“Kendini iyi hissetmek” veya “esenlik” olarak Türkçeye çevrilebilecek olan “Wellness”, tüm dünyada giderek artan bir trend durumunda.
Aslında uzun süredir hasta olmamakla sağlıklı olmanın aynı şeyler olmadığını biliyoruz. Dünya Sağlık Örgütü‘nün (DSÖ) tanımına göre sağlık; sadece hasta veya güçsüz olmamayı değil, kişinin bedenen, ruhen ve sosyal yönden tam bir iyilik halini ifade ediyor. Hasta olmamaktan sağlıklı olmaya doğru giden sürece “wellness” diyoruz. Wellness bir sonuç değil, yaşam sürdükçe süren bir yolculuk. Kişinin kendisini fiziksel, ruhsal ve sosyal olarak iyi hissetmesi durumu.
Wellness deyimi ilk kez 1961’de Dr. Halbert L. Dunn tarafından yazılan “High Level Wellness” isimli kitapta kullanılmıştır. Dr. Dunn wellness’i fiziksel ve psikolojik esenliği geliştirme ve sürdürme çabası için bir yaşam süreci olarak görmüştür. Nitekim, sağlık odaklı ve bütüncül modeller 1960’lardan, 1970’lerden bu yana Halbert Dunn, Jack Travis, Don Ardell, Bill Hettler ve diğerleri gibi ABD’li doktorlar ve düşünürlerin oluşturduğu gayri resmi bir ağın yazıları ve düşünce liderliği altında daha fazla görünürlük kazandı. Bunlar geliştikçe, çoğaldıkça ve yaygınlaştıkça, wellness 21. yüzyılda gelişen bir sağlık hareketi haline gelen sağlıklı yaşam; kişisel bakım, fitness, beslenme, diyet ve ruhsal uygulamaları kapsar.
Global Wellness Institute; wellness kavramını, bütünsel olarak sağlığa götüren faaliyetlerin tamamı olarak tanımlar. Bu faaliyetler içerisinde sadece sağlığı korumak ve hasta olmamak yoktur; hem fiziksel hem de ruhsal olarak iyi olabilmeyi de içerir.
Dr. Anna Aslan’ı hatırlıyor musunuz? 1970 ve 80’lerde Romanya’da açtığı Wellness kliniği sayesinde neredeyse tek başına Romanya ekonomisini kurtarma durumundaydı. Adı Wellness kliniği olmasa da, bu durum bile bundan 50 yıl önce bile wellness ihtiyacı duyan çok sayıda insanın olduğunu göstermesi açısından çok önemliydi. O zamandan beri bu ihtiyacı duyan kişi sayısı katlanarak arttı. Dr. Anna Aslan’ın o zamanlar ortaya attığı Gerovital adlı ilaç ve ondan türetilen güzellik ve bakım ürünleri hala yüksek oranda satılmaya devam ediyor.
Başrolünü Julia Roberts’in oynadığı “Ye, Dua et, Sev (Eat, Pray, Love)” isimli filmi hatırlıyor musunuz? Kötü deneyimler yaşayan bir kadının duygusal ve spiritüel wellness için yaptığı Hindistan yolculuğunu anlatan film bundan 10 yıl kadar önce çok ilgi görmüştü. Ruhsal ve duygusal wellness ihtiyacı çok insanda mevcut ve bu insanların içinde bulundukları şıkmazdan kurtulmak için rehberliğe ihtiyacı var.
Ne yazık ki günümüzde wellness yolculuğu çok kolay değil. Tam sağlıklı olma yolculuğu için zaman, emek ve imkan ayırmak gerekiyor. Ne sadece diyetle, ne sadece egzersizle, ne de sadece mindfulness ile sağlıklı olmak mümkün değil. Bu durum çok boyutlu ve birbiriyle ilişkisel. Herkesin wellness yolculuğundaki rotası farklı, ayrıca çoğu zaman bu süreci yönetecek bir uzmanın kılavuzluğu gerekiyor.
Kavram Türkçeye, esenlik veya sıhhat olarak çevriliyor.Wellness, yaşam kalitesini yükseltmek amacıyla, bilinçli ve istekli olarak alınan kararları ve bu kararların uygulanma sürecini kapsıyor. Bir başka deyişle; daha sağlıklı yaşamak için farkındalıkla gösterilen çaba, en yüksek potansiyeli ortaya çıkarmak için tasarlanan yaşam biçimi, sürekli gelişmeye ve öğrenmeye dair verilen emek; kendini tanımak, sevmek ve kabul etmek Wellness kültürünün içinde yer alıyor.
Wellness;
- Sağlıklı ve iyi olma halinin yaşamın her alanında, bütünsel olarak ele alınmasını,
- Hayatın değişkenliğini kabul ederek, yaşamın her alanına dengeli bir şekilde önem vermeyi,
- Kişinin kararlarını öz farkındalıkla almasını ve kararlarının sonucu ne olursa olsun kendi sorumluluğunu üstlenmesini,
- Kişinin olay ve durumları olumlu bir bakış açısıyla değerlendirerek, karşılaştığı sorunlarla başa çıkma becerisi geliştirmesini
kapsıyor.
