Crush sendromu çizgili kaslardaki yaygın ezilmeler sonrasında ortaya çıkan ve çeşitli organlarda ağır yetmezlik yaratan bir tablo.
Crush sendromu vücudun kaza ve deprem gibi göçük altında yaralanma ve ezilmesi sonucu ortaya çıkan bir tablo. İlk olarak İkinci Dünya Savaşı’nda İngiltere’de savaş yıkıkları altında kalan insanların travmalardan kurtuldukları halde bir süre sonra öldükleri gözlenerek tanımlanan bu tablo, daha sonra başka savaş ve felaketlerde de gözlenmiş. Ülkemizde de 1999 Gölcük ve Düzce depremleri sonrasında yaygın olarak saptandı.
Kişi uzun süre göçük altında kalmışsa, organ yetersizliğikleri ortaya çıkarak ölüme kadar gidebilen ağır tablolar oluşabiliyor. Organ yetersizlikleri arasında en yaygın görüleni akut böbrek yetmezliği. Bunun nedeni bir yandan travma bölgesinde oluşan ödem ve kanamalar nedeniyle kan dolaşımının bozulması ve kan basıncının düşmesi, diğer yandan da ezilen adelelerden kana karışan başta myoglobin olmak üzere çeşitli protein niteliğindeki maddelerin böbreğin süzme kanallarını tıkaması. Bu nedenle idrar miktarında hızlı bir düşüş ve kanda üre ve kreatinin başta olmak üzere toksik maddelerin birikimi gözleniyor. Bu durumdaki hastaların hızla hastane koşullarında tedavi edilmesi ve gerekirse diyalize alınması gerekiyor.
Adelelerdeki basınç artışı ‘‘kompartman sendromu’’ denilen bir başka duruma da neden oluyor. Kompartman sendromu, genel olarak kasın içinde olan kanama ve ödem sonucu oluşuyor. Geçirilen yaralanmalardan sonra kas dokusunun ezilmesi, bacak ya da kol içerisinde oluşan kırıklar gibi nedenlere bağlı olarak kasın içinde aşırı kanama ve ödem oluşuyor. Bu durum kas kılıfı (fasya) içinde aşırı basınç yaratıyor. Kas kılıfı esnek olmadığı için oluşan ödem kas içinden geçen sinir ve damarlar üzerinde ileri derecede baskı oluşturuyor. Sonuç olarak el ve ayaklara giden kan miktarı nın ileri derecede azalması kas dokusunun ölümü ve gangrene yol açıyor.
Bu durumun tedavisi kas kılıflarının kesilip açılarak vücuttaki basıncın azaltıldığı ‘‘fasyotomi’’ adlı ameliyat. Kaslar tamamen açılarak basınç düşürülüyor böylece vücuttaki kan dolaşımı sağlanıyor. Fasyotomiden sonra kol veya bacaktaki dolaşım düzelmezse vücudun bu bölümleri kesilmek durumda kalınabiliyor. Kan kaybı ile birlikte vücudun pıhtılaşma mekanizması da bozulabiliyor. Bu tür durumda hastayı kaybetmemek ve kan kaybını durdurmak için de kol ya da bacağın kesilmesi gerekebiliyor.
Bu yazıda anlatılanlar bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve tedavi için doktorunuzun önerileri çerçevesinde hareket ediniz.
