Genç sporcularda ani ölüm, zaman zaman haberlerde karşımıza çıkan bir durum ve ayrıntılı olarak incelenmiş profesyonel sporcularda bile görülebiliyor.
Ani ölüm deyimi, belirtilerin ortaya çıkmasından itibaren 24 saat içinde gerçekleşen ölümler için kullanılır. Kalbe bağlı ani ölüm deyimi ile ise, kalp ile ilgili belirtilerin ortaya çıkmasından itibaren 1 saat içinde gerçekleşen ölümler kastedilir. Genç sporcularda ani ölüm tanımı ile 40 yaş altında spor yapan kişilerde antreman ya da müsabaka sırasında ortaya çıkan kalbe bağlı ani ölüm kastedilmektedir.
Konu ile ilgili tanımlar
Egzersiz
- EGZERSİZ: Belli bir hedefe ulaşmak için düzenli yapılan fiziksel aktivite
- düşük düzeyli veya ağır
- eğlence veya yarışma amaçlı
Sporcu
- Sporcu: Genç veya erişkin yaşta, amatör veya profesyonel olarak düzenli egzersiz yapan ve resmi spor yarışmalarına katılan kişi
- Yarışma sporcusu: Okul, üniversite, ulusal, uluslararası veya olimpik düzeydeki yarışmalara katılan amatör, yarı profesyonel veya profesyonel sporcu. Amaç performans ve kazanmaktır. •
- Elit sporcular: Profesyonel sporcular veya ulusal, uluslararası ya da olimpik düzeydeki yarışmalara katılanlar: Egzersiz süresi > 10 saat/hafta
- Müsabaka sporcuları: Okul yarışmalarına veya master yada veteran turnuvalarına katılanlar: Egzersiz süresi > 6 saat/hafta
- Eğlence amaçlı sporcu: Boş zaman aktivitesi ve iyi zaman geçirmek için spor yapan kişi. Performans ve kazanma hırsı geri plandadır. Egzersiz süresi > 4 saat/hafta
Bu tanımlar ve süreler kesin değildir ve yapılan spor tipine göre değişiklik gösterebilir.
Egzersizle ilişkili major kardiyovaskuler istenmeyen olaylar
- Ani kalp durması: Kardiyopulmoner resusitasyon ve defibrilasyonun gerekli olduğu ani kardiyovaskuler kollaps
- Ani kalp ölümü
- Kardiyak bir nedene bağlı olarak gerçekleşen ani ölüm
- Otopside ölüme neden olabilecek herhangi bir yapısal hastalık bulunmayan ve kalbin normal bulunduğu ani ölüm
- Kalp kökenli ölümle bağlantılı olabilecek öykü varlığı: örn. kardiyopulmoner resüsitasyon ve defibrilasyon öyküsü
- Akut koroner sendromlar
- Serebrovaskuler olaylar ve geçici iskemik ataklar
- Supraventriküler aritmiler
Genç Sporcularda Ani Ölüm İstatistikleri
Genç sporcularda ani ölüm ender değildir. Her 1 000 000 müsabaka veya antremanda 23 ani ölüm görülebilmekte, bunun da 21 tanesi kalbe bağlı ani ölüm şeklinde gerçekleşmektedir. Genç sporcularda kalbe bağlı ani ölüm sıklığı yılda 1/50 000 ile 1/200 000 arasında değişmektedir. Gözlemsel veriler bu konuda altta yatan ciddi bir kalp sorunu olan kişilerde egzersizin tetikleyici olduğu yönündedir. Bunun sonucu olarak genç atletlerde ani ölüm riski, atlet olmayanlara oranla 2.8 kat daha fazladır.
Genç Sporcularda Ani Ölüm Nedenleri
Bu durumun nedenleri arasında en sık rastlananlar genetik kalp kası kalınlaşmalarıdır (hipertrofik kardiyokyopati ve sebebi bilinmeyen kalp kası kalınlaşmalarıdır. Daha sonra koroner arter yapı bozuklukları, kalp kasının iltihapları, aort yırtılmaları, sessiz kalp ritmi bozuklukları, tanısı konmamış erişkinin doğumsal kalp hastalıkları veya mitral ya da aort kapak hastalıkları gelebilmektedir. Kalp kası kalınlaşmalarının neden olduğu sporcu ani ölümleri tüm sporcu ani ölümlerinin çoğunluğunu oluşturur. Ayrıca Brugada ve WPW sendromları ve iyon kanal hastalıkları gibi genetik kökenli ritm ve ileti bozuklukları da önemli nedenlerdendir. Zemininde bir kalp hastalığı olmasa da göğse alınan sert künt darbeler de ilave bir ani ölüm sebebidir.