Wellness’in 8 farklı boyutu var. Bunlar sırasıyla fiziksel, duygusal, sosyal, finansal, çalışma yaşamıyla ilişkili, çevresel, ruhsal ve entellektüel wellness boyutları ve gerçek anlamda wellness bu boyutların birleşiminden meydana geliyor.
Bu boyutların her birini bozan faktörlere kök nedenler adını veriyoruz. Bu kök nedenlerin saptanıp ortadan kaldırılması ve bunların yol açtığı sorunların giderilmesi bir süreç işi. Bu süreci yönetmek için de çoğu zaman kılavuzluk edecek bir uzmana ihtiyacınız var.
Wellness’i oluşturan 8 boyutun herbirini ölçümleme olanağı var. Bu ölçümler en fazla hangi alanda desteğe ihtiyaç duyduğunuzu belirlemek açısından son derece önemli. Uygun anketler ve gereğinde kullanılacak laboratuar yöntemleri destek alanlarını belirlemede çok yardımcı oluyor. Hatta, çağımızda bu sürecin uzaktan online bile yönetilmesi mümkün.
Wellness’in boyutları, her kaynakta farklı şekillerde gruplandırılıyor. Fakat temelde, her bir gruplandırma, hayatın çeşitli yönlerini ele alma amacı taşıyor.
Fiziksel Wellness
- Vücudumuzun bugün ve gelecekte sağlıklı olması için çaba göstermek,
- Kendi vücudumuzu ve vücudumuzun ihtiyaçlarını farkında olmak,
- Düzenli egzersiz yapmak,
- Sağlıklı beslenmek,
- Düzenli, yeterli ve kaliteli uyumak,
- İdeal kiloyu korumak,
- Alkol, sigara ve madde kullanımı gibi zararlı alışkanlıklardan kaçınmak, vb.
Zihinsel / Entelektüel / Düşünsel Wellness
- Geçmişle veya gelecekle ilgili düşüncelerle değil, şimdiki zamanda yaşamak,
- Entelektüel anlamda büyümek ve gelişmek için çaba göstermek,
- Yaşam boyu öğrenmeyi ilke edinmek,
- Dünyaya karşı farkındalığını geliştirmek,
- Eleştirel düşünme becerisi geliştirmek,
- Yeni fikirlere ve deneyimlere açık olmak,
- Yeni yetenekler ve beceriler geliştirmek, vb.
Duygusal Boyut
- Kendi duygularını, değerlerini ve tutumlarını anlama,
- Başkalarının duygu, düşünce, değer ve inançlarına saygı duyma,
- Kendi hislerini kabul etme ve duyguları yapıcı bir şekilde yönetebilme,
- Stresle başa çıkabilme becerisi geliştirme,
- Hayata karşı olumlu duygular hissetmek,
- Karar ve davranışlarının sorumluluğunu üstlenme,
- Özfarkındalık, vb.
Sosyal Wellness – Sosyal ilişkilerde tam bir iyilik hali
- Karşılıklı güven, saygı ve dürüstlük temellerine dayalı; sağlıklı ve kaliteli ilişkiler kurmak,
- Kültürel ve sosyal değerlere saygı duymak,
- Bağımsız bir birey olmak,
- Diğer canlılarla empati kurabilmek,
- Hayattan zevk almak,
- Yer aldığın topluluğa katkı sağlamak, vb.
Tinsel / Spiritüel / Manevi Boyut
- Kendi hayatına anlam, amaç ve değer bulmak,
- İnançlarla ve değerlerle tutarlı etkinliklerde yer almak,
- Yaşam sevgisine sahip olmak,
- Kendini tanımak ve anlamak için çaba göstermek,
- Kendini sevmek ve kabul etmek,
- Kendine değer vermek,
- İç huzurla değişime uyum sağlamak, vb.
Mesleki Boyut
- Değerlerimizle, hedeflerimizle ve yaşam tarzımızla tutarlı; kişisel tatmin ve yaşam zenginliği sağlayan bir mesleğe hazırlanmak,
- Beceri ve yeteneklerimize uygun ve bunları geliştirmemizi sağlayacak bir meslek edinmek,
- İş yaşamında sağlıklı çalışma performansını, motivasyonu ve başarıyı bir arada ve dengede yürütebilmek,
- İş yaşamıyla yaşamın diğer alanları arasında denge kurabilmek, vb.
Maddi kaynaklarla ilgili boyut
- Maddi kaynakları geliştirmek için dengeli bir şekilde çaba sarf etmek,
- Hem bugün için hem de geleceğe dair maddi endişe duymamak,
- Bilinçli finansal kararlar almak ve yatırımlar yapmak,
- Gerçekçi hedefler belirlemek,
- Kısa ve uzun vadeli ihtiyaçlara hazırlıklı olmak,
- Acil durumlara hazırlanmak, vb.
Çevresel wellness
- Sosyal, doğal ve inşa edilmiş ortamların bütünsel sağlığımızı direkt etkilediğinin bilinci;
- Sağlıklı, güvenli ve konforlu bir yaşam alanı oluşturmak,
- Sağlıklı bir iş ortamında çalışmak,
- Doğaya yakın olmak,
- Temiz su, hava ve besin kaynaklarına ulaşabilmek, vb.
Bu yazıda anlatılanlar bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve tedavi için doktorunuzun önerileri çerçevesinde hareket ediniz.
