Toplumda çok yaygın rastlanarak önemli bir toplumsal sağlık sorunu oluşturan ve sıklığı giderek artan diyabet nedenleri ve risk faktörleri her diyabet tipi için farklıdır.
Diyabet nedenleri
Tip 1 diyabet
Tip 1 diyabet asıl nedeni bilinmeyen otoimmün bir hastalıktır. Bazı nedenlerden dolayı, bağışıklık sistemi yanlışlıkla pankreastaki insülin üreten beta hücrelerine saldırır ve onları yok eder. Bu durum için genler bazı insanlarda rol oynayabilir. Bir virüsün bağışıklık sistemi saldırısını başlatması da mümkündür. Nitekim, Covid-19 pandemisi ile birlikte tip 1 diyabet vakalarında artış gözlenmiştir.
Tip 2 diyabet
Tip 2 diyabet genetik ve yaşam tarzı faktörlerinin bir kombinasyonundan kaynaklanır. Aşırı kilolu veya obez olmak da riski artırır. Özellikle göbek şişmanlığı hücreleri insülinin kan şekeri üzerindeki etkilerine karşı daha dirençli hale getirir. Bu durum için ailesel eğilim görülür, çünkü aile üyeleri, tip 2 diyabete yakalanma ve aşırı kilolu olma olasılığını artıran genleri paylaşır.
Gebelik diyabeti
Gebelik diyabeti, hamilelik sırasındaki hormonal değişikliklerin bir sonucu olarak ortaya çıkar. Plasenta, hamile bir kişinin hücrelerini insülinin etkilerine karşı daha az duyarlı hale getiren hormonlar üretir. Bu da hamilelik sırasında yüksek kan şekerine neden olabilir. Hamile kaldıklarında aşırı kilolu olan veya hamilelik sırasında çok fazla kilo alan kişilerin gestasyonel diyabete yakalanma olasılığı daha yüksektir. Benzer şekilde, ailesinde diyabet sıklığı fazla olan hamile kadınlarda da gebelik diyabeti daha sık görülür.
Diyabette risk faktörleri
Bazı faktörler diyabet riskini artırır.
Tip 1 diyabet
Çocuk ve gençlerde, bu hastalığa sahip bir ebeveyn veya kardeş varsa ya da hastalıkla bağlantılı belirli genler taşınıyorsa tip 1 diyabete yakalanma olasılığı daha yüksektir.
Tip 2 diyabet
Aşağıdaki durumlarda tip 2 diyabet riski artar:
- Aşırı kilo
- 45 yaş ve üzerinde olanlar
- Diyabeti olan bir ebeveyne veya kardeşe sahip olanlar
- Hareketsiz bir yaşam sürdürenler
- Gebelik diyabeti geçirmiş olanlar
- Prediyabet veya insülin direnci bulunanlar
- Hipertansiyon, yüksek kolesterol veya yüksek trigliserit bulunanlar
Afrika kökenli, ispanik veya Latin kökenli ya da Asya kökenli olanlarda diyabet olasılığı beyaz ırka oranla daha yüksektir. Ayrıca, düşük sosyoekonomik ve sosyokültürel düzey de diyabet riskinin artmasında önemli bir faktördür.
Gebelik diyabeti
Aşağıdaki durumlarda gebelik diyabeti riski artar:
- Aşırı kilo
- 25 yaş üzerinde olmak
- Önceki gebeliklerde gebelik diyabeti öyküsü bulunması
- Ağırlığı 4 kilonun üzerinde bir bebek dünyaya getirmiş olmak
- Ailede tip 2 diyabet öyküsü bulunması
- Polikistik over sendromu (PCOS) bulunması
Sonuç
Diyabetin tetiklenmesinde hem genler hem de çevresel faktörler rol oynar. Çevresel faktörlerin büyük çoğunluğu sağlıklı bir yaşam tarzıyla önlenebilir niteliktedir.
Bu yazıda anlatılanlar bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve tedavi için doktorunuzun önerileri çerçevesinde hareket ediniz.
