Ev tipi tansiyon aletleri çok yaygınlaştı. Peki evde kan basıncı ölçümü yapmak için gerekenleri biliyor musunuz?
Klinik kan basıncının sorunları
Hipertansiyon tanısı ve tedavisi ile ilgili kararların standard koşullar altında ölçülmüş doğru kan basıncı sonuçlarına göre verilmesi zorunludur. Bu konuda geçerli tüm tanı ve tedavi kriterleri hekim tarafından ölçülen klinik kan basıncı değerlerine dayalıdır ve büyük ölçüde kan basıncı ve kardiyovaskuler olaylar arasındaki ilişkileri araştıran büyük çalışmaların sonuçlarına göre düzenlenmiştir.
Buna karşılık, klinikte tansiyon ölçümü ile ilgili çeşitli problemler vardır. Takipte hekimin tarafgirliği problem yaratabilmekte ve çeşitli hekimlerin ölçtüğü kan basınçları arasında önemli farklar bulunabilmektedir. Beyaz gömlek etkisi ile çok sık karşılaşılmakta ve bu durumda da hastanın hekim ofisi dışındaki kan basınçlarını bilmek ciddi sorun yaratabilmektedir. Kan basıncının değişken yapısı ve tansiyonu yükselten nedenler de bu sorunlara katkıda bulunur.
Kan basıncının bu değişken yapısı ve bu değişken yapıyı etkileyen faktörlerin çeşitliliği kan basıncı ölçümlerindeki hassasiyeti belirgin şekilde etkilemektedir. Bu nedenle, hipertansiyonun tanı ve takibinde ölçüm sayısı kadar, ölçümlerin yapıldığı koşullar da büyük önem taşır. Ölçümleri yaygınlaştırmanın başlıca iki pratik yolu da ambulatuar kan basıncı monitorizasyonu ve evde kan basıncı ölçümleridir.
Evde kan basıncı ölçümü
Kullanılacak Cihazlar
Gerek civalı, gerekse aneroid tansiyon aletleri evde ölçüm için uygun değildir.
Evde kan basıncı ölçmek için otomatik cihazlar geliştirilmiştir. Bu cihazlarla ilgili pazar inanılmaz bir hızla büyümekte ve piyasada çok çeşitli marka ve modelde otomatik tansiyon aleti bulunmaktadır. Güvenilirliği onaylı bir cihazın kullanılması tercih edilmelidir.
Evde kan basıncı ölçümünün tekniği
Evde kan basıncı ölçülmesi için uyulması gerekli koşullar ofiste kan basıncı ölçülmesi sırasında uygulanması gereken koşullardan farklı değildir. Bu koşullar şu şekilde sıralanabilir:
- Hasta oturmuş, sırtını yaslamış ve kolları kalb hizasında bir desteğe yaslanmış halde iken ölçüm yapılmalıdır. Ölçümden yarım saat öncesine kadar sigara veya kafeinli içecekler içilmemeli, yemek yenilmemelidir.
- Hasta ölçümden önce en az 5 dakika dinlenmelidir.
- Hastanın kol çevresinin en az % 80’ini saracak bir manşon kullanılmalı, manşonun üzerindeki arter işaretinin arter üzerine gelmesine dikkat edilmelidir. Çoğu manşonun üzerinde hangi kol çaplarında kullanılabileceği yazılıdır. Bunun yazılı olmaması halinde aşağıdaki tabloda belirtilen ölçüler kullanılabilir.
- Hasta ileri obez ise, kolun konik bir hal alması nedeniyle ölçüm sırasında manşonun aşağı kayması ile sık karşılaşılır. Bu durumda, dirsek hizasında kola manşonun kaymasını önleyecek bir parmak kadar kalınlığında bir bez veya sünger gevşek şekilde sarılmalıdır. Bu şekilde, manşonun bu desteğe dayanarak kayması engellenir.
- Tercihan onaylı ve ölçüm hafızası olan bir elektronik cihaz kullanılmalıdır, bilekten ya da parmaktan ölçüm yapan cihazlar tercih edilmemelidir. Eğer cıvalı veya aneroid bir cihaz kullanılıyorsa, hastanın kendisi kan basıncını ölçmemeli, kann basıncını ölçmeyi bilen bir başkası tarafından ölçüm yapılmalıdır.
- Hem sistolik, hem de diastolik kan basıncı kaydedilmelidir.
- İki dakika arayla yapılacak iki veya daha fazla sayıdaki ölçümün ortalaması alınmalıdır. Eğer ölçümler arasındaki fark 5 mmHg üzerindeyse, fark ortadan kalkana kadar ilave ölçümler yapılmalıdır.
Günlük pratikte ne kadar ölçüm yapılması gerektiği konusunda tam bir fikir birliği olmamakla birlikte, sabahtan ve akşam üzeri yapılacak iki ölçüm genelde yeterlidir.
| Azami kol çevresi | Manşon boyutu | |
|---|---|---|
| Küçük çocuklar | < 17 cm | 4 x 13 cm |
| Büyük çocuklar | 17- 26 cm | 8 x 18 cm |
| Adolesan ve erişkinler | 26- 42 cm | 13 x 35 cm |
| Şişmanlar | > 42 cm | Uygun manşon + manşon desteği |
Evde kan basıncı ölçümü özellikleri
Klinikte ve evde ölçülen ve ambulatuar takiple saptanan kan basınçları karşılaştırıldığında, evdeki ölçümlerin klinik ölçümlerinden daha düşük olduğu ve ambulatuar kan basıncı ile saptanan ortalama gündüz kan basıncıyla benzer olduğu görülmüştür. Klinikte ölçülen kan basıncıyla evde ölçülen kan basıncı arasındaki fark, klinikteki kan basıncının düzey, arttıkça artış gösterir.
