Zerdeçal ve aktif maddesi kurkumin hakkında yapılmış pekçok çalışma bu baharat hakkındaki bilgilerimizin artmasını sağladı.
Zerdeçal sağlık yararları açısından çok fazla spekülasyonu yapılan bir baharat. Ancak, her madde gibi onun da yararları ve sakıncaları vardır.
Zerdeçal ve kurkumin nedir?
Zerdeçal, zencefilgillerden curcuma longa adındaki bir bitkinin kök yumrularıdır. Bu yumrular Hindistanda ve güneydoğu asyada binlerce yıldır baharat ve tıbbi bitki olarak kullanılmaktadır. Bu madde, Hint mutfağında köri adı verilen bir dizi baharatın da temelini oluşturur. Bu baharatın içinde curcuminoidler adı verilen bir dizi aktif madde bulunur. Bunların en önemlisi kurkumindir.
Ancak, zerdeçalın içindeki kurkumin miktarı ağırlık olarak %3 civarındadır. Zerdeçal hakkında yapılan çalışmaların çoğu ekstreleriyle gerçekleştirilmiştir ve kullanılan doz genellikle günde 1 gramın üzerindedir. Bu miktara zerdeçalı baharat olarak kullanarak ulaşmak hemen hemen imkansızdır.
Ancak, kurkumin sindirim sisteminden çok az emilir. Bu nedenle, emilimini arttırmak için karabiberle birlikte kullanılır. Karabiberin içindeki piperin adı verilen madde emilimi 20 kata kadar arttırabilir. Bu yüzden, çoğu preparatın içinde piperin de bulunur.
Kurkumin yağda eriyen bir maddedir. Bu nedenle, bu desteklerin yağdan zengin gıdalarla birlikte alınması önerilir.
Kurkumin etkileri
Kurkumin ve enflamasyon
Kronik enflamasyon ciddi sağlık sorunları yaratabilmektedir. Bu sorunlar arasında kalp ve damar hastalıkları, kanser, otoimmün hastalıklar, obezite ve metabolik sorunlar, Alzheimer hastalığı, yaşlanma ve çeşitli dejeneratif sorunlar bulunur. Bu nedenle, kronik enflamasyonun engellenmesi veya azaltılması büyük önem taşır. Enflamasyon çok katmanlı bir sorundur. Bu soruna tek boyutlu yaklaşılmaması gerekir.
Kurkumin enflamasyonu azaltmak için son derece etkili bir maddedir. Bu etkisini başlıca oksidatif stresi azaltarak gösterir. Ancak, bu etki için genellikle çok yüksek dozlar gerekir.
Oksijen serbest radikallerinin ve oksidatif stresin azaltılması kalp ve damar hastalıklarından ve kanserden korunma konusunda katkı sağlayabilir. Ancak, bu konularda oldukça bol laboratuar çalışması olmasına karşılık, klinik çalışma sayısı azdır. Aynı husus Alzheimer hastalığı ve yaşlanmanın yavaşlatılması için de geçerlidir.
Buna karşılık, muhtemelen enflamasyonun azalması nedeniyle ağrılı kas ve eklem hastalıklarında ağrı ve diğer belirliler ile mücadele kolaylaşmaktadır. Benzer şekilde, bu madde etkisiyle saman nezlesi ve benzeri allerjik reaksiyonlar da azalabilmektedir.
Kurkumin ve beyin kökenli nörotrofik faktör
Daha önceden inanıldığının aksine, sinir hücreleri yeni bağlantılar yaratma ve beynin kimi bölgelerinde çoğalma kapasitesine sahiptir. Bu sürecin en önemli uyarıcılarından biri beyin kökenli nörotrofik faktördür (BDNF). Bu faktör hafıza ve öğrenme konularında rol oynar ve beynin yeme, içme ve vücut ağırlığından sorumlu bölgelerinde de bulunur.
Depresyon, yaşa bağlı hafıza sorunları ve Alzheimer hastalığı gibi çok görülen beyin sorunlarında BDNF proteininin eksikliği gösterilmiştir. Hayvan çalışmalarında kurkumin etkisiyle BDNF düzeylerinde artış sağlanabildiği ve hafıza ve dikkat problemlerinde düzelme olabildiği gösterilmiş olmasına karşılık, bu etkinin insanlarda anlamlı bir yarar sağladığını gösteren çalışma sonuçları oldukça yetersizdir.
Kimi küçük çaplı çalışmalarda kurkuminin depresyonda antidepresanlara benzer etki gösterdiği ve antidepresanların etkisini arttırdığı gösterilmiştir. Ayrıca bu madde serotonin ve dopamin gibi nörotransmitterlerin düzeyini de arttır.
