Grip aşısı

Okuma süresi: 4 dakika

Grip mevsiminin başındayız. Gripten korunmanın en önemli yollarından birisi olan grip aşısı hakkında bilinmesi gerekenler nedir?

Grip nedir?

Grip (influenza), grip virüsü tarafından oluşturulan bir solunum yolları enfeksiyonudur. Bu hastalık öksürük ve aksırıkla içinde hastalığa neden olan canlı virüsleri taşıyan damlacıkların çevreye saçılması sonucu yayılır. Salgınları genellikle kışa girerken (Ekim – Kasım aylarında) ve yaza girerken (Mart – Nisan aylarında) daha çok görülür. Grip her birkaç yılda bir dünyada salgın yapar ve yılda yaklaşık 350 milyon kişi bu hastalığa yakalanır.

Grip komplikasyonları nelerdir?

Çok sık olmamakla birlikte, grip şu komplikasyonlara yol açabilir:

• Zatürre (pnömoni- akciğer iltihaplanması): Grip kendisi zatürreye yol açabildiği gibi, bakterilerin yol açtığı zatürreyi de tetikleyebilir ve bunun sonucunda ağır solunum yetmezliği ortaya çıkabilir.
• Kalp komplikasyonları: Grip kalp krizlerini tetikleyebilir veya miyokardit (kalp kası iltihaplanması) yapabilir.
• Beyin komplikasyonları: Grip beyinde iltihaplanma nedeni olabilir ve bunun sonucunda ağır merkez sinir sistemi hasarı yapabilir.

Bu komplikasyonlar nadir değildir. Grip geçirenlerin yaklaşık %1 kadarının hastaneye yatması gerekir. Hastaneye yatması gereken her 8 kişiden birinde ani kalp problemi sözkonusudur. Bu kişilerin üçte birinde yoğun bakım ihtiyacı ortaya çıkar ve yaklaşık %7 kadarı kaybedilir.

Grip komplikasyonu riski kimlerde yüksektir?

• Kalp hastaları
• Kronik akciğer hastalığı olanlar
• Diyabetliler ve eski hipertansiyonlular
• Vücut direncinin sorunlu olduğu kişiler
  • Kanser hastaları
  • Kronik iltihaplı hastalığı olanlar
  • Fiziksel engelliler
  • Merkez sinir sistemi sorunları olanlar
  • Bağışıklık sistemini baskılayıcı ilaç veya kortizon kullananlar
  • Yaşlılar
  • Hamile kadınlar

grip komplikasyonları için yüksek riske sahiptir. Yukarıda sayılan kişiler aynı zamanda COVID-19 açısından da yüksek riskli gruptadırlar ve her iki hastalık da benzer şekilde bulaştığı için özellikle korunma konusunda dikkatli olmalıdırlar.

Grip komplikasyonları nadiren ölüme yol açar nitelikte olsa da, riski yüksek olan kişilerin ciddi sorunlarla karşılaşmamak için alması gereken önlemler vardır. Özellikle yüksek riskli kişiler için bu önlemlerin başında grip aşısı gelir.

Grip aşısı kimlere yapılmalıdır?

Yukarıda belirtilen risk gruplarında olanlar ve bu risk grubundakilerle aynı evde yaşayanlar grip aşısı olmalıdır. Ayrıca uzun süreli aspirin tedavisi alan çocuk ve ergenlere ve sağlık çalışanlarına da grip aşısı uygulanmalıdır.

Bu risk gruplarına ek olarak 6 ay – 5 yaş arası çocuklar (Özellikle 6 ay – 2 yaş arası çocuklar), hamile kadınlar (hamileliğin ilk 3 ayından sonra grip aşısı yapılabilir), emziren anneler (bebeğini emziren bir annenin grip aşısı olmasında bir sakınca yoktur), 6 aydan küçük çocukların bulunduğu evlerde yaşayanlar ve özellikle bu çocukların bakımları ile ilgilenenlern de grip aşısı olmalıdır.

Kimler grip aşısı olmamalıdır?

• 6 aydan küçük bebekler
• Şiddetli yumurta alerjisi olan kişiler
• Daha önce grip aşısı ile şiddetli alerjik reaksiyon öyküsü olan kişiler
• Grip aşısı yapılmasına takiben 6 hafta içinde Gullian-Barre Sendromu geçirme öyküsü olan kişiler
• Ateşli orta-ağır hastalığı olan kişiler

Grip aşısı ne zaman yapılır?