Yapılan bir meta analizde incelenen 17 kesitsel çalışmanın sonucu olarak klinikte 140/90 olarak ölçülen kan basıncının karşılığının ev ölçümlerinde 135/85 mmHg olduğu hesaplanmıştır. Dolayısıyla, gerek sistolik ve gerekse diastolik kan basıncı için ofis ölçümlerinden 5 mmHg daha düşük değerler sözkonusudur.
Günlük pratikte ev ölçümleri beyaz gömlek hipertansiyonunun tesbit ve takibinde, ve genellikle kötü uyumun neden olduğu dirençli hipertansiyonda son derece kullanışlıdır. Ayrıca, bu yöntem kognitif fonksiyon bozukluğu olmadığı takdirde yaşlılarda da gençlerdeki kadar güvenilirdir. Sınırda veya hafif hipertansiyonlu gebeler ile sıkı kan basıncı kontroluna ihtiyaç duyan diabetlilerde de bu yöntemin kullanımı büyük yarar sağlar.
Evde kan basıncını takip etmenin hastanın tedaviye uyumunu arttırır ve bu durum kan basıncı kontroluna da yansır. Hipertansiyonda tedavi etkilerinin kontrolu için de son derece kullanışlı olan bu yöntem hipertansiyonun uygun kontrolunu sağladığı için tedavi maliyetlerini de düşürür.
Evde kan basıncı ölçümü sakıncaları
Klinikteki kan basıncıyla evde ölçülen kan basıncı arasındaki fark gençlerde, antihipertansif tedavi görmeyenlerde, nabız basıncı yüksek olanlarda ve sigara içmeyenlerde daha fazladır, ayrıca kan basıncı arttıkça aradaki fark da artmaktadır. Ancak, atrial fibrillasyon özellikle elektronik (fuzzy logic) cihazlarla yapılan ölçümlerdeki en önemli hata kaynağı durumundadır.
Evde kan basıncı ölçümü ile elde edilen güvenilir neticeler, bu sonucun doktora bildirilmesi aşamasında bu ölçüde güvenilir değildir. Hastaların yarıya yakını ölçümlerin bir kısmını doktora bildirmemekte, bir kısmı da ölçülmemiş değerler bildirmektedir. Bu ilginç fenomenin nedenleri arasında kontrolsüz hipertansiyon ve düşük eğitim seviyesi gelmektedir. Bu durumu önlemenin en gerçekçi yolu, ölçülen değerleri tarih ve saatiyle hafızasında tutan veya yine tarih ve saat belirterek yazılı şekilde veren cihazlar kullanmak olacaktır.
Evde kan basıncı ölçümü hipertansiyon tanısında ise kullanışlı değildir ve hipertansiyon tanısı yine klinik ölçümlerine dayanmak durumundadır.
Evde kan basıncı ve komplikasyonlar
Yapılan çalışmalar, hipertansiyonlu hastada risk belirlemesi açısından ambulatuar kan basıncı ile tesbit edilen gündüz ortalama kan basıncının en güçlü parametrelerden biri olduğunu göstermektedir. Evde ölçülen kan basınçlarının da, ambulatuar kan basıncı gündüz ortalamaları ile benzer sonuç vermesinden ötürü, benzer değerde bir prognostik gösterge olması beklenmelidir. Nitekim, bunu doğrulayan bulgular da mevcuttur. Dolayısıyla, ev ölçümü sonuçlarının da prognoz belirleme açısından ambulatuar kan basıncı sonuçları ile benzer değerde olduğu kabul edilebilir. Klinik kan basıncı, ambulatuar kan basıncı ve evde kan basıncı ölçümlerinin pratik uygulamadaki farkları Tablo 3‘de gösterilmiştir.
| Klinikte Ölçülen Kan Basıncı | Ambulatuar Kan Basıncı | Evde Ölçülen Kan Basıncı | |
| Ölçüm sayısı | Az | Çok | Çok |
| Ölçüm çelişkisi | Var | Yok | Var/yok |
| Beyaz gömlek etkisi | Var | Tesbit edilebilir | Yok |
| Hedef Organ Hasarını Yansıtma | Zayıf | İyi | İyi |
| Prognozu belirleme | Zayıf | İyi | İyi |
| Kompliansı arttırma | ? | ? | Mümkün |
Sonuç
Hipertansiyonun toplumdaki yaygınlığı göz önüne alındığında tanı ve tedavide çeşitli problemlerle karşılaşılacağı muhakkaktır. Bunların üstesinden gelmenin en kolay yollarından birisi olarak hastanın evde kendi kan basıncını takip etmesi görülmektedir. Oldukça kolay ve ucuz olan bu yöntem, uygun cihazlar ve hasta eğitimi ile son derece yararlı sonuçlar verebilmektedir. Bu nedenle, evde kan basıncı takibinin yaygınlaştırılmasında yarar vardır.
Bu yazıda anlatılanlar bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve tedavi için doktorunuzun önerileri çerçevesinde hareket ediniz.
