Ultrasonografi ile görüntüleme, batın içi organları (mide ve barsakların iç yüzeyleri hariç), ve tiroid, meme gibi yüzeyel organları değerlendirmek için yaygın olarak kullanılan ilk basamak görüntüleme yöntemidir.
Ultrasonografi X-ışını (röntgen ışını, radyasyon) içermez. Zararsız ses dalgaları kullanarak görüntü oluşturduğundan ultrasonografi hamileler ve çocuklar dahil herkes için güvenli bir yöntemdir.
Ultrasonografi ile görüntülemenin diğer bir avantajı ise işlem sırasında hastanın hareketsiz yatması gerekmez. Tüm bunlara ek olarak hastanın, mekanik herhangi bir kapalı alan içerisine girmesi söz konusu değildir.
Bu yöntem transduser (prob) aracılıyla vücuda gönderilen yüksek frekans ses dalgalarıyla çalışmaktadır. Dokudan yansıyarak geri gelen ses dalgalarını tekrar bu transduser algılamakta ve matematik algoritmalar yardımıyla görüntüye dönüştürmektedir. İnceleme dinamik ve gerçek zamanlı (real time) yapıldığından incelemeyi yapan hekimin bilgi ve deneyimi, tanının doğru olup olmadığını doğrudan etkileyen faktördür. Bu nedenle bu işlem mutlaka güvenilir kurumlarda ve işin uzmanı olan radyologlar tarafından gerçekleştirilmelidir.
Ultrasonografi Ne Zaman ve Nasıl Yapılır?
Ultrasonografi hamileler ve çocuklar dahil olmak üzere herkese yapılabilmektedir. Bu görüntüleme yöntemi özellikle yumuşak dokuların görüntülenmesinde kullanılır. Bu yöntem sıklıkla batın, tiroid ve meme için kullanılır, ayrıca çeşitli diğer vücut bölgelerinde de kullanılabilir. Damarsal yapıların incelenmesi de Doppler ultrasonografi alacılığıyla gerçekleştirilebilir.
Ultrasonografi Genellikle Kimlere Yapılır?
Bu inceleme sırasında herhangi bir cihaz içine girmek gerekmediğinden hastaların endişe etmesi için (özellikle klostrofobisi bulunan kişiler) bir neden yoktur. Ultrasonografiye başlarken görüntüleme yapan doktor hastanın çekim yapılacak bölgesine bir jel sürebilir. Bu sıvının amacı ses dalgaların daha iyi iletilmesi ve görüntünün ekranda daha net bir şekilde elde edilmesine yardımcı olmaktır. Çekim, hastanın ve teşhisin durumuna göre değişmekle birlikte genellikle 10-15 dakika içerisinde tamamlanır.
Renkli Doppler ultrasonografi
Renkli Doppler ultrasonografi yine ses dalgaları kullanarak damar yapıları içindeki akımı değerlendiren bir ultrasonografi yöntemidir. Cihazın ismi ses dalgalarının yarattığı Doppler etkisinden gelmektedir. Çekim yapılırken önceden yapılan araştırmalara göre belirlenmiş ve cihaza kodlanmış frekansta ses dalgası gönderilir. Daha sonra iç organlar veya kan damarlarından yansıyan ses geri döner. Geri dönen ses dalgası cihazın ekranında görüntü oluşmasını sağlar. Damarlardaki kan hücreleri, cihaz tarafından gönderilen bu ses dalgalarını değiştirir. Bu şekilde kan akışı olmayan yerlerin tespit edilmesi sağlanır. Cihazın ekranında oluşan grafikler sayesinde kan damarlarındaki akış belirlenebilir.
Doppler ulltrasonografi nerede ve neden kullanılır?
Derin organ veya yüzeysel damar yapılarının açık olup olmadığı, tıkayıcı lezyon varlığı, kan akım yönü ve akım paterni, akım hızları, yer kaplayan lezyonların damarlanma özellikleri gibi kriterler bu yöntemle değerlendirilebilir. Bu görüntüleme yöntemi ile atar ve toplardamarlardaki yapısal değişikliklere, daralma veya tıkanıklık olup olmadığına bakılır, ayrıca kan akımının şiddeti ve hızı ölçülür.
Bu yöntem ile; boyunda beyine giden ana atar damar ile dallarında kireçlenmeler, plaklara bağlı oluşan darlıklar veya tıkanıklıklar ile beynin arka kesimini besleyen damarların akım miktarı saptanabilir ve bu yöntem “Karotis ve Vertebral Sistem Doppler İncelemesi” adını alır.
Benzer şekilde Doppler ultrasonografi ile çeşitli atar ve toplardamarlardaki kireçlenme (damar sertliği) plaklarına bağlı oluşan darlık, pıhtı oluşumları ve toplardamarlarda yetmezlik (varisler) olup olmadığı saptanabilir. Bu inceleme “Üst/Alt Ekstremite Arteriyel ve/veya Venöz Doppler İncelemesi ” adını alır.
Siroz ve benzeri karaciğer hastalıklarında karaciğeri besleyen damarlarda meydana gelen değişiklikleri incelemek için “Portal Doppler İncelemesi” kullanılabilir.
Gebelik sırasında, anne karnındaki bebeğin gelişiminin ve bebeğe veya bebek eşine (plasenta) giden kan akımının hiz ve niteliğinin saptanması için Doppler ultrasonografi kullanılabilir.
Erkeklerde cinsel işlev ve üreme bozukluklarına tanı koymak amacıyla penis ve testis damarlarındaki bozuklukları saptamak üzere bu organlar Doppler ultrasonografi ile incelenebilir. Bu incelemeler incelenen organa göre “Penil Doppler incelemesi” veya “Skrotal ya da Testis Doppler İncelemesi” adını alır.
Vücutta saptanan bir kitleyi (tümörü) besleyen damarların olup olmaması o kitlenin iyi huylu ya da kötü huylu olduğunu saptamada önemli bir ölçüttür. Bu inceleme “Kitleye Yönelik Doppler İncelemesi” şeklinde adlandırılır.
Bu yazıda anlatılanlar bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve tedavi için doktorunuzun önerileri çerçevesinde hareket ediniz.
