Kimi gıdalar karaciğeri kötü etkilerken, karaciğeri koruyan gıdalar da mevcut. Bu yazının konusu, bu gıdaların neler olduğu.
Bugünlerde muhtemelen çok duyduğunuz bir söz “karaciğer yağlanması“. Karaciğer yağlanmasının beslenme bozukluğu ve hareket azlığından diyabete, diğer metabolizma bozukluklarına, alkole ve diğer toksik etkilere uzanan bir dizi nedeni mevcuttur. Bu nedenler ve karaciğer yağlanmasının incelenmesi başka bir yazının konusu. Bu yazıda ise karaciğeri koruyan gıdalar nelerdir ve karaciğer için nasıl beslenmek gerekir gibi konulardan söz edeceğiz.
Karaciğeri koruyan gıdalar
Yediklerimiz, bize enerji ve yapıtaşı sağlamanın yanı sıra dokularımız için gerekli makro ve mikrobesleyicileri de içerirler. Bu nedenle gıdalar bir tedavi öğesi gibi de görülebilir. Özellikle karaciğer gibi vücudun kimya laboratuarı konumunda olan ve alınan her gıdanın mutlaka uğradığı bir organda bunun önemi daha büyüktür.
Karaciğer açısından şeker, doymuş ve trans yağlar, kalori yükü, alkol, çeşitli toksinler gibi karaciğeri yoran ve yağlanmasına yol açan etkenlerden korunmak daha büyük öneme sahipse de, beslenmede karaciğeri koruyan gıdalar büyük önem taşır.
Kahve
Çok sık tüketilen bir içecek olan kahvenin karaciğeri yağlanmadan koruyucu etkisi vardır. Kahvenin bu etkisi kafeinle değil, kahvenin yapısındaki antioksidanlarla ilgilidir. Kahve aynı zamanda karaciğeri toksinlere karşı da korur.
Yeşil çay
Yeşil çay karaciğerdeki yağlanmayı ve toksik etkiyi engelleyici özelliğe sahiptir. Yeşil çayın bu etkisi kafeinden bağımsızdır. Yeşil çayın başka pek çok sağlık yararı da vardır. İştahı keser, şeker hastalığı, hipertansiyon ve kolesterol yüksekliği ile mücadeleyi kolaylaştırır. Ancak bu etkiler yeşil çayın çay olarak içilmesi durumunda görülür, yeşil çay ekstrelerinde görülmez. Yeşil çay ekstreleri aksine toksik etki gösterebilir.
Sarımsak
Karaciğer yağlanması olan kişilerde sarımsak tüketimini arttırmanın vücuttaki kas kütlesini etkilemeksizin yağ kütlesini azalttığı gösterilmiştir. Sarımsak tozunda da benzer etki mevcuttur. Vücuttaki yağ kütlesinin azalması karaciğerdeki yağ yükünün de azalmasını sağlamaktadır.
Orman meyveleri
Böğürtlen, ahududu, yaban mersini, taflan ve benzeri koyu renkli orman meyveleri içerdikleri polifenoller sayesinde karaciğer yağlanmasından koruyucu etki gösterirler. Doğal olarak, bu meyvelerin etkileri taze veya donmuş tüketildiklerinde daha belirgindir. Bu meyvelerin karaciğer koruyucu etkilerinin olması, bu meyvelerle yapilan reçellerin, tatlıların veya hamurişlerinin de yararlı olduğu anlamına gelmez.
Üzüm
Üzüm, içerdiği antioksidanlar sayesinde karaciğeri koruyucu etki gösterir. Bu etki en fazla üzüm çekirdeğinde belirgin olduğundan, çekirdekli üzüm tüketimi tercih edilmelidir. Üzüm çekirdeği ekstreleri ve çiğ tüketilmek şartıyla üzüm çekirdeği yağı da benzer etki gösterir.