İlaveten, bir kısmı doping amacıyla da kullanılan efedrin ve analogları ve anabolik steroidler gibi kimi ilaçlar ile gama hidroksibutirat ve kokain gibi illegal narkotikler de genç sporcularda ani ölüm nedeni olabilir.
Fitness nedir?
Tam türkçe karşılığı olduğu pek söylenemeyecek olan fitness 5 ana komponentten oluşur.
- Kardiyorespiratuar
- Kalp ve akciğer fonksiyonu
- Maksimal aerobik güç
- Submaksimal dayanıklılık
- Morfolojik
- Vücut kitlesi
- Vücut yapısı
- Yağ dağılımı
- Kemik yoğunluğu
- Esneklik
- Muskuler
- Güçlülük veya patlayıcı güç
- İzometrik güç
- Kas dayanıklılığı
- Motor
- Çeviklik
- Denge
- Koordinasyon
- Harekete geçme hızı
- Metabolik
- Glikoz toleransı
- Lipid metabolizması
- Substrat oksidasyonu
Ani Ölüm Riski Yüksek Sporlar Hangileridir?
İspanya’da yapılan bir araştırmaya göre ani ölümün sayı olarak en fazla olduğu spor bisiklettir. Daha sonra bunu futbol, basketbol ve maraton izlemektedir. Ancak, bu sayılar o sporları yapan kişi sayısıyla ilintilidir.
Ani ölüm riski açısından sporlar sınıflandırıldığı zaman, en fazla sıklığın izometrik (statik)(kas kalınılğını arttıran) sporlarda olduğu, spor tipinin izotonik (dinamik)(kas uzunluğunu arttıran) tarafa kaydığı zaman bu riskin azaldığı gözlenmektedir. Sporların izometrik ve izotonik ağırlık açısından sınıflandırma listesi aşağıdadır. Bu listede kırmızı yazılan sporlar tehlikeli sporlardır. Kalın (bold) olarak yazılanlar bedensel darbe riskinin yüksek olduğu sporlar, eğik (italik) yazılanlar senkop (bayılma) riskinin yüksek olduğu sporlardır. Hem bold hem italik olanlar her iki riski birlikte taşırlar.
Genç Sporcularda Ani Ölüm Riski Açısından Tarama Nasıl Yapılmalıdır?
Bu durumda spor yapacak olan kişilerin ani ölüm riski açısından incelenmesi gereklidir. Bu incelemede kişinin genel sağlık yapısı, ayrıntılı özgeçmişi, ayrıntılı aile geçmişi, risk faktörleri taraması ve fizik muayenesi ilk yapılacak işlemlerdir. Bu işlemlere eklenecek bir elektrokardiyogram ile riskin büyük kısmı ortaya konabilir. Herhangi bir şüphe olan kişilerde buna ekokardiyografinin ve oksijen tüketiminin de ölçüldüğü egzersiz testi (kardiyopulmoner efor testi) ile diğer incelemeler de eklenebilir. Bu konudaki yaklaşım şeması aşağıdadır.
Yine de bu incelemeler riskin ancak yaklaşık dörtte üçünü ortaya çıkartabilmektedir. Riskin tümünü ortaya çıkartan bir yaklaşım yoktur. Tüm taramalara ve incelemelere rağmen, % 50- 90 arası risk hala kalabilir. Nitekim, tüm ayrıntılı sağlık incelemelerinden geçmelerine rağmen profesyonel futbolcularda bile sahada ani ölüm görülmeye devam etmesi bunun göstergesidir.
Lisanslı ve düzenli spor yapan gençlerde spora devam ettiği sürece düzenli kontrollerin sürdürülmesi büyük önem taşır. Ancak, sorunun büyük kısmı kontrol altında yapılan sporlarda değil, kontrolsüz yapılan sporlardadır. Örneğin, ülkemizde çok yaygın olan halı saha maçları bu açıdan çok önemli bir risk kaynağıdır. İkinci bir sorun ise, kas yapısını güçlendirmek için önerilen protein tozlarının arasına çoğu zaman merdivenaltı ve kontrolsüz üretilen ve içine sıklıkla anabolik steroidler veya diğer doping yapıcı maddeler eklenmesidir. Bu durum da ani ölüm riskini arttırmaktadır.
Bu yazıda anlatılanlar bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve tedavi için doktorunuzun önerileri çerçevesinde hareket ediniz.
