Yeni bir araştırmaya göre, stres zararlı şeyler yediriyor ve aşırı yemeyi engelleyen beyin bölgesinin çalışmasını bloke ediyor.
Habernula, beyinde bulunan bir yapıdır. Bilim insanları tarafından henüz tam olarak anlaşılmamış olan bu yapı, omuriliğin dorsal taraflarından başlayarak talamus adı verilen bir bölgeye uzanan iki küçük yapının oluşturduğu bir halka şeklindedir.
Habernula, limbik sistem ve nöroendokrin sistem arasında bağlantıları olan önemli bir yapı olarak kabul edilmektedir. İki taraflı habernula bulunur ve her bir tarafında birer nukleus (çekirdek) yer alır: sağ habernula ve sol habernula.
Yapılan araştırmalar, habernula’nın çeşitli bilişsel ve duygusal süreçlerde rol oynadığını göstermektedir. Özellikle dikkat, motivasyon, ödül değeri ve davranışsal uyum gibi fonksiyonlarda etkili olduğu düşünülmektedir.
Habernula, beyin içinde karmaşık bir bağlantı ağına sahip olduğundan, araştırmacılar tarafından ilgi odağı olmuştur. Ancak, tam olarak nasıl çalıştığı ve beyin fonksiyonlarındaki rolü hala araştırma konusu olmaya devam etmektedir.
Normal şartlar altında bu bölge, kişinin yemekten aldığı kimyasal ödülü etkisiz hale getirerek daha az keyifli hale getirir. Bu olgu, modern olmayan insanlar da dahil olmak üzere vahşi hayvanlarda mantıklıdır ve bir tehdide yanıt olarak hızlı bir enerji alımını teşvik eder. Ancak, stresin doğrudan hayatta kalma ile çok daha az ilişkili olduğu günümüz dünyasında bu işlev daha az faydalıdır.
Avustralya’da fareler üzerinde yapılan yeni bir çalışma, stres ve zararlı yiyecek kombinasyonunun, beynin ne zaman yeterince yediğini bildiren mekanizmasını devre dışı bıraktığını ortaya koyuyor. Bu durum, kişinin tercih ettiği zararlı yiyeceğe aşırı düşkünlüğünün yanı sıra, potansiyel olarak daha fazla stres kaynağı olan kilo alımı ve obeziteye yol açabiliyor.
Etkilenen beyin bölgesi, hem farelerde hem de insanlarda bulunan bir organ olan lateral habenuladır. Normal koşullar altında bu bölge, yüksek yağlı bir diyetin kısa süreli varlığında hafif ve kötü bir his üreterek beynin ödül tepkisini kapatır ve böylece daha fazla yemeyi kısıtlar. Birçok zararlı yiyecek yüksek yağ oranına sahiptir.
Stres etkisiyle yüksek enerjili ve yağlı yiyeceklerin tüketiminin arttığı biliniyor. Yani, stres zararlı şeyler yediriyor.
Kronik olarak stres altındaki farelerle çalışan araştırmacılar, yüksek yağlı yiyecekler yenirken lateral habenulanın karakteristik olmayan bir şekilde sessiz kaldığını tespit etti. Fareler doymaksızın, görünüşe göre zevk için yemeye devam etti.
Daha ileri analizler sonucunda araştırmacılar, stres altındaki farelere kalorisiz şekerli gıda peleti verdikten sonra, stres altında olmayan farelere kıyasla iki kat daha fazla şekerli gıda peleti (veya sıvı) tükettiklerini keşfettiler. Bu durum, kalorisiz olsa bile tatlı tercihinin stresli farelerde devam ettiğini gösteriyor.
Bulgularını teyit eden araştırmacılar, nöronal aktiviteyi kontrol edebilen optogenetik ışık kullanarak lateral habenulayı yeniden aktive ettiklerinde, fareler aşırı yemeyi bıraktı.
Strese tepki olarak rahatlatıcı yiyecekler yemek kilo almaya yol açabiliyorsa, bu mantıklı bir kişisel strateji olabilir mi? Evrimsel bir perspektiften bakıldığında, evet olabilir. Yemek yeme davranışı muhtemelen hayatta kalmayı desteklemek için tüm türler arasında korunan en kritik davranıştır.
Vahşi doğada yaşayan hayvanlar yüksek yağlı gıda kaynaklarına aşırı düşkün olma ayrıcalığından yoksundur olduklarını ve stres sistemleri, mevcut taleplere bağlı olarak enerji kullanımlarını ve alımlarını ayarlayarak hayatta kalmalarına izin verir. Yüksek yağlı gıdalar hızlı bir ekilde enerji kazanmanın yoludur bir yolunu sağlar ve vahşi doğada vücutta daha fazla enerjiye sahip olmak, daha az enerjiye sahip olmaktan kesinlikle daha iyidir.
Modern insanlarda ise, stres gerçek anlamda hayatta kalma ile daha az ilgi olsa da, stresin yol açtığı tepkiler aynıdır. Dolayısı ile, yüksek yağlı ve kalorili yiyecekler rahatlatıcı bir etki yapar. “Stres zararlı şeyler yediriyor” argümanının temeli budur.
Ara sıra zararlı yiyecek tüketimi genellikle bir sorun teşkil etmez. Bu durum sakinleşmek için ara sıra alkol almaya benzer, ama aşırıya kaçıldığında sorunlara yol açabilir.
Bir fare çalışmasının insanlar için de geçerli sonuçlar üretme olasılığı değerlendirildiğinde, bu olasılığın yüksek olduğu anlaşılabiliyor.
Habenulanın anatomik yapısı ve işlevi, insanlar da dahil olmak üzere tüm türler arasında yüksek oranda korunmuştur. Lateral habenula, duygusal tepkinin düzenlenmesinde kritik rol oynayan bir bölgedir. Aktivasyon altında, duygusal sıkıntıyı tetikleyen mekanizmalardan biri olan aversif bir davranışı tetikler. Ancak, susturulduklarında, bunun tam tersi olan ödül tepkisini tetikler.
Zararlı yiyecekler tadı güzel olan ve iyi hissettiren yiyeceklerdir. Bunların genellikle kalorisi yüksektir, şeker ve yağ bakımından zengindir ve genellikle nostaljik ve duygusal değerleri vardır. Bazen aşırı lezzetli yiyecekler olarak da adlandırılan bu yiyecekler ödüllendiricidir ve serotonin gibi iyi hissettiren hormonların salgılanmasını teşvik eder.
Buna karşılık, olması gereken sağlıklı ve dengeli bir beslenme düzenidir.
Bu yazıda anlatılanlar bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve tedavi için doktorunuzun önerileri çerçevesinde hareket ediniz.
