancak aneminin derecesiyle paralel olarak kan şekerini yükseltebilir. Kansızlığın düzelmesiyle genellikle HbA1c düzeyleri de normale döner.
- Kimi genetik kansızlık nedenleri
- Kronik hastalıklar: Kronik dişeti hastalığı, Helicobacter pylori enfeksiyonu ve kronik böbrek hastalığı gibi durumlar HbA1c düzeylerini arttırır. Kronik enflamasyonda da HbA1c düzeyleri genellikle CRP düzeylerine paralel olarak artar.
- Uyku bozuklukları: Uyku kalite ve süresindeki değişiklikler ve uyku apnesi HbA1c düzeylerini yükseltir.
- İlaçlar
- Yüksek bilirubin düzeyleri
- Alkolizm
Yüksek hemoglobin A1c düzeylerinin sonuçları
Diyabet komplikasyonları
Diyabet seyrinde gerek büyük damar komplikasyonları, gerekse küçük damar hasarlamnasına bağlı uç organ sorunları HbA1c düzeyleri ile yakından ilişkil şekilde artış gösterir. Bu durum daha prediyabet aşamasında başlar ve hemoglobin A1c düzeylerinin artmasıyla genellikle geometrik olarak artar.
Kognitif bozukluklar
HbA1c düzeylerindeki yükselme ile hafıza ve diğer kognitif fonksiyonlardaki azalma birbiri ile ilişkili bulunmuştur. Dolayısıyla, daha yüksek HbA1c düzeyleri, daha fazla bunama riski anlamına gelir.
Damar sertliği (ateroskleroz)
Diyabetin derecesi, yani HbA1c düzeylerinin seyri ile kronik enflamasyon ve ateroskleroz arasındaki ilişki iyi bilinmektedir. Bu nedenle, daha kötü diyabet kontrolü daha fazla ateroskleroza bağlı sorun anlamına gelir.
Kalp hastalıkları
Yüksek seyreden HbA1c düzeyleri hem koroner kalp hastalığına bağlı sorunlar, hem de kalp yetersizliğinin oluşumu ve seyri açısından olumsuz etki eder. Bu durum gerek diyabetikler, gerekse diyabetik olmayanlar için benzerdir.
Karaciğer yağlanması
HbA1c düzeyleri arttıkça gerek diyabetiklerde, gerekse nondiyabetiklerde karaciğer yağlanmasının gerek sıklığı, gerekse şiddeti artar.
Kronik yorgunluk
Diyabetli hastaların dörtte üçü kronik yorgunluktan yakınmaktadır. HbA1c düzeyleri ile kronik yorgunluk arasında zayıf da olsa bir bağlantı saptanmıştır.
Anksiyete ve depresyon
Diyabetlilerde yüksek HbA1c düzeyleri ile anksiyete ve depresyon sıklığı ve şiddeti arasında yakın bir ilişki saptanmıştır. Bu durum hem anksiyete veya depresyon sonucunda diyabet kontrolünün bozulması sonucunda, hem de kötü diyabet kontrolünün mood bozukluklarını tetiklemesi sonucunda olabilir. Muhtemelen bu ilişki iki yönlü olarak doğrudur.
Diyabetlilerde kemik erimesi (osteoporoz)
Diyabetlilerde yüksek HbA1c düzeyleriyle kendisini gösteren kötü diyabet kontrolü, kemik mineral yoğunluğunun azalması ve kırıklarla seyredebilen osteoporoz oluşumunu arttırmaktadır. Bu durum kadınlarda daha belirgindir.
Duyma kaybı
Yüksek HbA1c düzeyleri işitme kaybı ile paralellik göstermektedir.
Adet bozuklukları
Özellikle tip 1 diyabetli genç kızlarda kötü diyabet kontrolu ve yüksek HbA1c düzeyleri çeşitli menstruasyon bozukluklarına yol açabilmektedir.
Kanser
Çalışmalar, yüksek HbA1c düzeylerinin kanser sıklığını arttırdığını ve kanserlerin seyrini kötüleştirdiğini göstermektedir. Bu durum öncelikle kolon, pankreas, akciğer kanserleriyle jinekolojik kanserler açısından önem taşımaktadır.
Düşük Hemoglobin A1c düzeyleri
Gerek diyabetlilerde, gerekse diyabeti olmayanlarda % 5 altındaki HbA1c düzeyleri ölüm riskini arttırabilmekte, bu durum HbA1c düzeyi % 4 altında olduğunda daha belirgin hale gelmektedir. Bu durumun nedenleri arasında beslenme bozuklukları, anemi, yüksek alkol tüketimi, enflamasyon, karaciger hastalıkları ve böbrek yetersizliği olabileceği belirtilmektedir.
Bu yazıda anlatılanlar bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve tedavi için doktorunuzun önerileri çerçevesinde hareket ediniz.
