Ülkemizin güneyinde ortaya çıkan orman yangınları ciddi bir üzüntü kaynağı oldu. Orman yangınlarının aynı zamanda önemli bir sağlık sorunu kaynağı olduğunu da bilmek gerekli.
Orman yangınları neden olur?
Orman yangınları ya doğal nedenlerle, veya insanlar yüzünden oluşur. Doğal nedenler aşağıda sıralanmıştır:
- Yağmursuz havada oluşan yıldırım düşmeleri
- Yanardağ patlamaları
- Aşırı sıcakların yol açtığı spontan yangınlar
- Yeraltı kömürlerinin kızışması ve yanması sonucu olan yangınlar
- Kaya düşmelerinin oluşturduğu kıvılcımlar
İnsan kökenli orman yangını nedenleri ise çok çeşitlidir. Bunlar da şu şekilde sayılabilir:
- Kopan elektrik hatları
- Piknik/kamp ateşleri
- Kundaklama
- Çöp/anız yakma
- Sigara izmaritleri
- Cam kırıkları
- Motorlu taşıtlar
- Trenler
- İş makineleri
- İklim değişikliği
Ne yazık ki, insan nedenli yangınlar doğal nedenli yangınlardan kat kat fazladır. Aşağıdaki şekil, orman yangınlarının nedenlerinin dağılımını göstermektedir.
Orman yangınları tarafından oluşturulan fiziksel sağlık sorunları
Orman yangınları tarafından oluşturulan fiziksel sağlık sorunlarının en önemli nedeni yangının dumanı ve yangın sonucu ortaya çıkarak havaya dağılan partiküllerin etkisidir. Havaya karışan kül parçacıkları genellikle bir saç telinin kalınlığının dörtte biri çapında veya daha küçüktür ve genellikle gözle görülmezler, yoğun olduklarında havada pus şeklinde algılanabilirler.
Yangın dumanından ve partiküllerden etkilenmenin belirtileri aşağıdadır.
- Gözlerde yanma
- Burun akıntısı
- Nefes darlığı
- Öksürük
- Göğüs ağrısı
- Kalp hızında artış
Doğal olarak bu durum en fazla kalp ve akciğer hastaları, yaşlılar ve küçük çocuklar gibi hassas ve riskli kişileri daha fazla etkiler. Nitekim, bu durumun toplumsal boyuttaki etkileri de bu durumu yansıtır.
Toplumun önemli bir kesiminde herhangi bir belirti görülmez. Ancak, akciğer kapasitesinde azalma ve kalp hızı ve kan basıncı değişkenliği artışı gözlenir. Bu durum kısa vadede kalp krizi ve inme risklerini arttırırken, uzun vadede de kanser risklerinde artışa yol açar.
Daha küçük bir kesimde kalbe ve akciğerlere bağlı sorunlar ve buna bağlı ilaç kullanımları artış gösterir. Bu durum, bu sorunlara bağlı poliklinik ve acil servis müracaatlarını arttırır, ayrıca iş gücü kaybı nedeni olur. Sağlık kurumlarına müracaatların artması hastaneye yatışları arttırır. Bu insanların bir kısmı da kaybedilir, yani ölümlerde artış gözlenir.
Orman yangınları tarafından oluşturulan psikolojik ve sosyal sağlık sorunları
Orman yangınları ve getirdiği endişeler önemli psikolojik ve sosyal sorunlar da yaratır. Orman yangınlarının tetiklediği psikolojik sorunlar şu şekilde sayılabilir:
- Stres, kaygı, panik, korku, takıntı, depresyon, keder
- Tükenmişlik hissi, kronik yorgunluk ve duyarsızlaşma
- Sosyal ilişkilerde bozulma, yalnızlaşma
- Sigara, alkol ve madde kullanımında artış
- Travma sonrası stres bozukluğu
Bu durumun toplumsal sonuçlara neden olacağı da muhakkaktır. Sözkonusu toplumsal etkiler de şu şekilde sıralanabilir.
- Sosyal ilişkilerde gerginlik artışı
- Şiddet ve suç eğiliminde artış (cinayetler, yağmalamalar, hırsızlıklar)
- Sosyal dengesizlik artışı
- Toplumsal bütünlükte bozulma
Yakınınızda orman yangını varsa
Yakınınızda orman yangını varsa, herhangi bir tehlike altında olmasanız bile alınacak tedbirler vardır. Bu tedbirler şu şekilde sayılabilir:
- Zorunlu kalmadıkça evden çıkılmamalıdır.
- Kapı ve pencereler kapalı tutulmalıdır.
- Olanak varsa, kapalı devre olmak (havayı dışarıdan almamak) şartıyla klimaları ve/veya hava temizleyicileri (tercihan HEPA filtreli)kullanmak çok yararlı olur.
- Vantilatör ve aspiratörler çalıştırılmamalıdır.
- Külle temas edilmemeli ve kül karıştırılmamalıdır.
- Kalp ve/veya akciğer sorunu olanlar dumandan özellikle korunmalı, gerekirse tıbbi destek alınmalıdır.
- Bol sıvı alınmalı ve yeterince uyunmalıdır.
Sonuç
Orman yangınları genellikle insanların neden olduğu bir sorundur. Global ısınma ve iklim değişikliği sonucunda, her ne sebeple başlamış olursa olsun her geçen yıl yangınlar daha uzun sürmekte ve daha geniş alanları etkilemektedir. Bu durum çevreye ve ekolojik yapıya verdiği zararların yanısıra insan ve toplum sağlığı için de büyük bir risk oluşturmaktadır.
Bu yazıda anlatılanlar bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve tedavi için doktorunuzun önerileri çerçevesinde hareket ediniz.
