Covid-19 ve D vitamini ilişkisi hakkında pek çok spekülasyon yapılıyor, ancak bu ilişkinin ayrıntılarının irdelenmesine gerek var.
Belki geçen hafta yeterli D vitamini almanın sizi Covid-19’dan koruyabileceği hakkında bir haber okudunuz, belki de bir arkadaşınız Facebook’ta bununla ilgili birşeyler paylaştı. Peki, D vitamini ve Covid-19 ilişkisi nedir?
Gerçekten de, kimi araştırmalar, D vitamini takviyesinin Covid-19’dan korunmada veya yönetiminde rol oynayabileceğini gösteriyor. Ama cevap o kadar kolay değil. D vitamini eksikliğinde Covid-19’a yakalanmanın daha kolay olması ile D vitamini almanın Covid-19’dan koruması farklı kavramlar.
Covid-19 ve D vitamini ilişkisinin altyapısı
Covid-19 ve D vitamini ilişkisinin iki boyutu olduğunu dikkate almak gerekir. Bunlardan biri D vitamini eksikliğinin Covid-19 için bir risk faktörü olup olmadığı, diğeri ise D vitamininin Covid-19 infeksiyonundan korunma veya enfeksiyonu tedavi amacıyla kullanılıp kullanılamayacağıdır.
Sonuçta yaşlı, şeker hastalığı olan, hipertansiyonlu, şişman kişilerde D vitamini eksikliği yaygındır. Yaşlanma ve şişmanlık derinin ultraviyole etkisiyle aktif D vitamini sentez etme yeteneğini azaltır ve bu durum yaşlanmayı hızlandırır. Her ne kadar D vitamininin öncelikle kemikler ve kalsiyum metabolizması üzerine etkileri akla gelse de, bağışıklık sistemi üzerinde de önemli etkileri olduğu unutulmamalıdır.
D vitamini ve bağışıklık sistemi sağlığı konusu çok karmaşıktır. Tüm beyaz kan hücrelerinin yüzeylerinde D vitamini reseptörleri ve aktive edici enzimler vardır. Düşük D vitamini seviyeleri otoimmün hastalıklarla ilişkilendirilmiştir. Düşük D vitamini seviyeleri otoimmün hastalığa yol açmaz, ancak mevcut otoimmün hastalığın alevlenmesine veya gidişinin hızlanmasına yol açabilir. Diğer taraftan, düşük D vitamini seviyeleri sık enfeksiyonlarla da ilişkilendirilmiştir. Yani D vitamini bağışıklık sisteminin figür yapan bir jimnastikçi gibi dengede kalmasına yardımcı olur.
D vitamini antimikrobiyal peptidler adıyla bilinen maddeler de dahil olmak üzere bir dizi antiviral yanıt üretimini destekler. Ayrıca, yine D vitamini etkisiyle, obezite ve çeşitli kronik hastalıklarda ortaya çıkan iltihabi yanıtları azaltmaya da yardımcı olur.
D vitamini ve solunum yolu enfeksiyonları
Solunum yolu enfeksiyonları ve D vitamini ilişkisi üzerinde çok sayıda araştırma yapılmıştır. Çeşitli çalışmaların derlendiği 2017 tarihli bir analizde kandaki D vitamini düzeyi 25 ng/ml altında olan kişilerde D vitamini verilmesinin solunum yolu enfeksiyonlarını % 42 oranında azalttığı saptanmıştır. D vitamininin günlük veya haftalık dozlarda kullanımı ayda bir yüksek dozda kullanımdan daha etkili olmaktadır. Kullanılan en yaygın günlük doz D3 vitamini 300-4,000 IU’dur. Nitekim, yaşlılarda aylık yüksek doz D vitamini verilmesi D vitamini düzeyleri düşük bile olsa solunum yolu enfeksiyonlarından koruyucu etki yapmamaktadır. D vitamini eksikliği en şiddetli olanlarda D vitamini takviyesi almak solunum yolu enfeksiyonu risklerini yüzde 70 oranında azaltmıştır.
D vitamini ve COVID-19
Yapılan bir pilot araştırmada 20 Avrupa ülkesinin Covid-19 görülme ve ölüm oranı ile ülkelerin ortalama D vitamini seviyeleri karşılaştırılmıştır. Çalışma, düşük D vitamini seviyeleri ile Covid-19 enfeksiyonu saptanma ve ölüm oranları arasında bir bağlantı olduğunu ortaya koymuştur.
D vitamini ve Covid -19 enfeksiyonu arasındaki ilişki iki temele dayanmaktadır. Öncelikle, vitamin D solunum yollarındaki antimikrobiyal peptidleri destekleyerek Covid -19 da dahil mikropların solunum yollarına nüfuz etmesini güçleştirir. Diğer yandan da, D vitamini Covid -19’un yarattığı aşırı bağışıklık yanıtı ve buna bağlı sitokin fırtınasını azaltır.
60 yaşından büyükler, diyabet, yüksek tansiyon ve kronik akciğer hastalığı olanlar D vitamini takviyesinden yarar sağlayabilir. Günlük alınması gerekli miktar normal kişiler için 600 IU, yaşlılar için 800 IU ve bebekler için de 400 IU olarak belirlenmiştir. D vitamini eksikliği olanlarda ise eksikliğin düzeyine göre günde 1000- 4000 IU arası dozlar güvenle kullanılabilir. Yaşlılar ve kronik hastalığı olanlar dışında çocuklar ve emziren anneler de D vitamini takviyesinden yararlanır.
Buna karşılık, özellikle ileri yaştak kişiler için uygulanan ev izolasyonu bu kişilerin yeterli güneş ışığı alamamasına yol açmakta ve D vitamininin aktif hale geçişini azaltmaktadır.
Bu bulgulara rağmen, Covid -19’un önlenmesi veya tedavisi için D vitamini takviyesi önermeden önce daha fazla kanıta gerek vardır. Ancak, düşük D vitamininin bağışıklık sisteminin zayıflamasına yol açabileceği unutulmamalı ve D vitamini düzeyleri normale getirilmelidir.
Bu yazıda anlatılanlar bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve tedavi için doktorunuzun önerileri çerçevesinde hareket ediniz.
