Hiç gıda allerjisi geçirdiniz mi? Gıda allerjisi çok yaygındır ve bazen çok tehlikeli, hatta ölümcül sonuçlara yol açabilir.
Gıda allerjisi çok yaygındır ve giderek de artış göstermektedir. Erişkinlerin % 5’inde ve çocukların da % 8’inde gıda allerjisi olduğu tahmin edilmektedir.
Hemen hemen her gıda ile allerji ortaya çıkabilir, ancak gıda allerjilerinin çoğunluğunu 8 ana gıda oluşturur.
Gıda allerjisi nedir?
Gıda allerjisi, belli bir besin maddesinin allerjik reaksiyonla sonuçlanan anormal bir bağışıklık yanıtını tetiklemesidir. Bu duruma, vücudun bağışıklık sisteminin o besin maddesindeki kimi proteinleri tehlikeli olarak tanımlayarak tepki göstermesi ve histamin başta olmak üzere bir dizi kimyasal maddenin salgılatarak enflamasyonu tetiklemesi yol açar. Bu durum, söz konusu besin maddesinin çok müçük miktarları ile bile ortaya çıkabilir.
Gıda allerjisi belirtileri
Allerji yapan besin maddesi ile karşılaşmadan sonra birkaç dakikadan birkaç saate kadar değişen bir süre içinde aşağıdaki belirtiler ortaya çıkar.
- Dilde, dudaklarda veya yüzde şişme
- Ağızda kaşıntı
- Nefes alma güçlüğü
- Kan basıncının düşmesi
- Kusma
- İshal ve karın ağrısı
- Kaşıntılı döküntüler ve kızarıklıklar
Ağır vakalarda gıda allerjisi anaflaksiye yol açabilir ve çok kısa bir zaman içinde kaşıntılı döküntü ve kabartılar, dilde veya boğazda şişme, nefes darlığı ve tansiyon düşüklüğü ortaya çıkabilir ve kimi zaman ölüme bile yol açabilir.
Gıda intoleransı
Kimi gıdaların tüketilmesiyle ortaya çıkan tahammülsüzlük belirtileri gıda intoleransı veya duyarlılığı olarak adlandırılır. Bunların en çok bilinenleri laktoz intoleransı ve gluten duyarlılığıdır. Gıda intoleransı duyarlı olunan besin maddesinin miktarıyla bağlantılıdır, bağışıklık sistemi tepkisini içermez ve yaşam kalitesini düşürmekle birlikte yaşamı tehdit etmez. Kısaca, gıda intoleransı ve gıda allerjisi birbirinden farklıdır.
Gıda allerjisi yaratan besinler
İnek sütü
İnek sütü allerjisi bebeklerde ve küçük çocuklarda en sık (% 2- 3) görülen gıda allerjisidir. Genellikle 6 aydan önce inek sütü verilen bebeklerde ortaya çıkar. Bu allerji çocuk büyüdükçe azalır ve erişkin yaşa geldiğinde % 90 üzerinde ortadan kaybolur.
İnek sütü allerjisi genellikle süt verildikten 5- 30 dakika sonra yukarıda sayılan tipik belirtilerle ortaya çıkar. Ancak, kimi vakalarda kusma, gaz, kabızlık veya ishal gibi intoleransı taklit eden belirtiler ön planda olabilir.
Bu gıda allerjisi sadece sütle değil, süttozu, yoğurt, peynir, tereyağı, dondurma ve benzeri süt ürünleri ile de görülebilir. Süt ürünleri hazır gıdalarda çok kullanıldığı için, hazır gıda etiketlerinin dikkatle incelenmesi gerekir.
Bu allerjiden korunmanın tek yolu süt ve süt ürünü içeren gıdalardan uzak durmaktır. Süt allerjisi olan bebeklerin süt veren annelerinin de süt ve ürünlerinden uzak durması gerekir.
Yumurta
Yumurta allerjisi çocuklarda sıklık bakımından ikinci sıradadır, ama bu allerji de çocuk büyüdükçe azalır ve 16 yaşına kadar çocukların üçte ikisinde kaybolur. Genellikle yumurta beyazına karşı allerji söz konusudur, yumurta sarısı allerjisi çok daha nadirdir.
Bu allerjiden korunmanın da yolu yumurtadan ve yumurta içeren her türlü gıdadan uzak durmaktır.
Ağaçta yetişen kuruyemişler
Ceviz, fındık, badem, antepfıstığı, çam fıstığı gibi ağaçta yetişen kuruyemişler önemli bir allerji nedenidir ve gıda allerjilerinin % 1’ini oluştururlar. Bu kuruyemişlerden birine karşı allerjik olanların diğer kuruyemişlere de allerji geliştirme olasılığı yüksektir. Bu nedenle, bir kuruyemişe karşı allerjik olanların diğer kuruyemişlerden de kaçınmasında yarar vardır. Kuruyemiş içeren tüm gıdalar (salatalar, hamurişi ve tatlılar, fındık ve badem ezmesi gibi ezmeler vs.) da bu kapsamda sayılmalıdır.