Greyfurt
Greyfurt içinde bulunan naringin ve naringenin isimli maddeler karaciğeri toksinlerden koruyucu ve yağlanmayı önleyici etki gösterirler. Bu etki kırmızı greyfurtta daha belirgindir.
Kimi ilaçların karaciğerde greyfurt ile etkileşime girmeleri dolayısıyla etkinlikleri değişebileceği için, kan sulandırıcılar başta olmak üzere ilaç kullananların bu konuda doktorlarına danışması yararlıdır.
Kaktüs meyvesi (dikenli incir)
Dikenli incir ve babutsa adlarıyla da bilinen kaktüs meyvesi içerdiği bileşikler etkisiyle karaciğeri koruyucu etki gösterebilmektedir. Ancak bu meyve ile yapılan çalışmaların çoğu meyvenin ekstreleri ile yapılmıştır. Taze meyvede de aynı etkinin olup olmadığı araştırılmaya muhtaçtır.
Yulaf
Yulaf eriyebilen liflerden çok zengindir ve bu şekilde barsakta kitle teşkil eder, barsaktaki yararlı bakterileri besler ve karaciğer için toksik maddelerin barsaktan emilmesini azaltır. Aynı zamanda, yulaftaki beta glukanlar karaciğerde yağ depolanmasını engellediği gibi, vücuttaki iltihabi reaksiyonları da azaltır.
Enginar karaciğeri koruyan gıdalar arasında önde gelir
Enginarda bulunan cynarin ve silymarin isimli iki antioksidan karaciğerin toksinlerden korunmasına destek olur ve yoksinlerin karaciğerden geçip vücuda dağılmasını engellemeye yardımcı olur. Yine enginarda bulunan polifenoller ve asitler de karaciğeri toksinlerden arındırmaya destek olur ve safra üretimini destekler.
Ceviz ve badem
Cevizde ve bademde bol miktarda L-arginin bulunur ve arginin protein metabolizmasının toksik atıklarından amonyağın karaciğerde nötralize edilmesini destekler. Cevizde bulunan glutatyon ve omega-3 yağ asitleri de toksinlerin karaciğerden arındırılmasına katkıda bulunur.
Elma, armut ve ayva
Armutta, ayvada ve elmada şekerinizi ve kolesterolünüzü düşürmeye yardımcı olan ve pektin adı verilen, eriyebilen lifler bulunur. Armuttaki ve ayvadaki lif miktarı elmadakinin iki katıdır. Ayrıca bu meyvelerdeki malik asit ve polifenoller karaciğerin yağlanmasını azaltan ve toksinlere karşı korunmasını kolaylaştıran bileşiklerdir.
Çeşitli bitkisel kökenli karaciğeri koruyan gıdalar
Yukarıda sayılanlar dışında kalan çeşitli bitkisel gıdalar da karaciğeri korumak açısından son derece yararlıdır ve dengeli bir diyet içinde tüketilmeleri ihmal edilmemelidir. Bu bitkisel gıdalar aşağıda sayılmıştır.
- avokado
- muz
- arpa
- pancar ve pancar suyu
- brokoli, karnabahar, lahana, brüksel lahanası
- esmer pirinç
- havuç
- incir
- pazı, karalahana, marul gibi yeşil yapraklı sebzeler
- limon
- papaya
- karpuz
Yağlı balıklar ve omega-3 yağ asitleri
Yağlı balıklarda bulunan omega-3 yağ asitlerinin enflamasyonu ve karaciğer yağlanmasını azaltmaya yardımcı olduğu saptanmıştır. O nedenle, haftada iki kez somon veya uskumru gibi yağlı balıklardan tüketilmesi önerilmektedir. Yağlı balıklar herhangi bir nedenle tüketilemiyorsa, yerine omega-3 yağ asitleri içeren kapsüller kullanılabilir.
Bu yazıda anlatılanlar bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve tedavi için doktorunuzun önerileri çerçevesinde hareket ediniz.
