Covid-19 salgını ile zatürre aşısına olan ilgi belirgin şekilde arttı. Bu yazıda zatürre aşısı konusunu irdeleyeceğiz.
Pnömokok hastalığı
Zatürre etkenleri çok çeşitli olmakla birlikte, tüm zatürrelerin % 15- 50 kadarının nedeni pnömokok (streptococcus pneumoniae) adı verilen bakteridir. Bu bakteri sadece zatürre nedeni olmaz, pnömokok enfeksiyonları denen bir dizi hastalığa da yol açabilir. Bu hastalıklar arasında kulak iltihabı, sinüzit, menenjit ve kan zehirlenmesi (sepsis) bulunur. 2 yaş altındaki çocukları çok boyutlu etkileyen bu bakteri erişkinde genellikle zatürre ve kan zehirlenmesi (sepsis) şeklinde seyreder.
Kimler zatürreden korunmalı?
Herkesin zatürre riski olmakla birlikte, bazı kişilerde ve kesimlerde bu risk daha yüksektir ve bu kişilerin öncelikle koruma altına alınması gerekir. Bu kişi ve kesimler aşağıda sayılmıştır.
- Riski yüksek kişiler
- Kalp hastaları
- Karaciğer yetersizliği olanlar
- Kronik akciğer hastalığı olanlar
- Diyabetliler ve eski hipertansiyonlular
- Yaşlılar
- Hamile ve lohusa kadınlar
- Kronik iltihaplı hastalığı olanlar
- Fiziksel engelliler
- Kas hastalıkları olanlar
- Merkez sinir sistemi sorunları olanlar
- Uzun süreli hastane ve yoğun bakım tedavisi
- Büyük operasyonlar sonrası
- Özellikle yaşlılarda yiyecek ve içeceklerin solunum yollarına kaçması
- Bozuk ağız ve diş sağlığı
- Vücut direncinin sorunlu olduğu kişiler
- Kanser hastaları
- Bağışıklık sistemini baskılayıcı ilaç veya kortizon kullananlar
- Böbrek yetersizliği olanlar
- Dalağı alınmış kişiler
- HIV hastaları
- Organ nakli geçirmiş olanlar
- İlaç ve uyuşturucu bağımlılığı
- Alkolizm
- Sigara ve nargile kullanımı
- Sosyal sebepler
- Evsizlik durumu
- Huzurevleri ve bakımevleri
- Kışla ve yatılı okul gibi insanların toplu yaşadığı alanlar
- Sakat ve yatalak kişiler
- Yakın zamanda konaklamalı yolculuk
Zatürre aşısı nedir?
Zatürre hastalığının görülme sıklığını azaltmak ve ciddi sonuçları önleyebilmenin en etkili yollarından birisi de pnömokok bakterisine karşı aşı ile korunmadır. Özellikle risk grubundaki kişilerde hastalığın oluşturacağı olumsuz sonuçları azaltması nedeniyle zatürre aşısı önemli bir yöntemdir.
Konjuge pnömokok aşısı ve polisakkarit pnömokok aşısı olmak üzere iki tip pnömokok aşısı bulunmaktadır. Size verilecek olan aşının türü yaşınız ve sağlık durumunuza bağlı olarak değişkenlik gösterecektir.
- Konjuge pnömokok aşısı veya KPA13: Aşının sağladığı korumayı güçlendirmek için farklı pnömokok suşlarının saflaştırılmış kapsül polisakkaridlerinin bir protein ile birleştirilmesiyle elde edilen bir aşı türüdür; bu nedenle konjuge olarak adlandırılmaktadır. Ömür boyu bağışıklık sağladığı kabul edilir. Uzun süreli – hatta ömür boyu – bağışıklık sağlar. Bu aşı, çocuklarda ve yetişkinlerde en yaygın olarak ciddi enfeksiyonlara neden olan 13 tür pnömokok bakterisine karşı korunmaya yardımcı olur. Ayrıca, bu 13 tip pnömokok bakterisinin neden olduğu orta kulak enfeksiyonlarını da önleyebilir.
- Pnömokok polisakkarit aşısı veya PPA23: 23 tip pnömokok suşunun yüzey polisakkaritlerinden elde edilen bir aşı türüdür. Bu aşı 2 yaş altında çocuklarda etkili değildir.
Zatürre aşısı kimlere yapılmalı?
65 yaşının üzerindeki kişilerle 2 yaş altındaki çocukların mutlaka aşı olması gerekir. 2- 64 yaş arasında olup da yukarıda sayılan risk faktörleri olan kişilerde de aşı yapılması gerekmektedir.
Aşılamanın nasıl yapılacağının ana hatları aşağıdaki şekillerde gösterilmektedir. Yine de, yaş ve klinik özelliklere göre her kişinin aşılama planı doktoru tarafından ayarlanmalıdır.
Zatürre aşısının koruyuculuğu ne kadardır?
Yapılan araştırmalar konjuge pnömokok aşısının (KPA13)
- 10 bebekten 8’inin invazif pnömokokal hastalık adı verilen ciddi enfeksiyonlardan,
- 65 yaş ve üzerindeki 100 yetişkinden 75’ini invaziv pnömokok hastalığından,
- 65 yaş ve üzerindeki100 yetişkinden 45’ini pnömokokal pnömoniden koruduğunu göstermektedir.
Pnömokok polisakkarit aşısının (PPA23) ise 100 sağlıklı yetişkinden 50 ila 85’ini invazif pnömokok hastalığına karşı koruduğu gösterilmiştir.
Zatürre aşısının yan etkileri
Çoğu aşı gibi her iki tip pnömokok aşısı da hem çocuklarda hem de yetişkinlerde bir takım yan etkilere neden olabilir. Bu yan etkiler aşağıda sıralanmıştır. Ciddi alerjik reaksiyon dışındaki yan etkiler genellikle hafiftir ve birkaç günde kendiliğinden düzelir.
- Alerjik reaksiyon
- Hafif ateş
- Enjeksiyon bölgesinde kızarıklık
- Enjeksiyon bölgesinde şişme veya sertlik
Bu yazıda anlatılanlar bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve tedavi için doktorunuzun önerileri çerçevesinde hareket ediniz.
