Testosteron, adrenal korteks, testisler ve yumurtalıklar tarafından üretilen ve vücutta kimyasal haberci olarak görev yapan bir androjen hormonudur.
Hormonlar vücudun bir bölümünde üretilerek hücrelerin ve organların nasıl çalıştığını kontrol etmeye yardımcı olmak için diğer bölgelere giden maddelerdir. Endokrin bezleri hormon üretir, ayrıca erkekler testislerinde, kadınlar ise yumurtalıklarında hormon üretir.
Testosteron ve östrojen en iyi bilinen hormonlardan ikisidir. Testosteron genellikle “erkeklik hormonu”, östrojen ise “kadınlık hormonu” olarak bilinse de, her ikisi de hem erkeklerde hem de kadınlarda bulunur. Hem erkekler hem de kadınlar bu hormonların seviyeleri normal aralığın dışındaysa sağlık sorunları yaşayabilir.
Testosteron vücudun düzgün çalışması için önemlidir. Bu hormonların yüksek veya düşük düzeyleri istenmeyen belirtilere yol açabilir.
Normal şartlar altında testosteron vücutta birçok önemli işlevi yerine getirir.
Genel olarak, normal testosteron seviyelerinin erkeklerde 300 ila 1.000 ng/dL, kadınlarda ise 15-70 ng/dL arasında olması gerekir. Bu aralıklar, laboratuvar tarafından kullanılan kriterlere bağlı olarak biraz değişebilir.
Erkeklerde bu hormon şu konularda kilit rol oynar:
- Cinsel dürtü
- Sperm üretimi
- Kas ve kemik büyümesi
- Sesin derinleşmesi ve saç büyümesi
- Erkek cinsiyet organlarının gelişimi
- Ruh hali
Testosteron seviyeleri yaşa, cinsiyete, kullanılan ilaçlara ve diğer sağlık koşullarına bağlı olarak daha yüksek veya daha düşük olabilir.
Erkekler genellikle gençlik yıllarında en fazla testosteron üretirler. Bu hormonun üretimi kişi yaşlandıkça yavaşlama eğilimindedir.
Kadınlar erkeklerden daha az testosteron üretse de, bu hormon kadınlarda da yine de önemli işlevlere sahiptir.
Kadınlarda bu hormon şunlara yardımcı olur:
- Kemik gücü
- Yumurtalık fonksiyonu
- Cinsel dürtü
Testosteron seviyeleri çok yükselir veya düşerse kimi sorunlar ortaya çıkar.
Bu hormona çok fazla sahip olmak erkekler için yaygın bir sorun değildir. Bununla birlikte, çok fazla testosterona sahip olan erkekler aşağıdakileri yaşayabilir:
- Düşük sperm sayısı
- Prostat büyümesi
- Kalp kası hasarı
- Karaciğer hastalığı
- Akne
- Kilo alımı
- Hipertansiyon veya yüksek kolesterol
- Sıvı birikimi
- Boy kısalığı (gençlerde)
- Agresif davranışlar veya ruh hali değişimleri
- Baş ağrıları
- Artan kas kütlesi
- Daha yüksek kan pıhtılaşması riski
Erkeklerde düşük testosteron daha yaygındır. Bu durum aşağıdaki semptomlara neden olabilir:
- Göğüs büyümesi
- Düşük cinsel dürtü
- Ereksiyon olmada sorun
- Düşük sperm sayısı
- Doğurganlık sorunları
- Kemik zayıflığı
- Sinirlilik veya konsantrasyon güçlüğü
- Saç dökülmesi
- Depresyon
- Kas kütlesi kaybı
- Yorgunluk
- Sıcak basması
Testosteron ve östrojen arasındaki doğru denge, bir kadının yumurtalıklarının düzgün çalışması için çok önemlidir. Çok fazla testosteronu olan kadınlarda kalın bir ses veya göğüs boyutunda azalma görülebilir.
Kadınlarda bu hormonun fazlalığının en yaygın nedenlerinden biri, polikistik over sendromu (PCOS) adı verilen ve küçük kistlerle büyümüş yumurtalıklarla karakterize edilen bir durumdur.
Kadınlarda bu hormonun yüksekliği şu belirtilere neden olabilir:
- Kısırlık
- Akne
- Düzensiz adetler
- Obezite
- Kan şekeri sorunları
- Ekstra saç büyümesi
- Erkek tipi kellik
- Depresyon veya anksiyete
- Kadınlarda Düşük Testosteron Belirtileri
Bu hormonun kadınlarda da eksikliği olabilir. Bu durumda şu belirtiler ortaya çıkabilir:
- Düzensiz adetler
- Doğurganlık sorunları
- Osteoporoz
- Düşük cinsel dürtü
- Vajinal kuruluk
- Meme değişiklikleri
- Depresyon veya zayıf konsantrasyon
Bu hormonun düzeylerinin çok yüksek veya düşük olabileceğinden şüphelenirse, hormon miktarını ölçmek için kan testi yapılabilir. Kandaki testosteronun çoğu proteine bağlıdır, ancak proteine bağlı olmayan testosterona serbest testosteron adı verilir. Bazı çalışmalar, tükürük testlerinin de vücuttaki testosteron seviyelerini doğru bir şekilde ölçmek için kullanılabileceğini göstermiştir.
Düşük düzeyleri yükseltmek için dışarıdan vermek gerekebilir. Bu takviyeler aşağıdaki formlarda bulunur.
- Tablet ve kapsüller
- Jel
- Topikal çözelti
- Yama
- Enjeksiyon
- İmplante edilebilir pelet (deri altına implante edilir)
- İntranazal jel (burun içinde)
Hangi testosteron tipinin kullanılacağına doktor karar verecektir.
Yüksek testosteron seviyeleri için tedaviler, semptomları iyileştirmek için egzersiz de dahil olmak üzere yaşam tarzı değişikliklerini içerebilir. Ayrıca düzeyleri dengelemek için kimi ilaçlar da kullanılabilir.
Bu hormonun dışarıdan kullanılması kimi riskler taşıyabilir. Bunlar aşağıdadır:
- Kalp sorunları, kanser ve kan pıhtılaşması için olası risk (ancak son çalışmalar tüm bunlar için riskin düşük olduğunu veya muhtemelen hiç riskli olmadığını göstermektedir)
- Kısırlık
- Göğüs büyümesi (erkeklerde), cilt reaksiyonları, saç modelinde değişiklikler, akne ve sırt ağrısı gibi yan etkiler
Bu yazıda anlatılanlar bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve tedavi için doktorunuzun önerileri çerçevesinde hareket ediniz.
