A vitamini göz sağlığı, bağışıklık sistemi ve sağlıklı gebelik için oldukça önemli olan bir grup yağda çözünen bileşiğin genel adıdır.
A vitamini nedir?
Yağda çözünen vitamin grubunda yer alan A vitamini retinol olarak da adlandırılmaktadır. Bu vitamin besinlerde 2 farklı şekilde bulunur. Et ve süt ürünleri gibi hayvansal ürünlerde önceden oluşturulmuş (retinol) şekildedir, bitkilerde bulunan provitamin A (beta-karoten) ise vücutta retinole dönüştürülür.
Besinlerdeki beta-karotenin yaklaşık % 8’i vücutta A vitamini haline gelir. A vitamininin yüzde 90’ı karaciğerde depolanır.
A vitamini ne işe yarar, faydaları nelerdir?
A vitamini; görme fonksiyonunda, cildi onarmada ve güçlendirmede, cilt hastalıklarını iyileştirmede, diş ve kemik yapılarının sağlıklı bir şekilde oluşmasında ve virüslerin neden olduğu enfeksiyonlarda yararlıdır. A vitamini güçlü bir antioksidan olduğu için kalp ve damar hastalıklarını önleyen ve bağışıklık sistemi kuvvetlendiren bir ajandır, ayrıca çeşitli kanser türlerine ve yaşlanmaya bağlı hastalıklara karşı koruyucudur.
Bu vitamin vücudun metabolizmasının sorunsuz çalışmasını sağlamak için gerekli olan organik (karbon içeren) bir bileşiktir. Görme, büyüme, üreme, embriyo gelişmesi, kan yapımı, bağışıklık sistemi ve doku hücre büyümesi için gereklidir. Vücudun hastalıklara karşı bağışıklık sisteminin oluşumunda yardımcıdır. Bağırsak, deri gibi epitel doku yapımı, gelişimi ve korunmasında görev alır. Ağız, mide ve ince bağırsakların ve idrar yollarındaki deri ve dokuların sağlıklı bir şekilde devamlılığını sağlayarak, enfeksiyonlara karşı korur.
Karotenoid formları bir antioksidan olarak çalışarak çeşitli kanser türleri ile yaşlanmaya bağlı hastalıklara karşı koruyucu etki gösterebilir. Gözlerin karanlıkta normal olarak görmesine ve alacakaranlığa alışmasına yardım eder.
Bu vitamin hem erkeklerde hem de kadınlarda sağlıklı bir üreme sistemini sürdürmek ve ayrıca hamilelik sırasında embriyoların normal büyümesini ve gelişmesini sağlamak için de gereklidir.
A vitamini içeren besinler nelerdir?
A vitamininin (retinol) başlıca hayvansal kaynakları arasında et (özellikle karaciğer), süt ürünleri (özellikle tam yağlı ürünler),yağlı balıklar ve yumurta bulunur. Meyvelerde (kavun, kayısı, mango, papaya), sebzelerde (yeşil yapraklı sebzeler, ıspanak, brokoli, havuç, tatlı patates ve bal kabağı gibi yeşil, turuncu ve sarı sebzelerde) ve diğer bitki bazlı ürünlerde bolca beta karoten mevcutur.
En iyi kaynaklardan bazıları şunlardır:
- Yumurta (büyük bir yumurtada 75 mikrogram)
- Somon (85 gr içinde 59 mikrogram)
- Sade yoğurt (1 su bardağı 32 mikrogram)
- Konserve ton balığı (85 gramda 20 mikrogram)
- Tatlı patates (bir orta boy tatlı patateste 1.403 mikrogram)
- Havuç ( yarım su bardağı çiğ 459 mikrogram)
- Kavun (yarım su bardağında 135 mikrogram)
- Kırmızı dolmalık biber (yarım su bardağı 117 mikrogram)
- Kuru kayısı (5 adetta 63 mikrogram)
Bu vitamin vücutta sadece yağ ile tüketildiğinde emilebilir. Dolayısıyla, sebzeler ve meyveler gibi yağdan fakir karoten kaynakları yararlı yağlar ile birlikte tüketilmelidir.
Günlük gereksinim
Günlük A vitamini ihtiyacı yetişkin bir erkek için 1000 mikrogram, yetişkin bir kadın için 800 mikrogram, çocuklar ve ergenler için ise 300-600 mikrogramdır. En uygun olan şekil, bu vitaminin doğal yollardan alınmasıdır. Gebelere dışarıdan takviye olarak verilmemelidir.
A vitamini eksikliği belirtileri nelerdir?
Yetersiz ve dengesiz beslenenlerde ve büyümenin hızlı olduğu çocukluk, gebe ve emzirme dönemlerinde eksiklik daha sık görülür. A vitamini eksikliği; gece körlüğü ( niktalopi), çok kuru ve pürüzlü bir cilt, saçlı deride kepeklenme, bağışıklık sisteminde zayıflama, gözde kuruma, bağışıklık sisteminin zayıflamasına bağlı enfeksiyon hastalıklarında artış, çocuklarda büyüme geriliği gibi belirtilerle ortaya çıkar, ayrıca kızamık içinde bilinen bir risk faktörüdür. En yaygın eksiklik belirtisi kseroftalmi (az ışıkta görememe) denilen ve körlüğe kadar gidebilen bir göz rahatsızlığıdır.
Fazlası zararlı mı?
Bu madde vücutta depolanan bir vitamindir ve fazla alındığında dokularda yavaş yavaş birikerek toksik reaksiyonlara yol açabilir. Bu sorunların başında karaciğer hasarı gelir.
Zehirlenme günde 15mg dozda 3 aydan uzun süre kullanıldığında gelişir. Zehirlenmenin ilk belirtileri daha çok baş dönmesi, çift görme, baş ağrısı, kasılma nöbetleri, dudaklar ve avuç içlerinin soyulması, şiddetli kusma, kafa içi basıncı artışı şeklindedir. Ayrıca, kuru cilt, kusma, kellik, kemik ağrıları, kalsiyum yükselmeleri, lenf bezlerinde büyüme, kan yağlarında yükselme, regl olamama, yalancı beyin tümörü belirtileri, sinirlilik, huzursuzluk, kansızlık görülebilir. Gebelerde doz fazlası durumunda düşüklere, bebekte kalp ve kafa anomalilerine rastlanabilir. Yaşlılar, alkolikler, karaciğer hastalığı olanlar A vitamini zehirlenmesine daha duyarlıdırlar. A vitamini takviyesi alınmadan önce mutlaka uzman bir hekime danışılmalıdır.
Bu yazıda anlatılanlar bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve tedavi için doktorunuzun önerileri çerçevesinde hareket ediniz.
