Geçirgen barsak sendromu, barsak duvarını ilgilendiren bir sindirim sistemi sorunudur. Bu durumda, barsak duvarındaki defektler nedeniyle bakteriler ve toksinler kana karışır.
Genel olarak, geçirgen barsak sendromu iyi tanımlanmış bir hastalık olmaktan ziyade bir belirtiler topluluğudur. Ancak, bu durumun bir dizi tıbbi tabloya da katkıda bulunması olasılığı mevcuttur. Geçirgen barsak sendromunu gerçek bir hastalık olarak almaktansa, altyapısını araştırarak nedenlerine yönelmek daha doğrudur.
Geçirgen barsak sendromu nedir?
Gastrointestinal yol
Ağızdan başlayarak anüse kadar giden tüp şeklindeki oluşumun adı gastrointestinal yoldur. Burada yer alan organlar sırasıyla yemek borusu, mide, ince barsaklar ve kalın barsaklardır.
Mide ve ince barsaklar yediklerimiz ve içtiklerimiz içindeki besinleri moleküllerine kadar parçalayarak vücut tarafından emilebilir ve kullanılabilir hale getirirler. Barsaklar ayrıca vücudu zararlı mikroorganizmalardan ve toksinlerden koruyan bir bariyer görevi de görür.
Geçirgen barsak sendromu tanımı
Barsak duvarındaki geçiş noktaları oldukça seçici bir şekilde sindirilen gıda maddelerinin kana geçmesini sağlarken, zararlı mikroorganizma ve toksinlerin barsakta kalmasını sağlar. Geçirgen barsak sendromu ile kastedilen, bu geçiş noktalarının seçiciliğinin kaybolması ve zararlı maddelerin kan dolaşımına karışma imkanı bulmasıdır.
Barsak mikrobiyatası
Barsakta, mikrobiyata adı verilen bir dizi bakteri yaşar. Bu bakteriler sindirime yardımcı olur, barsak duvarını korur ve normal bağışıklık sistemini destekler.
Barsak mikrobiyatasında meydana gelen dengesizlik vücudun bağışıklık yanıtında değişikliklere yol açabilir. Bu durum barsaklarda enflamasyonu tetikler ve barsaktaki geçirgenliği arttırır. Bu durum geçirgen barsak sendromunun temelidir.
Barsak geçirgenliğini düzenleyen zonulin isimli protein karaciğer ve barsak hücreleri tarafından sentezlenir. Zonulin sentezini arttıran iki ana faktör barsaktaki mikrobiyata ve gluten içeriğidir. Çölyak hastalarındaki zonulin artışının gluten tarafından tetiklendiği iyi bilinen bir konudur, ancak çölyak dışı gluten hassasiyeti olan kişilerde zonulin artışıyla gluten arasında net bir ilişki kurulamamıştır.
Geçirgen barsak sendromu ve diğer sağlık sorunları
Geçirgen barsak sendromu çeşitli sağlık sorunlarının oluşumu ile birlikte bulunabilir. Bunlar arasında aşağıdaki sorunlar bulunur. Ancak geçirgen barsak sendromunun bu sorunların nedeni mi, yoksa sonucu mu olduğu konusu tartışmalıdır.
- İrritabl barsak sendromu
- Crohn hastalığı
- Çölyak hastalığı
- Kronik karaciğer hastalığı
- Diyabet
- Gıda allerjileri ve hassasiyetleri
- Polikistik over sendromu
Yapılan kimi çalışmalarda geçirgen barsak sendromunun iltihabi barsak hastalıkları ve tip I diyabet oluşumuna katkıda bulunduğu gösterilmiştir.
Barsak beyin aksı
Barsaklarla beyin arasında temelde bağışıklık sistemi üzerinden yürüyen bir ilişki olduğu saptanmıştır. Bu ilişki sonucunda mikrobiyatanın olumlu veya olumsuz etkisiyle çeşitli nörolojik veya psikiyatrik tablolar arasında ilişki saptanmıştır. İlişki saptanan klinik tablolar şunlardır:
- Nörolojik tablolar
- Otoimmün hastalıklar
- Multipl skleroz
- Nörodejeneratif hastalıklar
- Parkinson hastalığı
- Alzheimer hastalığı
- Omurilik hasarı (spinal cord injury)
- Otoimmün hastalıklar
- Nöropsikiyatrik tablolar
- Major depresif bozukluk
- Anksiyete bozukluğu
- Otizm
Çeşitli mikrobiyata bakterilerinin etkilediği bağışıklık sistemi hücreleri ve bu durumun merkez sinir sistemine olan etkisi aşağıdaki şekilde gösterilmiştir.
Belirtiler
Geçirgen barsak sendromunun belirtileri başka pek çok tablo ile ortaktır. Bu nedenle tanıda sorun yaşanabilir. Bu semptomlar şunlardır:
- Kronik ishal, kabızlık veya şişkinlik
- Besleyici eksiklikleri
- Yorgunluk
- Başağrısı
- Konfüzyon
- Konsantrasyon bozukluğu
- Beyin sisi
- Akne, kızarıklık be egzama gibi deri problemleri
- Eklem ağrısı
- Yaygın enflamasyon
Geçirgen barsak sendromunun nedenleri ve risk faktörleri
Geçirgen barsak sendromuna yol açan nedenler net olarak bilinmemektedir. Ancak bu konuda barsak mikrobiyatasını etkileyerek barsak geçirgenliğini arttıran çeşitli faktörler mevcuttur. Bunların önemlileri aşağıda sıralanmıştır.
- Kötü beslenme
- Alkol tüketimi
- Enfeksiyonlar
- Otoimmün hastalıklar
- Diyabet
- Stress
Tedavi
Geçirgen barsak sendromu için standart bir tedavi yoktur. Ancak belli bazı diyet ve yaşam tarzı değişiklikleri geçirgen barsak belirtilerini rahatlatabilir. Bunlar şu şekilde sıralanabilir.
- Probiyotik içeren gıdaları daha fazla tüketerek iyi barsak bakterilerini güçlendirmek
- Prebiyotik liflerden zengin sebzeler, baklagiller ve tam tahıllar gibi besinleri daha fazla tüketmek
- Et, süt ürünleri ve yumurta tüketimini azaltmak
- Şekerden ve tatlandırıcılardan kaçınmak
Ayrıca, barsak sağlığını korumak için aşağıdaki koşullar da çok önem taşır:
- Düzenli egzersiz
- Yeterli süre ve kalitede uyku
- Stres yönetimi
- Gereksiz antibiyotik kullanımından kaçınma
- Sigarayı ve alkolü bırakma
Bu yazıda anlatılanlar bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve tedavi için doktorunuzun önerileri çerçevesinde hareket ediniz.
