Ülkemizin güneyinde ortaya çıkan ve geniş alanları etkileyen orman yangınları nedeniyle gündeme gelen iklim değişikliği, doğal yaşama ve ekolojiye etkisinin yanısıra insan sağlığına ve toplumsal düzene olan etkileri açısından da incelenmeye muhtaç gözüküyor.
Sanayi devrimi ile başlayan çevre sorunları, 1950’lerden başlayarak dünyada ortalama sıcaklığın giderek artmasına yol açıyor. Son 50 yılda dünyadaki ortalama sıcaklık 1oC kadar artmış durumda. Bu durum başka faktörlerin de etkisiyle iklim değişikliğini de tetikliyor.
İklim değişikliği nedeni olan faktörler
- Hızlı endüstrileşme
- Enerji kullanımında artış
- Tarım uygulamaları
- Ormansızlaşma
- Tüketici talepleri
- Büyükbaş hayvan yetiştiriciliğinde artış
- Ulaşım
- Yeraltı kaynaklarının çıkartılması
- Çevre kirliliği
İklim değişikliği ve global ısınmanın sonuçları
- Sıcaklık artışı
- Deniz seviyelerinde yükselme
- Beklenmedik hava koşulları
- Aşırı iklimsel olaylarda artış
- Aşırı yağışlar ve seller
- Dolu, aşırı kar gibi olaylar
- Fırtına ve kasırgaların sayı ve şiddetinde artış
- Erozyon artışı
- Vahşi yaşamın ve biyoçeşitliliğin azalması
Sosyal ve ekonomik açıdan İklim değişikliği
İklim değişikliği pek çok sosyal ve ekonomik soruna yol açmaktadır. Bunların başlıcaları aşağıdaki şekilde gösterilmiştir.
Nitekim, iklim değişikliği nedeniyle 2018 yılında yaşanan olayların rakamları bu durumu açıkça ortaya koymaktadır.
Etkilenen kesimler ve nedenleri
Bu durumdan en fazla etkilenen kesimin yoksullar olduğu anlaşılmaktadır.
- Düşük gelirli insanların dörtte üçü geçinebilmek için tarım, hayvancılık, balıkçılık veya ormancılık gibi doğal kaynaklara dayalı üretimlere muhtaçtır. İklim değişikliğinin bu kaynakları etkilemesi bu insanların geçim kaynaklarını daha da kısıtlayarak onları göçe zorlamaktadır.
- Düşük gelirli insanların önemli bir kısmı coğrafi olarak riskli alanlarda yaşamaktadır. Özellikle büyük şehirlerin çevresindeki varoşların çoğu sel ve toprak kayması tehdidi altındaki alanlarda yer almakta ve bu insanlar iklim koşullarındaki aşırı değişikliklerden en fazla etkilenmektedirler. Bu durum, felaket anında bu insanların sağlık hizmetlerine, kurtarma faaliyetlerine ve sağlıklı gıda ve suya erişimini de güçleştirmektedir.
- Düşük gelir seviyesi, insanların felaket sonrası toparlanmasını da güçleştirerek fakirliği arttırmaktadır. Felakette kaybedilen evlerin, hayvanların, tarım ürünlerinin ve diğer birikimlerin yerine konamaması yoksulluğu derinleştirmektedir.
- Yoksulluğa ek olarak etnik azınlıklar, toplumun izole kesimleri ve kadınlar bu durumdan daha fazla etkilenmektedir.
- Azınlık kesimler toplum tarafından kabullenilmeme sonucunda kötü çevresel koşullarda yaşamaktadır.
- Sanayi bölgelerinin yakınlarındaki sanayi kirliliğine maruz kalan alanlarda veya çöplükler yakınında etnik azınlık yerleşimlerine sık rastlanmaktadır. Örneğin ABD’de, siyahi çocukların beyaz çocuklara oranla hava kirliliğinden % 30 daha fazla etkilendiği saptanmıştır. Bu duruma “çevresel ırkçılık” adı verilmektedir.
- İzole toplum kesimleri de benzer şekilde iklim değişikliği sonucu ortaya çıkan kaynak kısıtlılığından etkilenmektedir. Dinsel ve etnik dışlanmaya maruz kalma da bu durumu arttırıcı etki göstermektedir. Örneğin göçebelerin otlak alanları kısıtlanmakta, izole kesimlerin kaynaklara erişimleri güçleşmektedir.
- Dünyadaki yoksulların % 70’inin kadın olması, iklim sorunlarından en fazla kadınların etkilenmesi sonucunu getirmektedir. Gıda üretimi ve toplanması, su ve yakıt temini gibi işler yoksul toplum kesimlerinde daha çok kadın emeğine dayanmakta ve bu nedenle iklim değişikliğinin sonuçları kadınları daha fazla etkilemektedir.
İklim değişikliği ve insan sağlığı
Bu ekonomik ve sosyal sorunların yanısıra iklim değişikliği önemli sağlık sorunlarına da neden olabilmektedir. Bu sorunlar şu şekilde sıralanabilir:
- Sıcaklık artışı
- Sıcak çarpması
- Kalp sorunları
- İnmeler
- Kötü hava koşulları
- Kazalar ve ölümler
- Psikolojik sorunlar
- Hava kirliliği
- Astım
- Akciğer sorunları
- Kalp sorunları
- Taşıyıcı parazitlerde artış
- Sıtma ve sivrisineklerle bulaşan diğer hastalıklarda artış
- Kenelerle bulaşan hastalıklarda artış
- Yoğun yaşam alanları ve göçler nedeniyle bit salgınları
- Su kalitesinde bozulma
- Kolera
- Tifo
- Dizanteriler
- Barsak parazitleri
- Allerjiler
- Astım ve solunum sistemi allerjileri
- Deride allerjik sorunlar
- Su ve besin yetersizliği
- Beslenme bozuklukları
- İshaller
- Psikolojik sorunlar
- Toplumsal düzen
- Zorunlu göçlerin yarattığı sağlık sorunları
- Şiddet ve suç eğiliminde artış
Tüm bu sorunların çözümü, iklim değişikliğinin ciddiye alınması ve buna uygun politikalar geliştirilmesi ile mümkün olabilir. Bu konuda ortak hareket edecek dünya çapında politikalara gerek duyulduğu açıktır.
Bu yazıda anlatılanlar bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve tedavi için doktorunuzun önerileri çerçevesinde hareket ediniz.
