Pek çok yararından bahsedilerek ön plana çıkartılan astaksantin hakkındaki bilgilere biraz yakından bakalım.
Astaksantin, kimi yosunlarda ve deniz ürünlerinde bulunan bir karotenoiddir. Somon, karides, istakoz ve flamingo tüylerine pembe rengi veren madde astaksantindir. Ayrıca, portakal, orman meyveleri ve koyu yeşil renkli sebzelerde de bulunur.
Astaksantin güçlü bir antioksidandır. Bu madde kan akışını arttırır ve sigara içenlerde ve obezlerde oksidatif stresi azaltır. Yapılan bir çalışmada bu karotenoidin kullanımıyla immün cevabın güçlendiği ve DNA hasarının azaldığı gösterilmiştir. Bir başka çalışmada da lenf düğümlerinin güçlendiği ve lenfasit üretiminin arttığı saptanmıştır.
Yararları
Kalp ve damar sağlığı
Astaksantin ile kalp ve damar sağlığına ilişkin önemli yarar beklentisi vardır. Bir çalışmada, hipertansiyonlu sıçanlarda bu maddenin verilmesiyle damarlardaki elastin düzeylerinin ve damar kalınlıklarının normalleştiği gösterilmiştir. Daha yeni bir çalışmada da endoteldeki (damarların iç tabakası) hasarın önlendiği saptanmıştır. Bu madde etkisiyle nitrik oksit salınımının düzenlendiği ve damar duvarı reaktivitesinin arttığı gösterilmiştir.
Yapılan çeşitli çalışmalarda bu antioksidanın LDL kolesterolün düşmesine, HDL kolesterol ve adiponektin düzeylerinin yükselmesine katkıda bulunduğu gösterilmiştir.
Astaksantin kullanmakta olan hayvanlarda kalp krizi sonrasında kalp kası hücrelerindeki kayıp miktarının azaldığı saptanmıştır.
Ancak, astaksantin’in kalp hastalıklarını önleyici/tedavi edici veya kolesterolü düşürücü etkileri konusunda kullanımını desteklemek için yeterli klinik kanıt yoktur.
Kanser
Antioksidan etkileri dolayısıyla astaksantin çeşitli kanser türlerinin tedavisinde incelenmiştir. Bir çalışmada bu madde meme kanseri tedavisinde yardımcı olarak kullanıldığı zaman kısa ve uzun vadede yararlı görülmüştür. Ancak, maliyetinin yüksekliği tedavide ve araştırmalarda kullanımını kısıtlamaktadır.
Diyabet
Astaksantinin antioksidan etkilerinin pankreasın beta hücrelerini koruyarak diyabette yararlı olabileceği düşünülmüştür. Bir hayvan çalışmasında diyabetik farelerde astaksantin ile pankreasın beta hücrelerinde glikoz toksisitesinin azaltıldığı gözlenmiştir.
Diyabetli hastalarda astaksantin etkisiyle hipertansiyonun azaldığı ve şeker metabolizmasının düzeldiği saptanmıştır. Bir başka çalışma da, bu maddenin insülin hassasiyetini arttırdığı yönünde bulgular vermiştir.
Ancak, mevcut çalışmaların kapsamı diyabetlilerde rutin astaksantin kullanımını önermek için yetersizdir.
Beyin sağlığı
Yüksek doz astaksantinin hayvanlarda inme sonrası beyin hasarını azaltmaya yardımcı olduğu ve bunun nedeninin nitrik oksitin toksik etkisinin azaltılmasına bağlı olduğu gözlenmiştir. Travmaya bağlı beyin hasarlarında da bu maddenin koruyucu olabileceği belirtilmiştir. Yine bu maddenin Alzheimer hastalığının önlenmesinde ve seyrinin yavaşlatılmasında yararlı olabileceği yönünde çalışmalar vardır. Benzer yararlar Parkinson hastalığı için de öngörülmüştür. Ancak, bu veriler rutin klinik kullanımı önermek için yetersizdir.
Göz sağlığı
Astaksantin kan beyin bariyerini geçen bir madde olduğu için doğrudan gözlere ulaşabilmektedir. 1940’larda yazılan bir makalede aşağıdaki durumlarda bu maddenin yararlı olabileceği belirtilmiştir.
- Göz kuruluğu ve batması
- Göz dokularına giden kan akımının arttırılması
- Göz yorgunluğu
- Görüş netliği, odaklanma ve derinlik algısı
- Çift görme
Bu konuda aşağıdaki klinik durumlarda yarar olabileceği belirtilmiştir.
- Yaşa bağlı makula dejenerasyonu
- Kuru göz
- Göz yorgunluğu ve ekran yorgunluğu
- Çift görme
- Retina kan akımı
- Glokom
- Diyabetik retinopati
- Katarakt
Karaciğer yağlanması
Astaksantin kullanımıyla karaciğer fonksiyonlarının düzeltilebileceği ve karaciğer yağlanmasının önlenebileceği yönünde bulgular vardır. Bu durum alkole bağlı karaciğer yağlanması için de gösterilmiştir. Ancak, bu maddenin insanda bu amaçla kullanımına ait veriler yetersizdir.