Yerfıstığı
Her ne kadar aslında bakliyat sınıfının bir üyesi olsa da, kuruyemiş sayılan yerfıstığı çok sık (çocuklarda % 4- 8, erişkinlerde % 1-2) allerji yapan bir besindir. Üstelik, yerfıstığı allerjisi olanların genellikle ağaçta yetişen kuruyemişlere karşı da allerjisi vardır. Bu allerjide ailevi bir yatkınlık da gözlenmiştir. Yine korunmanın en önemli yolu, yerfıstığından ve yerfıstığı içeren ürünlerden uzak durmaktır.
Kabuklu deniz ürünleri
Karides, yengeç, ıstakoz, kerevit, midye, kalamar ve benzeri balık dışı deniz ürünleri önemli allerji nedenidir. Bu allerji tipi bazen bu ürünlerin piştiği kaplardan çıkan buharla bile tetiklenebilir. Hafif tipleri bazen barsak enfeksiyonlarıyla karıştırılabilir. Ağr tipleri ise anaflaksi ve ölüme kadar gidebilen sonuçlar yaratabilir.
Buğday
Buğday allerjisi çocuklarda çok sık görülmesine karşılık genellikle 10 yaşına kadar kaybolur. Genellikle mide- barsak belirtileriyle kendini gösterse de, bazen ağır sonuçlara da yol açabilir. Erişkinde nadirdir, ama olduğu zaman çölyak hastalığı veya çölyak dışı gluten duyarlılığı ile karıştırılabilir.
Soya fasulyesi
Soya allerjisi genellikle üç yaş altındaki çocukları etkiler, ancak bunları üçte ikisi erişkin yaşa kadar bu allerjiden kurtulur. Nedeni, soya veya soya içeren ürünlerde bulunan bir ptoteindir. Genellikle hafif- orta derecede belirtilere yol açsa da, bazen anaflaksiye kadar giden ağır sonuçlar yaratabilir. Kimi çocuklarda soya allerjisi ile inek sütü allerjisi birlikte bulunabilir.
Soya sütü, tofu ve soya sosu gibi soya ürünlerinin yanısıra, pekçok endüstriyel gıda maddesinin içinde de soya proteini bulunur. Bir kısım bebek mamaları da buna dahildir. Bebeği soyaya allerjik olan süt veren anneler de soya ürünleri kullanmamalıdır.
Balık
Balık allerjisi erişkinlerin % 2 kadarını etkileyen yaygın bir gıda allerjisi türüdür. Çoğu gıda allerjisinin çocukluktan gelmesine karşılık, balık allerjisi olanların % 40’ında bu durum erişkin yaşta gelişir. Balık allerjisi kabuklu deniz ürünleri allerjisine benzer şekilde seyreder ve anaflaksi gibi ciddi sonuçlara yol açabilir. Ancak, balık allerjisi ve kabuklu deniz ürünleri allerjisinin aynı kişide birlikte bulunması nadirdir. Ayrıca, bir balık türüne allerjik olan kişi tüm balıklara allerjik olabilir veya bir başka balık türüne allerjik olmayabilir. Bu allerjinin de hafif tipleri bazen barsak enfeksiyonlarıyla karıştırılabilir.
Gıda allerjisi yaratabilen diğer gıdalar
En sık rastlanan gıda allerjisi etmenleri yukarıda sayılmış olmasına karşılık, başka sık rastlanan allerjik besin maddeleri de vardır.
- Ketentohumu
- Susam
- Kişniş
- Şeftali
- Muz
- Avokado
- Kiwi
- Kereviz
- Sarımsak
- Hardal
- Anason
- Papatya
Ancak, listenin bunlarla sınırlı değildir ve hemen hemen her besin maddesi allerji yapabilir.
Gıda allerjisi olanlar ne yapmalı?
Eğer gıda allerjisi varsa, akılda tutulması gereken birkaç husus vardır.
Öncelikle, allerji yaratan besin maddesinden uzak durmak gerekir. Süt ürünleri, soya, buğday ve kuruyemişler pekçok endüstriyel gıda maddesinde de bulunduğu, ayrıca çoğu restoran ve pastane ürünlerine de katıldığı için bu tarz ürünleri de iyi araştırmak gerekir.
İkincisi, bu durumu mutlaka doktorla görüşmek ve alınabilecek diğer tedbirleri araştırmak gerekir.
Bebeği herhangi bir besine allerjik olan süt veren anneler de allerji kaynağı olan besinden uzak durmalıdır.
Son olarak, gıda allerjisi nedeniyle daha önceden ağır reaksiyon geçirmiş olanların yanlarında reaksiyon durumunda kullanmak için enjektabl epinefrin (Epipen, Penepin) bulundurmaları çok önemlidir, ciddi reaksiyon durumunda hayat kurtarıcı olabilir.
Gıda allerjisi yaşamı tehlikeye sokan sonuçları olan bir durumdur ve asla hafife alınmamalıdır.
Bu yazıda anlatılanlar bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve tedavi için doktorunuzun önerileri çerçevesinde hareket ediniz.
