Aort anevrizması zamanında müdahale edilmediği zaman çok tehlikeli olabilen bir durumdur. Bu durum genellikle sessiz seyreder ve genellikle sorun yarattığında varlığı öğrenilir.
Anevrizma nedir?
Anevrizma, bir atardamarın duvarındaki normal dışı genişlemedir. Damarın normal çapının % 25’inden fazla genişlemesine anevrizma denir. Genişlemeyi sürdüren bir anevrizma patlayarak hayati tehlike yaratabilir.
Anevrizmalar; beyin, kalp, boyun, dalak, bacak atardamarları ve vücudun diğer bölümlerindeki atardamarlarda da oluşabilir. Genişleme küçük atardamarlarda olduğu zaman mikroanevrizma adını alır. Beyin kanamalarının çoğu, mikroanevrizma patlamaları sonucu olur.
Aort nedir?
Aort, vücuda kanı dağıtan ana atardamardır. Kalpten çıkar ve sonrasında tüm vücuda dağılan damarlara kaynaklık eder. Kalpten çıktıktan sonra göğüs ve karın boşluğunda ilerlerken çevredeki dokulara giden damarlara kaynaklık eden aort, daha sonra bacak atardamarlarına ayrılarak devam eder.
Kalpten çıktığı noktada en fazla 2,5- 3,5 cm çapında olan aort kasığa doğru indikçe nisbeten incelir. Tüm kan ortalama bir dakikada bütün vücudu dolaşırken geçtiği ana yol aorttur.
Aort anevrizması nedir?
Vücudun en geniş damarı olan aortun çapının herhangi bir bölgede 4 cm üzerine çıkmasına aort anevrizması denir. Aort anevrizması başlıca üç bölgede ve iki ana tipte görülür. Bölgelerine göre çıkan aort anevrizmaları, göğüs aortu anevrizmaları ve karın aortu anevrizmaları olarak adlandırılan anevrizmalar, tiplerine göre de iğsel ve keseli aort anevrizmaları olarak sınıflandırılır.
Aort Anevrizması riski kimlerde yüksektir?
Aort anevrizmaları çok çeşitli nedenlerle oluşabilir. Bu nedenlerin başlıcaları aşağıda sıralanmıştır:
- Damar sertliği (ateroskleroz)
- Hipertansiyon
- Sigara
- Aile geçmişi
- Genetik doku yapısı değişiklikleri (örn. Marfan sendromu)
- Göğüs ve karın travmaları (trafik kazaları, yaralanmalar)
- Kimi enfeksiyonlar (örn. sifilis, tüberküloz)
- Kokain ve benzeri uyşturucuların kullanımı
- Aşırı kilo
Erkeklerde anevrizmaya kadınlara oranla daha fazla rastlanır. Anevrizma sıklığı yaşla artar ve 65 yaş üzerinde belirgin olarak sıklaşır.
Aort anevrizması belirtileri nelerdir?
Eğer hayati organlarla ilgili bir sorun yaratmazsa veya tesadüfen saptanmazsa, aort anevrizmaları herhangi bir belirti vermez. Buna karşılık, yılda 15 bin üzerinde ölüme neden olan ve erkeklerde 50 yaş üzerindeki 10. önemli ölüm sebebi olan aort anevrizmalarınin büyük çoğunluğu zamanında müdahale edilerek düzeltilebilir. Bu nedenle, düzenli tarama ve takip çok önemli bir konudur.
Buna karşılık, kimi hastalarda göğüs aortu anevrizmaları büyüdüğü zaman aşağıdaki belirtiler görülebilir.
- Göğüs veya sırt ağrısı
- Nefes darlığı ve/veya yutma güçlüğü
- Öksürük
- Ses kalınlaşması
Kimi karın aortu anevrizmalarında ise, yine anevrizma büyüdüğü için karın ve/veya bel ağrısı, gaz, bulantı- kusma veya bacaklarda ağrı yada uyuşma şikayetleri olabilir.
Aort anevrizması tanısı
Aort anevrizması muayeneyle nadiren saptanabilir. Genellikle başka nedenlerle yapılan ultrason veya bilgisayarlı tomografi gibi incelemeler sırasında tesadüfen tanı konur.
Aort anevrizması ne sorunlar yaratır?
Anevrizmalar ya damar duvarının tümüyle yırtılması sonucunda büyük ölçüde kan kaybına yol açarlar, veya aortun sadece iç çeperinin yırtılması sonucunda aort duvarındaki katlar arasına kan girmesiyle aort duvarı boydan boya soğan zarı gibi ayrılır. Her iki tablo da tedavi edilmediği takdirde genellikle ölümcül olur.
Aort anevrizmasının yırtılmasıyla şiddetli göğüs veya karın ağrısı, ani tansiyon düşmesi, solgunluk, bol terleme ve şok tablosu ortaya çıkar ve çok kısa sürede müdahale edilmesi gerekir. Genellikle tüm çeperin yırtılmasında tansiyon düşmesi ve şok tablosu, disseksiyonda ise ağrı daha ön plandadır. Her ne şekilde olursa olsun, yırtılan aort anevrizmasında cerrahi müdahaleye rağmen ölüm riski çok yüksektir.
Aort anevrizması takibi
Aort anevrizmalarında müdahale için anevrizmanın boyunun belli ölçülere erişmesi gerekir. Bunun nedeni, olayın riskinin ameliyat riskinden daha fazla olmasıdır. Ameliyat yeni tekniklerle daha az komplikasyon ve tehlike yaratsa da, yine de ciddi riskleri olan önemli bir müdahaledir ve gerekmedikçe yapılmamalı, gerektiği zaman ise geç kalınmamalıdır.
Anevrizmanın büyümesini geciktirmek için tansiyon, şeker ve kolesterol kontrolu, sigaranın bırakılması ve düzenli egzersiz yararlı olur. Her durumda düzenli takip yapılarak anevrizmanın büyümesi izlenmeli ve ameliyat zamanı kaçırılmamalıdır. Anevrizma çapı 4 cm’e kadarsa yılda bir, 4 cm’den daha büyükse 6 ayda bir ultason veya radyoloji ile takip edilmelidir. Anevrizma çapı c cm’den fazlaysa veya yılda 1 cm’den fazla büyüme varsa, ameliyat zamanı gelmiş demektir. Anevrizma çapının 5.5 cm civarına ulaştığı gözlenirse kısa zamanda ameliyat edilmelidir.
Karın aortunun alt kısımlarındaki anevrizmalar belli şartları sağlıyorsa, özel bir stentin damar içinden anevrizmaya yerleştirilmesiyle tedavi edilebilir. Bunun dışında kalan durumlarda ise anevrizmalı kısmın özel bir yapay damarla değiştirilmesi gerekir. Çıkan aort anevrizmalarında kimi zaman aort kapağı da olaya katılır ve ciddi aort kapak kaçağı ortaya çıkar. Bu durumda aort kapağı da aortla birlikte değiştirilmelidir.
Sonuç
Aort anevrizması genellikle tesadüfen saptanan, ancak ölümcül sonuçlar yaratabilen bir patolojidir. Bu nedenle, kesinlikle ihmal edilmemeli ve zamanında takip ve tedavisi yapılmalıdır.
Bu yazıda anlatılanlar bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve tedavi için doktorunuzun önerileri çerçevesinde hareket ediniz.
