Gezegen sağlığı diyeti, EAT-Lancet komisyonu tarafından, 2019 yılında Lancet dergisinde yayınlanan bir raporun parçası olarak oluşturulan bir beslenme modelidir.
22 Nisan Dünya Günü, iklim değişikliği ve çevre kirliliği konularına dikkat çekmek amacıyla düzenlenen ve uluslararası çapta kutlanan bir gündür. Son yıllarda beslenmenin de çevre ve iklim değişikliğine etkisi olabileceği iddiası güçlenmektedir. Bu bağlamda, yeni beslenme modellerinden biri olan Gezegen Sağlığı Diyeti karşımıza çıkmaktadır.
Gezegen sağlığı diyeti, esas olarak sürdürülebilir gıda üretimi ve sağlığı geliştirecek bir beslenme planı oluşturulmasını hedeflemektedir. Ağırlıklı olarak bitki bazlı bir diyetin benimsenmesinin sağlık açısından olumlu olduğu çalışmalarla desteklenmektedir. Ancak gezegen sağlığı diyeti, bu tür bir diyetin insan sağlığı ile çevre için yararlarını birleştiren ilk çalışmadır.
Bu beslenme düzeninin esnek bir model olmasının yanı sıra, kişisel tercihler, lokal coğrafya ve geleneklere adapte
edilebilir olması da çok önemlidir. Gıdaya yetersiz erişimin, obezite, diyabet gibi bulaşıcı olmayan hastalıkların ve hayvanlardan elde edilen yüksek çevresel karbon ayakizinin önlenmesi temel hedeflerden bazılarıdır.
Diyetin içeriğine bakacak olursak,
- Bitki bazlı bir beslenme planıdır. Ancak makul miktarlarda balık, et ve süt ürünleri içermektedir.
- Farklı renk ve çeşitteki meyve ve sebzelerin tüketimini önermektedir. Öğünlerde tabağın yarısını sebze ve meyveler oluşturmalıdır. Günde ortalama 200 gr meyve, 300 gr sebze olmak üzere, en az 5 porsiyon meyve ve sebze tüketimi önerilmektedir.
- Tabağın diğer yarısı ise, tam tahıllar, bitkisel proteinler (baklagiller ve yağlı tohumlar), doymamış yağ kaynakları, sınırlı miktarda et ve süt ürünleri ve nişastalı sebzeler ile bazı eklenti şekerlerden oluşmaktadır.
- Doymuş yağlar yerine doymamış yağ asitleri içeren gıdaların tüketimine odaklanmaktadır. Bitkisel protein kaynaklarının tüketimi desteklenmektedir. Günlük ortalama 50 gr kuruyemiş, 100 gr bakliyat tüketilmelidir.
- Hayvansal protein kaynağı olarak, haftalık 90-100 gr kırmızı et, 200 gr tavuk, 150-200 gr balık tüketimi önerilmektedir. Süt ürünlerinin ise günlük 1-2 bardak olarak sınırlandırılması önerilmektedir.
- Rafine edilmiş tahıllar, yüksek oranda işlenmiş gıdalar, ilave şekerler ve nişastalı sebzeler (patates vb.) sınırlandırılmalıdır. Günlük alınması önerilen enerjinin maksimum %5′ i şekerlerden oluşmalıdır. Karbonhidrat ihtiyacı günlük 200 gr tam tahıllardan karşılanmalıdır.
- Ortalama yetişkin bir birey için günde 2500 kcal olan, ancak yaş, cinsiyet ve aktivite seviyelerine göre değişen optimal kalori alımını sağlamaktadır.
Bu yazıda anlatılanlar bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve tedavi için doktorunuzun önerileri çerçevesinde hareket ediniz.
