Geçirgen bağırsak sendromu, barsak duvarını ilgilendiren bir sindirim sistemi sorunudur. Bu durumda, bağırsak duvarındaki defektler nedeniyle bakteriler ve toksinler kana karışır.
Genel olarak, geçirgen bağırsak sendromu iyi tanımlanmış bir hastalık olmaktan ziyade bir belirtiler topluluğudur. Ancak, bu durumun bir dizi tıbbi tabloya da katkıda bulunması olasılığı mevcuttur. Geçirgen bağırsak sendromunu gerçek bir hastalık olarak almaktansa, altyapısını araştırarak nedenlerine yönelmek daha doğrudur.
Geçirgen bağırsak sendromu nedir?
Gastrointestinal yol
Ağızdan başlayarak anüse kadar giden tüp şeklindeki oluşumun adı gastrointestinal yoldur. Burada yer alan organlar sırasıyla yemek borusu, mide, ince bağırsaklar ve kalın bağırsaklardır.
Mide ve ince bağırsaklar yediklerimiz ve içtiklerimiz içindeki besinleri moleküllerine kadar parçalayarak vücut tarafından emilebilir ve kullanılabilir hale getirirler. Bağırsaklar ayrıca vücudu zararlı mikroorganizmalardan ve toksinlerden koruyan bir bariyer görevi de görür.
Geçirgen bağırsak sendromu tanımı
Bağırsak duvarındaki geçiş noktaları oldukça seçici bir şekilde sindirilen gıda maddelerinin kana geçmesini sağlarken, zararlı mikroorganizma ve toksinlerin barsakta kalmasını sağlar. Geçirgen bağırsak sendromu ile kastedilen, bu geçiş noktalarının seçiciliğinin kaybolması ve zararlı maddelerin kan dolaşımına karışma imkanı bulmasıdır.
Bağırsak mikrobiyatası
Bağırsakta, mikrobiyata adı verilen bir dizi bakteri yaşar. Bu bakteriler sindirime yardımcı olur, bağırsak duvarını korur ve normal bağışıklık sistemini destekler.
Bağırsak mikrobiyatasında meydana gelen dengesizlik vücudun bağışıklık yanıtında değişikliklere yol açabilir. Bu durum bağırsaklarda enflamasyonu tetikler ve geçirgenliği arttırır. Bu durum geçirgen bağırsak sendromunun temelidir.
Bağırsak geçirgenliğini düzenleyen zonulin isimli protein karaciğer ve barsak hücreleri tarafından sentezlenir. Zonulin sentezini arttıran iki ana faktör bağırsaktaki mikrobiyata ve gluten içeriğidir. Çölyak hastalarındaki zonulin artışının gluten tarafından tetiklendiği iyi bilinen bir konudur, ancak çölyak dışı gluten hassasiyeti olan kişilerde zonulin artışıyla gluten arasında net bir ilişki kurulamamıştır.
Geçirgen bağırsak sendromu ve diğer sağlık sorunları
Geçirgen bağırsak sendromu çeşitli sağlık sorunlarının oluşumu ile birlikte bulunabilir. Bunlar arasında aşağıdaki sorunlar bulunur. Ancak geçirgen bağırsak sendromunun bu sorunların nedeni mi, yoksa sonucu mu olduğu konusu tartışmalıdır.
- İrritabl bağırsak sendromu
- Crohn hastalığı
- Çölyak hastalığı
- Kronik karaciğer hastalığı
- Diyabet
- Gıda allerjileri ve hassasiyetleri
- Polikistik over sendromu
Yapılan kimi çalışmalarda geçirgen bağırsak sendromunun iltihabi bağırsak hastalıkları ve tip I diyabet oluşumuna katkıda bulunduğu gösterilmiştir.
Bağırsak beyin aksı
Bağırsaklarla beyin arasında temelde bağışıklık sistemi üzerinden yürüyen bir ilişki olduğu saptanmıştır. Bu ilişki sonucunda mikrobiyatanın olumlu veya olumsuz etkisiyle çeşitli nörolojik veya psikiyatrik tablolar arasında ilişki saptanmıştır. İlişki saptanan klinik tablolar şunlardır:
- Nörolojik tablolar
- Otoimmün hastalıklar
- Multipl skleroz
- Nörodejeneratif hastalıklar
- Parkinson hastalığı
- Alzheimer hastalığı
- Omurilik hasarı (spinal cord injury)
- Otoimmün hastalıklar
- Nöropsikiyatrik tablolar
- Major depresif bozukluk
- Anksiyete bozukluğu
- Otizm
Çeşitli mikrobiyata bakterilerinin etkilediği bağışıklık sistemi hücreleri ve bu durumun merkez sinir sistemine olan etkisi aşağıdaki şekilde gösterilmiştir.
Belirtiler
Geçirgen bağırsak sendromunun belirtileri başka pek çok tablo ile ortaktır. Bu nedenle tanıda sorun yaşanabilir. Bu semptomlar şunlardır:
- Kronik ishal, kabızlık veya şişkinlik
- Besleyici eksiklikleri
- Yorgunluk
- Başağrısı
- Konfüzyon
- Konsantrasyon bozukluğu
- Beyin sisi
- Akne, kızarıklık be egzama gibi deri problemleri
- Eklem ağrısı
- Yaygın enflamasyon
Geçirgen bağırsak sendromunun nedenleri ve risk faktörleri
Geçirgen bağırsak sendromuna yol açan nedenler net olarak bilinmemektedir. Ancak bu konuda bağırsak mikrobiyatasını etkileyerek barsak geçirgenliğini arttıran çeşitli faktörler mevcuttur. Bunların önemlileri aşağıda sıralanmıştır.
- Kötü beslenme
- Alkol tüketimi
- Enfeksiyonlar
- Otoimmün hastalıklar
- Diyabet
- Stress
Tedavi
Geçirgen bağırsak sendromu için standart bir tedavi yoktur. Ancak belli bazı diyet ve yaşam tarzı değişiklikleri geçirgen bağırsak belirtilerini rahatlatabilir. Bunlar şu şekilde sıralanabilir.
- Probiyotik içeren gıdaları daha fazla tüketerek iyi bağırsak bakterilerini güçlendirmek
- Prebiyotik liflerden zengin sebzeler, baklagiller ve tam tahıllar gibi besinleri daha fazla tüketmek
- Et, süt ürünleri ve yumurta tüketimini azaltmak
- Şekerden ve tatlandırıcılardan kaçınmak
Ayrıca, bağırsak sağlığını korumak için aşağıdaki koşullar da çok önem taşır:
- Düzenli egzersiz
- Yeterli süre ve kalitede uyku
- Stres yönetimi
- Gereksiz antibiyotik kullanımından kaçınma
- Sigarayı ve alkolü bırakma
Bu yazıda anlatılanlar bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve tedavi için doktorunuzun önerileri çerçevesinde hareket ediniz.