Cilt sağlığı ve astaksantin
Astaksantin harici olarak cilt sağlığı amacıyla kullanılabilir. Bir çalışmada; hem kadınlarda, hem de erkeklerde bu maddenin topikal olarak ve ağız yoluyla birlikte kullanımıyla kırışıkların azaldığı, yaşa bağlı cilt lekelerinin küçüldüğü ve derinin nemini koruduğu gözlenmiştir. Bir başka çalışmada da bu maddenin deri kanserini önleyebileceği belirtilmiştir. Ancak, bu konularda daha fazla çalışmaya ihtiyaç vardır.
Egzersiz desteği
Astaksantin’in egzersiz dayanıklılığına ve yorgunluk düzeylerine etkisi üzerine pek çok çalışma yapılmıştır. Bu konudaki hayvan çalışmaları bu maddenin vücudun egzersiz sırasındaki yağ asidi yakımını önemli ölçüde arttırarak dayanıklılığı arttırdığını ve kas ve iskelet hasarlarını azalttığını göstermiştir. Ancak, bu konudaki insan çalışmaları yetersizdir ve olan çalışmalarda da yarar saptanamamıştır.
Eklem ağrısı
Astaksantin’in ağrılı eklem hastalıklarında enflamasyon ve ağrıyı azaltıcı etkileri olması da beklenmektedir. Karpal tünel sendromu için de yarar öngörülmüştür. Ancak, bu konuda yapılan çalışma sonuçları kesin bir kanaat için yeterli değildir.
Mide ülseri
Bir çalışmada farelerde astaksantin etkisiyle mide ülserinin küçüldüğü ve midede H. Pylori miktarının azaldığı gösterilmiştir.
Erkek üreme sağlığı
Erkek üreme sağlığı üzerine yüksek doz astaksantin etkilerini araştıran bir çalışmada sperm sayısı ve hareketliliğinin iyileştiği ve fertilitenin arttığı gösterilmiştir.
Astaksantin kullanımı
Besinlerde astaksantin
Gıdalarla astaksantin alımının yararlı olduğu konusunda şüphe yoktur. Bu amaçla bu maddenin bol bulunduğu besinleri tüketmekte yarar vardır. Bu besinler şu şekilde sıralanabilir.
- Deniz yosunu
- Somon
- Doğal gökkuşağı alabalık
- Karides
- İstakoz
- Portakal
- Orman meyveleri
- Koyu yeşil yapraklı sebzeler
Bir porsiyon (~150 gr) somon ~2 mg astaksantin içerir.
Astaksantin destekleri
Gıda desteği olarak kullanılacak astaksantin dozu hakkında görüş birliği yoktur ve önerilen dozlar günde 2- 12 mg arasında değişmektedir.
Astaksantin riskleri
Yan etkiler
Bu maddenin testosteron’un aktif şekli olan DHT’a dönüşmesini sağlayan 5- alfa redüktaz enziminin etkisini azaltması dolayısıyla erkeklerde aşağıdaki yan etkiler beklenebilir. Ancak, bu konudaki çalışma sonuçları yetersizdir.
- Sertleşme güçlüğü
- Cinsel istek azalması
- Göğüslerde büyüme
Astaksantin kan basıncını düşürebilir ve kalsiyum seviyelerini azaltabilir. Bu nedenle, düşük tansiyon eğilimi olanlar, hipertansiyon ilaçları kullananlar ve kemik erimesi (osteoporoz) tehlikesi bulunanlar bu suplemanı kullanırken dikkatli olmalıdır. Benzer durum prostat büyümesi için ilaç kullananlarda da mevcuttur.
Bu maddeye veya benzer karotenoidlere allerjisi olanların bu suplemanı ve bu maddeyi içeren besinleri tüketmekten kaçınması gerekir.
Gebeler ve süt veren anneler de astaksantin kullanmaktan kaçınmalıdır.
Bu madde bağışıklık yanıtını güçlendirdiği için otoimmün hastalığı olanların ve bağışıklığı düşüren ilaçlar kullananların dikkatli olmasında yarar vardır.
Astaksantin ile ilaç etkileşimleri
Astaksantin karaciğerde P450 enzim yolunu kullanarak metabolize olur. Bu nedenle, aynı enzim yoluyla metabolize olan ilaçları kullananlarda ilaç etkilerinde değişme beklenebilir. Düzenli ilaç kullananların bu suplemanı başlamadan önce potansiyel yan etkiler ve etkileşimler konusunda doktorlarından onay alması yararlı olur.
Bu madde kan pıhtılaşmasını azaltıcı etkiye sahiptir. Bu nedenle, kan pıhtılaşmasını önleyen ilaçları kullananların kanama riskini azaltmak için bu maddeden kaçınması daha doğru olur.
Sonuç
Astaksantin pek çok yararlı etkileri olan bir maddedir. Bu maddeyi bol içeren besinleri kullanmakta allerji riski dışında sorun yoktur. Ancak, bu maddeyi içeren suplemanları kullanmadan önce yan etkileri, riskleri ve ilaç etkileşimleri hakkında bilgi sahibi olmakta ve gerekirse doktorlarının onayını almakta yarar vardır.
Astaksantin suplemanları hakkındaki bir sorun da, üreticiler arasında kalite ve aktif içerik açısından önemli farklar bulunmasıdır. Suplemanlarda kalite açısından düzenleyici otorite denetimi olmadığından, bu konuda standart belirlemek güçtür. Bu nedenle, güvenilir suplemanları kullanmaya dikkat etmek gerekir.
Bu yazıda anlatılanlar bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve tedavi için doktorunuzun önerileri çerçevesinde hareket ediniz.