Aşının virüs toplumda yayılmaya başlamadan önce yapılması gerekir, çünkü aşı sonrasında bağışıklığım gelişmesi yaklaşık iki hafta sürer. Bu nedenle aşı sonbahar başında, Eylül- Ekim aylarında yapılmalı ve Aralıktan önce bitirilmelidir. Korunması için iki doz  aşıya ihtiyaç duyan çocuklar için ise iki aşı arasında dört hafta süre olması gerektiği için aşılama sürecine daha erken başlanmalıdır.

Neden grip aşısının her yıl tekrarlanması gerekir?

Bunun iki nedeni vardır. İlk neden, aşılamaya karşı bağışıklık yanıtının zamanla azalmasıdır. İkinci neden ise, grip virüslerinin sürekli mutasyona uğramasıdır. Bu nedenle grip aşısının içindeki virüs tipleri her yıl Dünya Sağlık Örgütü tarafından önceki salgınlardaki virüs tipleri gözönüne alınarak belirlenir ve aşılar buna göre hazırlanır. Bu nedenle grip aşısının her yıl tekrarlanması gereklidir.

Grip aşısına rağmen gribe yakalanma ihtimali var mıdır?

Grip aşısına rağmen gribe yakalanmak mümkündür. Aşının etkili olması için 2- 3 hafta kadar zaman gerekir. Aşı etkisini göstermeden önce virüsü almış olmanız mümkündür, bu nedenle aşıdan kısa süre sonra grip olabilirsiniz. Ayrıca, aşı içeriğinde olmayan bir grip virüsü ile karşılaşma olasılığı da vardır. Bunun dışında, gribe benzer hastalık yapıp grip olmayan pek çok başka virüs de vardır ve bunlarla oluşan hastalık grip sanılabilir. Öte yandan grip aşısının koruyuculuğu kısmen de aşılanan kişinin genel sağlığı ve riskine bağlı olarak değişebilir. Özellikle bağışıklık sistemi sorunu olan kişiler ve ileri yaşlılar grip aşısına karşı yeterli bağışıklık yanıtına sahip olmayabilir.

Grip aşısının yararları nelerdir?

Grip aşısı etkisiyle

• Gribe yakalanma olasılığı % 30 civarında,
• Grip nedenli doktor başvuruları % 40-60 arasında,
• Grip nedeniyle 65 yaş üzerindeki hastaneye yatışlar % 40 civarında,
• Grip nedenli 65 yaş üzeri yoğun bakım ihtiyacı % 80 üzerinde azalır.

Ayrıca, grip aşısı enfeksiyon seyri sırasında veya sonrasında ortaya çıkabilecek koroner olayları da önemli ölçüde azaltır. Hatta, bu konudaki etkisi en önde gelen koroner kalp hastalığından korunma yöntemleri ile başabaş sayılır.

Koruma girişimi	Koruma tipi	Kalp krizinden koruma etkinliği (%)
Sigarayı bırakma	İkincil	32-43
Statinler	İkincil	19-30
Hipertansiyon ilaçları	İkincil	17-25
Grip aşısı	İkincil	15-45

Bu nedenle, yukarıda belirtilen risk gruplarında olan kişilerin ve 65 yaş üzerindekilerin grip aşısı olmasında büyük yarar vardır.

Grip aşısının yan etkileri nelerdir?

Ülkemizde uygulanan grip aşıları inaktif yani canlı olmayan virüslerden oluşur ve hastalık yapma riski taşımaz. Aşının yan etkileri seyrektir (% 1 altında) ve genellikle hafif ve kısa sürelidir. Bu yan etkiler şu şekilde sayılabilir:

• Enjeksiyon yerinde ağrı, kızarıklık ve/veya şişme
• Hafif baş ağrısı
• Ateş
• Kas ağrıları
• Mide bulantısı
• Yorgunluk

Bu yan etkiler aşılamadan hemen sonra başlar ve genellikle kısa sürede geçer. Nadiren grip aşısı bayılmaya da neden olabilir. Yukarıda belirtilen yan etkilerle karşılaşma durumunda doktorunuzlam görüşmenizde yarar vardır.

Grip aşısı dışında gripten nasıl korunulabilir?

Her ne kadar COVID-19 için alınan önlemler nedeniyle grip sayısında azalma beklense de, yine de önlem almayı ihmal etmemek gerekir. Grip belirtilerinin COVID-19 ile karışması bir yana, iki enfeksiyonun aynı anda olması olasılığı da mevcuttur ve tablo bu nedenle belirgin olarak ağırlaşabilir. Bu nedenle herkes için, ama özellikle grip ve kalp hastalıkları birlikteliği için aşağıdaki önlemlere dikkat edilmesi yararlı olacaktır.

Bu yazıda anlatılanlar bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve tedavi için doktorunuzun önerileri çerçevesinde hareket ediniz.