Yan etkiler ve güvenlik
Kısa süreli kullanımlarda zerdeçal ve ekstreleri genel olarak güvenlidir. İki aylık dönemde günde 8 gram, üç aylık dönemde günde 12 gram kurkumin kullanımı güvenli bulunmuştur.
Zerdeçal ve kurkumin genellikle ciddi yan etkilere yol açmaz. Bazı kişilerde midede huzursuzluk, sersemlik veya bulantı gibi yan etkiler görülebilir. Bu yan etkiler yüksek dozlarda daha belirgindir.
Kozmetik ve diğer amaçlı cilt preparatlarında zerdeçal ve ekstrelerinin kullanımı genel olarak güvenlidir.
Uyarılar ve önlemler
Gebelik
Gebelik sırasında yemeklerde az miktar zerdeçal kullanımının bir sakıncası yoktur. Ancak, yüksek dozlarda kurkumin kullanımı yeni bir adet dönemini tetikleyebilir veya uterusu uyararak düşük nedeni olabilir. Her ne kadar gebelik sırasında kullanımının bebeğin gelişimine ve preeklampsi, gebelik diyabeti gibi kimi gebelik komplikasyonlarına karşı koruyucu olabileceği yönünde yayınlar varsa da, güvenlik ön planda tutularak gebelik sırasındakullanılmaması önerilir.
Süt verme
Süt verme döneminde kurkumin kullanımının anne ve bebek sağlığına etkisi ve güvenilirliği hakkında yeterli veri yoktur. Dolayısıyla, süt verme döneminde az miktarda baharat olarak zerdeçal kullanılması dışında kurkumin kullanmaktan kaçınmak iyi olur.
Safra kesesi sorunları
Zerdeçal ve ekstrelerinin safra taşı oluşumunu azalttığı yönünde de, safra kesesi sorunlarını ağırlaştırdığı yönünde de yayınlar mevcuttur. Bu nedenle safra taşı veya safra yolları sorunları olanların bunları kullanmaması daha uygun olur.
Böbrek taşları
Zerdeçal yüksek miktarda oksalat içerir ve böbrek taşı riskini arttırır. Bu nedenle, böbrek taşı öyküsü bulunanlar zerdeçal ve ekstrelerinin kullanımından kaçınmalıdır.
Kanama eğilimi
Zerdeçal ve kurkumin kanama eğilimini arttırabilir. Bu nedenle kanama eğilimi olanların ve kan pıhtılaşmasını azaltıcı ilaçları kullananlar bunlardan uzak durmalıdır.
Östrojen duyarlılığı
Meme, yumurtalık veya rahim kanseri, endometriosis (çikolata kisti) veya miyomlar gibi östrojen duyarlılığı ile ilgili durumlarda kurkumin östrojen gibi davrandığı için sorunları olumsuz etkileyebilir.
Kısırlık
Kurkumin testosteron düzeylerini ve sperm hareketliliğini düşürerek fertiliteyi azaltabilir.
Demir eksikliği
Yüksek miktarda kurkumin kullanmak demir emilimini etkileyerek demir eksikliği ve anemiye yol açabilir.
Karaciğer hasarı
Kronik karaciğer hastalığı olanlarda kurkumin karaciğer harabiyetini arttırabilir. Bu nedenle, kronik karaciğer hasarı veya siroz olan kişilerde kullanımından kaçınılmalıdır.
Cerrahi müdahale
Kurkumin kam pıhtılaşmasını azaltarak kanama riskinin artmasına yol açabilir. Bu nedenle, ameliyattan en az 2 hafta öncekullanımına son verilmelidir.
Kurkumin ile ilaç etkileşimleri
- Kan pıhtılaşmasını azaltıcı ilaçlar
- Diyabet ilaçları
- Sulfasalazin
- Talinolol
- Warfarin
- Kanser kemoterapisi için kullanılan ilaçlar
- Amlodipin
- Karaciğere zarar verebilen ilaçlar
- Karaciğerde metabolize olurken sitokrom P450 yolunu kullanan ilaçlar
- Östrojenler ve doğum kontrol hapları
- Norfloksasin
- P-glikoprotein substratları
Sonuç
Zerdeçalın baharat olarak az miktarda kullanımının bir sakıncası yoktur. Ancak, ekstresi olan kurkumin kimi yararları olmakla birlikte, kimi durumlarda ve ilaç kullanımlarında sorun yaratabilmektedir. Bu nedenle bu maddenin kullanımında dikkatli olmakta ve gerektiğinde doktora danışmadan kullanmamakta yarar vardır.
Bu yazıda anlatılanlar bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve tedavi için doktorunuzun önerileri çerçevesinde hareket ediniz.
