Gut hastalığı, ürik asit yükselmesi sonucu ortaya çıkan ve eklemlerde şişme ve ağrı ile ortaya çıkan ciddi bir sağlık sorunudur.
Gut hastalığı; kanda artan ürik asidin eklemler başta olmak üzere çeşitli dokularda kristalleşerek çökmesi ve iltihabi reaksiyona yol açması sonucu oluşan bir hastalıktır. Bu hastalığın çok et yemekle ilgili olduğu düşünüldüğünden gut için halk arasında “zengin hastalığı” veya “kral hastalığı” isimleri de kullanılır. Üstelik Fatih Sultan Mehmet, Kanuni Sultan Süleyman ve İngiliz kralı 8. Henry gibi hükümdarların ölüm nedeninin gut olduğu tahmin edildiği için bu isimlendirme pek de haksız değildir. Ancak, kanda ürik asit artışının tek nedeni beslenme değildir.
Gut hastalığının belirtileri
Gut hastalığı akut gut atağı, sessiz ara dönem ve kronik tofüslü gut olarak üç evre içerir.
Akut gut atağı
Akut gut atağı genellikle tek eklemde ani başlayan ağrı, şişlik, kızarıklık ve hareket kısıtlılığı ile kendini gösterir. Ağrı genellikle sabaha karşı başlar. Bazen de eklemde travma veya ayakkabı vurması atağı başlatabilir. İlk atak genellikle ayak başparmağında başlar. Ancak bazen ayakbileği, diz, dirsek veya diğer eklemler de tutulabilir.
Akut gut atağı tedavi edilmediği zaman 1- 2 haftada kendiliğinden geçer ama bu durum tedavisiz kalmaya tahammül edilemeyecek kadar ağrılıdır.
Sessiz ara dönem
Akut dönem geçtikten sonra herhangi bir belirti kalmaz. Ancak, kanda ürik asit yüksekliği devam ettiği için doku yoğunluğu belli bir düzeyin üzerine çıktığı zaman yeni bir atak ortaya çıkar. Atağın nedeni bazen gıda, ama genellikle tetikleyici bir başka nedendir. Bu nedenler aşağıda sıralanmıştır.
- Stres
- Enfeksiyonlar
- Ani hastalık
- Hastaneye yatma
- Cerrahi müdahale
- Aşırı ısı değişiklikleri
Kronik tofüslü gut
Ürik asit yüksekliği tedavi edilmediği sürece akut ataklar giderek sıklaşır, tutulan eklemler artar ve atak süreleri uzar. Bunun dışında, eklem çevresinde, yumuşak dokuda ve kimi organlarda da ürik asit birikimleri olur. Eklemlerde dışarıdan da görülebilecek şekilde oluşan ürik asit birikimlerine tofüs adı verilir.
Gutta diğer belirtiler
Kronik gut, sadece eklemlerde değil, başta böbrek olmak üzere diğer dokularda da ürik asit birikimlerine ve böbrek yetersizliği ve böbrek taşları başta olmak üzere çeşitli sorunlara yol açar. Birikimin böbreklerde olması, ürik asitin başlıca idrarla atılması nedeniyle böbrek dokusunda yoğunlaşmasıdır.
- Böbrek taşı
- Böbrek yetersizliği
- İdrar miktarında azalma
- Nefes darlığı
- Ödem
- Hâlsizlik ve yorgunluk
- Bilinç bulanıklığı
- Karın bölgesinde yanma hissi
Gut hastalığı tanısı
Şiş ve kızarmış eklemle doktora başvuran hastada kanda ürik asit ve enflamasyon belirteçlerinin yüksekliği tanı açısından yol göstericidir. Kan ürik asit düzeyi erişkin erkeklerde 7,0 mg/dl, kadınlarda ise 6,0 mg/dl üzerinde ise yüksektir. Atak sırasında kan seviyeleri bazen ürik asit kristallerinin eklemde birikmesi sonucu düşük olabilir. Doktor kesin tanıyı eklem sıvısının inceleyerek veya radyolojik görüntüleme ile koyabilir.
Gut hastalığı tedavisi
İltihap giderici ve ağrı kesici ilaçlar ataklar sırasında çok yararlı olur. Ataklar arası tedavinin amacı ise vücuttaki ürik asit miktarını azaltmaktır. Her durumda gut hastalığı tedavisi her hasta için özgün olmalıdır.
Atak tedavisi
Doktorunuz atak tedavisi için kolşisin, iltihap giderici nonsteroid antienflamatuar ilaçlar veya kortizon türevi ilaçlar önerebilir. Bu ilaçların tamamı reçeteli ilaçlardır ve bilinçsiz kullanıldıklarında ciddi sorunlara yol açabilirler. Bu nedenle doktor önerisi dışında kullanmamak gerekir.
Bunlar dışında atak sırasında bol sıvı almak, etkilenen eklemi yukarıda tutarak istirahate almak ve ekleme buz kompresi gibi önlemler oldukça yararlı olur.
Gut atağı sırasında zerdeçal veya bromelain gibi kimi suplementler ödem ve ağrı için önerilse de, bu konuda yeterli ve güvenilir data yoktur.
Kronik gut hastalığı tedavisi
Kronik gut tedavisi ve guttan korunma prensipleri aynıdır. Öncelik yaşam tarzı değişikliklerindedir. Bu yaşam tarzı değişiklikleri aşağıda sıralanmıştır.
- Bol sıvı almak (günde 2-3 litre)
- Sakıncalı yiyeceklerden uzak durmak
- Alkolü bırakmak
- Şekerli içecek veya yiyeceklerden uzak durmak
- Yüksek nişasta veya beyaz un içeren gıdalar tüketmemek
- Sağlıklı bir vücut ağırlığına inmek
- Tuz tüketimini azaltmak
- Düzenli egzersiz ve hareketli bir yaşam tarzı (ağır egzersizler hariç)
- Yeterli ve düzenli uyku
- Stres yönetimi
- Aşırı olmayan kahve tüketimi (günde 4 fincana kadar veya 2 espresso)
- Günde 500-1000 mg C vitamini
- Yararlı yiyecekleri tüketmek
Ürik asit yüksekliğinde tuz
- Yemek yaparken daha az tuz kullanın. Pilav yaparken veya hamura tuz eklemekten kaçının, ayrıca masadan tuzluğu kaldırın.
- Daha az tuz kullanıp yenebilir yemekler yapmak için domates, limon suyu, lor, kırmızı biber gibi yardımcıları kullanın.
- Gizli tuz kaynaklarına dikkat edin.
- İşlenmiş ve uzun ömürlü gıdaları aşırı tüketmeyin. Ör: Pastane ürünleri)
Dikkat: Tuz yerine başka ürünler kullanmak elektrolit dengesizliğine neden olabilir
Kronik gut tedavisinde ilaçlar
Kandaki ürik asit düzeylerini azaltan ilaçlar iki türlüdür. Bunların bir kısmı (örn. allopurinol) ürik asit üretimini engellerken, bir kısmı da (örn. probenesid) böbreklerden ürik asit atılımını arttırır. Hangi ilacın, hangi dozda ve ne süreyle kullanılacağına doktorunuz karar verecektir.
Sonuç
Her durumda gut ciddiye alınması gereken bir sağlık sorunudur ve uygun şekilde takip ve tedavi edilmelidir.
Bu yazıda anlatılanlar bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve tedavi için doktorunuzun önerileri çerçevesinde hareket ediniz.
