Yaşam kalitesi kavramı, toplumsal refahın artması ve zorunlu ihtiyaçların daha kolay karşılanması ile son yıllarda giderek daha ön plana çıkmaya başladı.
Yaşam kalitesi verileri; uluslararası kalkınma, sağlık, siyaset ve istihdam alanları da dahil olmak üzere geniş bir yelpazede kullanılır. Yaşam kalitesi, yaşam standardı kavramı ile karıştırılmamalıdır.
Yaşam kalitesinin nasıl tanımlanması veya değerlendirilmesi gerektiği açık değildir. Yaşam kalitesinin kavramsal gelişimine ilişkin bir inceleme, çok sayıda parametrenin mevcut olduğunu göstermektedir ve bu parametreler yaşam kalitesi kavramının doğası gereği dinamik, çok düzeyli ve karmaşık bir yapı olduğu; nesnel, öznel, makro-toplumsal ve mikro-bireysel, olumlu ve olumsuz etkileri birlikte yansıttığı sonucuna varmaktadır.
Yaşam kalitesinin standart göstergeleri, sadece zenginlik ve istihdam değil, aynı zamanda yapılı çevrenin durumu, fiziksel ve ruhsal sağlık, eğitim, rekreasyon, boş zaman ve toplumsal aidiyet dahil olmak üzere birçok göstergedir.
Bu kapsamda yaşam kalitesinin başlıca alanları ve alt temaları aşağıda verilmiştir:
- Sağlık algısı: Sağlıklı hissetmek ve fiziksel açıdan sınırlı olmamak
- Fiziksel koşullar ve belirtiler – Fiziksel, zihinsel ve bilişsel semptom veya bozukluklardan muzdarip olmamak
- Referans noktası – Önceki sağlık durumuna veya başkalarınınkine kıyasla sağlıklı hissetme
- Bir yetenek olarak sağlık – Sağlık durumuyla sınırlı olmamak
- Özerklik: Kendi başına idare edebilmek, saygınlığı korumak ve kendisini bir yük gibi hissetmemek
- Bağımsızlık – Kendi başına idare edebilme ve istediğinizi yapabilme
- Kontrol – Ne istediğini seçebilmek
- Yük olma – Başkaları için bir yük gibi hissetmemek
- Haysiyet – Kişinin yapabileceği şeylere odaklanarak saygınlığını koruyabilmesi
- Rol ve faaliyet: Değer, neşe ve katılım hissi veren faaliyetlerle zaman geçirmek
- Zaman üzerinde kontrol – Zamanını düzenleme özgürlüğüne sahip olmak
- Meşguliyet – Oyalanacak ve sıkılmanızı önleyecek bir şeylere sahip olmak
- Değerli faaliyetler – Hayata neşe veya anlam katan faaliyetler yapmak
- Bağlantıda kalmak – Zihinsel olarak aktif, güncel ve etrafınızdaki dünya ile iletişim halinde kalmak
- Başkalarına yardım etmek – Topluma katkıda bulunabildiğini ve bir fark yaratabildiğini hissetmek
- Başarılar – Mevcut ve eski başarılarla gurur duymak (ve bunlardan özdeşleşme duygusu elde etmek)
- Özdeğer – Kendi teninde değerli ve rahat hissetmek
- İlişkiler: Desteklendiğini hissettiren ve başkaları için bir anlam ifade etmeyi sağlayan yakın ilişkilere sahip olmak
- Yakın ilişkiler – Değerli ilişkilere sahip olmak (ve bu ilişkileri sürdürmek)
- Aile – Eşi ve çocuklarıyla (ve torunlarıyla) yaşamanın tadını çıkarmak
- Desteği deneyimlemek – İnsanlar tarafından önemsemdiğini ve değer gördüğünü deneyimlemek
- Sevgi ve şefkat – Aidiyet ve yakınlık duygusunu deneyimleme, sevilme ve takdir edilme
- Karşılıklılık – Başkalarına yardım etme ve destek olma imkanına sahip olmak
- Tutum ve adaptasyon: Hayatın iyi tarafından bakmak
- Olumlu tutum – Olumlu olmak ve hayattan en iyi şekilde yararlanmak
- Kabullenme – Değiştiremediği şeyleri kabullenebilme
- Standartları/beklentileri değiştirme – Durumunu bir perspektife oturtabilmek (standartları düşürerek ve kendisini başkalarıyla olumlu bir şekilde kıyaslayarak bozulmaların etkilerini bilişsel olarak en aza indirmek
- Davranış değiştirme – Alışkanlıkları değiştirebilme, işleri farklı şekilde veya başkalarının/yardımcıların yardımıyla yapabilme
- Duygusal huzur: Yaşama olumlu taraflarından bakabilme
- Maneviyat: İnançlara, ritüellere ve içsel düşünmeye bağlı hissetmek ve bunları deneyimlemek
- Dindarlık – Dini inançlara sahip olmak, Tanrı’ya inanmak
- Ruhanilik – Anlam, kişisel gelişim ve farkındalık arayışında olmak
- Dini ve ruhani faaliyetler – Dini faaliyetlere veya dini bir topluluğa dahil olmak
- Ev ve yakın çevre: Evde kendini güvende hissetmek ve hoş ve erişilebilir bir çevrede yaşamak
- Evin anlamı – Mahremiyet ve konfor sağlayan bir eve sahip olmak
- Evde yaşamak – Kendi evinde mümkün olduğunca uzun süre yaşamak
- Güvenlik – Evde ve yakın çevrede kendini güvende ve emniyette hissetme
- Komşuluk – Dost canlısı komşularla ilişkide olmak
- Erişilebilirlik – Yakın çevredeki önemli alanlara (alışveriş, banka, hizmetler, toplu taşıma vb.) erişim ve ulaşımın mümkün ve kolay olması
- Finansal güvenlik: Finansal durum tarafından kısıtlanmış hissetmemek
- Yeterli para – Temel ihtiyaçları karşılamak için yeterli paraya sahip olmak
- Finansal özgürlük – Hayatın tadını çıkarmak için finansal özgürlüğe sahip olmak
- Kaynaklar ve koşullar – Kendini rahat ve bağımsız hissetmek için maddi kaynaklara sahip olmak
Yaşam kalitesini artırabilmek, yaşamın her alanını içeren bireysel, toplumsal ve çevresel faktörlere bağlıdır.
Bu yazıda anlatılanlar bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve tedavi için doktorunuzun önerileri çerçevesinde hareket ediniz.
