Kışla birlikte gelen soğuk hava yaşamı güçleştiriyor, çeşitli sorunlar yaratabiliyor. Hipotermi bu sorunların en ciddi olanlarından biri.
İnsanlar sıcakkanlı canlılardır ve vücut fonksiyonlarının devamı için vücut ısılarının belli bir derecede olması gerekir. Yeterli koruma olmaksızın soğukla temas etmek vücut ısısını düşürür. Vücuttaki ısı kaybı vücudun üretebildiği ısı miktarını geçerse, vücut ısısı düşer. Bu duruma hipotermi adı verilir.
Vücut ısısının 35oC altına düştüğü duruma hipotermi adı verilir. Bu durum ölüme kadar gidebilen sorunlara yol açabilir. Bu duruma bağlı olarak kalp krizleri ve böbrek yada karaciğer hasarları gelişebilir. Hipotermi öncelikle beyni etkileyerek hareket etmeyi ve doğru düşünebilmeyi engeller. Bu durumda insanlar ne olduğunu kavramada güçlük çekecekleri için bu durumdan korunmayı da başaramayabilirler.
Hipoterminin ortaya çıkması için çevre ısısının çok düşük olmasına gerek yoktur. Terli, yağmurdan ıslanmış veya soğuk suya düşmüş insanlarda 5oC gibi sıcaklıklar bile hipotermiye yol açabilir.
Diyabet, Parkinson, demans veya tiroid problemi olanlarda kullanılan ilaçlar da kimi zaman vücut ısısının regülasyonunu güçleştirebilir.
Hipotermi belirtileri
- Şiddetli titreme
- Solunumun yavaşlaması
- Konuşmada yavaşlama
- Sakarlık
- Tökezleme
- Zİhin bulanıklığı ve konfüzyon
- Aşırı yorgunluk
- Nabızda zayıflama
- Bilinç kaybı
Hipotermi nedenleri
Hipoterminin en önemli nedeni soğuk ortam ısısıdır. Ortamın soğuk olması nedeniyle vücut üretebildiğinden daha fazla ısı kaybeder. Uzun süre soğuk suda kalmak da benzer etki yapar.
Ani ısı değişiklikleri, örneğin sıcak bir ortamdan çok soğuk bir ortama geçmek hipotermi oluşturabilir. Saunalardaki şok havuzları da benzer etki yapabilir.
Risk faktörleri
Yaş
Bebekler, küçük çocuklar ve yaşlılar en fazla hipotermi riski altında olan kişilerdir. Bunun nedeni, vücut ısısını ayralama mekanizmasının bu gruplarda yeterince çalışmamasıdır.
Demans ve mental hastalık
Demans bulunan kişilerde anlama ve anlatma sorunları olduğu için soğuğu ve hipotermiyi algılama ve ifade etme mümkün olmayabilir. Aynı durum şizofreni, bipolar bozukluk veya oligofreni gibi durumlarda da görülebilir. Bu kişiler ortama uygun giyinmeyi ve davranmayı reddedebilirler.
Alkol ve uyuşturucu kullanımı
Alkol ve uyuşturucu kullanımı da ortamı algılamayı güçleştirerek hipotermi riskini arttırır. Bu kişiler ayrıca bilinç kaybına da daha yatkındırlar. Alkol kullanımı bir taraftan ısınmışlık hissi vererek aldatıcı olurken, diğer taraftan da damarları genişleterek ısı kaybını hızlandırır.
Diğer durumlar
- Hipotiroidi
- artrit
- susuzluk
- diyabet
- Parkinson hastalığı
- inme
- omurilik zedelenmesi
- yanıklar
- beslenme bozuklukları
- kimi ilaçlar
Hipotermi tedavisi
Hipotermi acil tedavisi gereken bir durumdur ve tercihan ambulansla hastane sevkini gerektirir.
Tedavinin amacı vücut ısısını normale yükseltmektir. Hastaneye gidene kadar yapılması gerekenler şunlardır:
- Dikkatli davranın. Isınsın diye masaj yapmaya kalkışmayın. Fazla hareket ettirmek veya zorlamak kalp durmasına yol açabilir. Sadece soğuk ortamdan uzaklaştırın.
- Islak giysileri çıkartın, çıkartmak mümkün olmuyorsa kesin. Kişiyi kafası dahil ağzı açık olmak üzere kuru battaniyelerle sarın. Battaniye yoksa, kendi vücudunuzu hastaya yapıştırarak ısı transferi yapmaya çalışın.
- İlik su torbaları veya ilik havlularla kompres yapın. Kompresleri sadece göğse, kasıklara veya boyna uygulayın. Kol ve bacaklara kompres uygulamayın, soğuk yanıklarının yarattığı sorunları şiddetlendirebilirsiniz. Asla sıcak su veya ısıtıcı lamba ve benzerlerini kullanmayın.
- Solunumu izleyin. Solunum yavaşlamasına veya şuur kaybı gelişmesi durumuna karşı dikkatli olun.
- Hastanede damar yolundan uygulanacak ılık serum fizyolojik vücut ısısının artmasına yardımcı olur. Maskeler ve burun tüpleri vasıtasıyla hava yollarının yeniden ısıtılması sağlanabilir. Gerekirse mideye de bir tüp vasıtasıyla ılık serum fizyolojik lavajı yapılabilir.
Hipotermi komplikasyonları
- Soğuk yanıkları
- Soğuğa bağlı döküntüler
- Sinir ve damar hasarları
- Gangren ve doku harabiyeti
- Siper ayak
- Ölüm
Korunma
- Hava durumunu yakından takip edin. Soğuk havada uzun süre dışarıda kalmaktan kaçının.
- Dış ortamda soğuk metalle veya soğuk suyla temas etmekten kaçının.
- Soğuğa uygun giyinin. Eldiven, kulak koruyucu, şapka, atkı, gözlük ve kayak maskesi gibi açıktaki vücut bölümlerini koruyan aksesuarları ihmal etmeyin. Dış ortam giysileri su ve rüzgar geçirmez olsun.
- Kuru kalmaya dikkat edin. Islak giysileri mümkün olduğunca çabuk değiştirin.
- Yeterli sıvı alın ve besleyici gıdalar tüketin.
- Hipotermi belirtilerini öğrenin ve erken dönemde önlem alın.
Bu yazıda anlatılanlar bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve tedavi için doktorunuzun önerileri çerçevesinde hareket ediniz.
