Yaşlanan veya hasta yakınlarınız artık kendilerine yetemeyebilir ve bakım gereği olabilir. Yaşlılarda bakım gereği kararını vermenin kimi kriterleri vardır.
65 yaş üstü insanların yaklaşık olarak %7 kadarı kendi kişisel bakımları için başkalarının yardımına gerek duyar. Buna karşılık, kimi yaşlılar başkalarının yardımını istemezler, kimi de desteğe gerek duyduklarının farkında değildir.
Bu durum, o yaşlı ile ilgilenen kişiler için karar vermeyi zorlaştırıcı olabilir. Bu nedenle, kişinin hem kendisi, hem de yakınları açısından bakım gereği göstergesi olan belirtileri bilmek büyük önem taşır. Bu belirtiler çoğu zaman var oldukları halde yaşlılığa atfedilir ve yaşlının kendisi tarafından da, yakınları tarafından da dikkate alınmaz.
Aşağıda, yaşlıda ne zaman bakım gereği ortaya çıktığını gösterir bulgular vardır. Bu bulgular dikkate alınarak yapılacak değerlendirme sağlıklı olacaktır.
Özbakım
Bir yaşlı önceden kendisine dikkat eden bir kişiyken, zaman içinde daha seyrek banyo yapmaya, çamaşırlarını düzeli değiştirmemeye, saçlarına bakmamaya, dişlerini fırçalamamaya başladıysa, bu durum bakım gereği olduğunu işaret edebilir. Kişisel bakımı aksatma bazen fiziksel ve ortopedik sorunlar nedeniyle, bazen de tümüyle depresyon sonucu veya demans nedeniyle tümüyle temizlik yapmayı unuttuğu için olabilir.
Bu durumu 2- 3 günlük aralıklarla yakından izlemek ve ona göre tedbir almak gerekir.
Sosyal izolasyon
Yaşlı bir kişi, sosyal açıdan çok aktif olmasa bile, yine de zaman zaman görüştüğü aile üyelerinden ve arkadaşlarından uzak kalmaya başlamışsa, örneğin düzenli gittiği arkadaş toplantılarına artık katılmak istemiyorsa bir sorun var demektir. Bu durum depresyondan, işitme sorunlarından veya demanstan ötürü olabilir. Her ne kadar Covid-19 pandemisi sosyal izolasyonu arttırmış olsa da, yine de olağan dışı yalnızlık isteğine dikkat etmekte yarar vardır.
Bütçesini yönetememe
Yaşlı insanların finansal olarak kötüye kullanılmaları yaygın bir durumdur. Bu kötüye kullanım ailenin içinden veya dışından olabilir. Bu nedenle, yaşlıların paralarını nasıl yönettikleri izlenmeli, hesabında uygunsuz harcama yapıp yapmadığı kontrol edilmeli, anlamsız bağışlarda bulunup bulunmadığı veya gereksiz yere veya istismar edilerek yüksek tutarlı bahşiş vs dağıtmadığı konusunda emin olunmalıdır.
Araç kullanma güçlüğü
İlerleyen yaşla birlikte görme keskinliği ve işitme azalır, buna karşılık refleksler ve reaksiyon zamanları uzar. Demans karar verme yeteneğini değiştirirken, eklem sorunları da pedal kullanmayı güçleştirir. Bu durumların tümü kaza olasılığını arttırır. Buna karşılık, çoğu zaman yaşlı kişi bağımsızlığından vazgeçmek iştemediği için araba kullanmayı bırakmaktan hoşlanmaz.
Yaşlı kişinin zaman zaman arabasını yeni vuruk ve çizikler yönünden gözden geçirmek, araba kullanmasını izlemek veya komşularından bilgi almak yararlı olur. Riskli bir durum olduğu kanısına varılırsa, araç kullanma konusunda da desteğe gerek var demektir.
Kilo kaybı
Yemek pişirmek herkes için yorucu ve zaman alıcı bir iş olabilir. Ancak, yaşlılar fiziksel yeteneklerinin azalması ve yemek pişirmenin zor gelmesi nedeniyle sıklıkla yemekleri geçiştirirler veya sağlıksız beslenirler. Diş sorunları çiğnemeyi güçleştirdiği için yumuşak yiyecekleri tercih ederler. Demans ve benzeri durumlarda yemek yemeyi unutabilirler veya depresyon nedeniyle iştah kaybı yaşayabilirler. Ayrıca farkedilmeyen kanser vb sağlık sorunları da kilo kaybına yol açabilir.
Yaşlı kişilerin zayıfladığını veya elbiselerinin bol geldiğini farkederseniz, beslenme düzeninin de bozulduğunu anlayabilirsiniz. Demans ve benzeri durumlarda bıçak, ocak ve fırın kullanmaları da çok tehlikeli olabilir.
İlaç kullanma düzeni
Yaşın ilerlemesi ile birlikte görme azalması, demans ve benzeri nedenlerle ilaç kullanım hataları önemli ölçüde artış gösterir. Bu durum ilaç dozlarının atlanması, hatalı yüksek doz kullanımı veya ilaç kullanım düzeninin bozulması şeklinde görülebilir.
Bu durumu izlemek ve ilaç kullanımını kolaylaştırmak için gün ve doz şeklinde organize edilmiş ilaç kutuları kullanılabilir ve ilaç alımları izlenebilir. İlaç kullanımının aksaması takip gereğini gösterir.
Düşmeler
Çok çeşitli nedenlerle yaş ilerledikçe düşme sıklığı artar. Bu durum, özellikle yaşlı kişi evde yalnız başınaysa daha önemli sorunlara yol açabilir. Düşen kişi kırıklar veya başka nedenlerle ayağa kalkamayabilir ve evde bulunması bazen günler alabilir.
Bu nedenle, düşme riski yüksek olan yaşlıların evde yalnız kalmamasında ve evlerinde düşme sıklığını azaltmak için gerekli düzenlemelerin yapılmasında yarar vardır.
Sonuç
Yaşlılarda bakım gereği olduğunu fark etmek bazen kolay olmayabilir. Bu belirtilere dikkat ederek sevdiklerinizin bakım gereksinimini değerlendirip gerekli tedbirleri almakta yarar vardır.
Bu yazıda anlatılanlar bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve tedavi için doktorunuzun önerileri çerçevesinde hareket ediniz.
